آینهکاری در معماری ایرانی، بهویژه در دوران اسلامی، از بارزترین و در عین حال پیچیدهترین جلوههای هنر تزئینی بهشمار میرود. این هنر که با دستان هنرمندان ایرانی در فضاهای مختلف معماری جای گرفته، هنری است که با قرار دادن تکههای آینه در طرحها و نقوش هندسی پیچیده، فضایی پر از نور و درخشندگی ایجاد میکند. نور در این فضاها نهتنها بهعنوان یک عنصر تزئینی، بلکه بهعنوان نمادی از نور الهی و حقیقت حضور دارد.
آینهکاری در دوران صفویه به اوج شکوه خود رسید. شاهان صفوی با بهرهگیری از هنر آینهکاری، فضایی پر از زیبایی و معنویت در بناهای مذهبی و شاهانه خلق کردند. از نمونههای برجسته این هنر میتوان به ایوان آینه در کاخ چهلستون در زمان شاهعباس دوم یکی از درخشانترین نمونههای آینهکاری دوره صفوی و بیانگر شکوه معماری، کاخ هشتبهشت، مسجد نصیرالملک شیراز و حرم امام رضا(ع) در مشهد اشاره کرد. این بناها، با آینهکاریهای شگفتانگیزشان، همچنان در دل تاریخ ایران میدرخشند و بیانگر پیوند عمیق بین هنر، معنویت و معماری ایرانی هستند.
آینهکاری در مساجد و زیارتگاهها بهویژه از جایگاهی معنوی برخوردار است. در این فضاها، بازتاب نور از سطح آینهها نهتنها فضایی نورانی ایجاد میکند، بلکه روح انسان را بهسوی حقیقت و نور الهی هدایت میکند. در آینهکاریها، تکههای کوچک آینه نهتنها نماد درخشش نور و زیبایی هستند، بلکه بهنوعی در دل خود پیامی از معنویت و حقیقت را حمل میکنند.
تاریخچه هنر آینهکاری در معماری ایرانی
آینهکاری در معماری ایرانی ریشه در تاریخ کهن این سرزمین دارد. اگرچه این هنر در دوران پیش از اسلام به طور پراکنده در معماری ایران حضور داشت، اما در دوران اسلامی، بهویژه در دوره صفویه، به اوج شکوه خود رسید. در این دوره، شاهان صفوی با استفاده از این هنر در ساخت مساجد، زیارتگاهها و کاخها، فضایی از نور و زیبایی خلق کردند که تاکنون در دل تاریخ و فرهنگ ایران جاودانه است. آینهکاری بهعنوان یک هنر تزیینی، و زبان معنوی در معماری ایرانی شناخته میشود.
در مساجد و زیارتگاهها، آینهکاری بهعنوان نمادی از نور الهی به کار میرود. درواقع، در این فضاها، بازتاب نور از سطوح آینهای بهنوعی انسانها را به سوی حقیقت و نور الهی هدایت میکند. نمونههای برجسته این هنر در مساجد و زیارتگاههای مهم گواهی است بر درخشش بیبدیل این هنر در تاریخ معماری اسلامی ایران. این آثار نهتنها نمایانگر زیباییشناسی معماری ایرانی هستند، بلکه حامل مفاهیم عمیق معنوی و فرهنگی هستند.
ثبت جهانی هنر آینهکاری؛ گامی برای حفاظت و معرفی فرهنگ ایرانی به جهانیان
مهدی تقیپور، استاد دانشگاه هنر و کارشناس میراث فرهنگی در گفتوگو با ایسنا اظهار کرد: ثبت جهانی هنر آینهکاری در معماری ایرانی، نهتنها یک موفقیت بزرگ برای ایران بلکه یک افتخار جهانی است. آینهکاری یکی از هنرهای فاخر ایران است که در بسیاری از بناهای تاریخی بهویژه در مساجد و زیارتگاهها به کار رفته است. این هنر نماد روشنایی و حقیقت است که در فضای معماری ایرانی تأثیر عمیقی بر زیباییشناسی و معنویت دارد.
وی افزود: آینهکاری در دوران صفویه به اوج خود رسید. در آن زمان، شاهان صفوی با استفاده از این هنر در ساخت بناهای مذهبی و شاهانه، فضایی از نور و زیبایی ایجاد کردند که همچنان در بناهای تاریخی ایران باقیمانده است. این هنر، در کنار سایر هنرهای ایرانی مثل کاشیکاری و گچبری، فضای معنوی و روحانی خاصی به این بناها میبخشد.
این کارشناس میراث فرهنگی بیان کرد: ثبت جهانی این هنر در یونسکو علاوه بر آنکه بهعنوان یک افتخار برای ایران و ایرانیان شناخته میشود، فرصتی است برای حفاظت از این هنر در برابر تهدیدات احتمالی. با توجه به فرسودگی برخی بناهای تاریخی و تهدیداتی که در نتیجه تغییرات محیطی و شرایط اقتصادی ممکن است این هنر را تحتتأثیر قرار دهد، ثبت جهانی این هنر موجب میشود که توجه بیشتری به حفظ و مرمت این آثار صورت گیرد.
تقیپور ادامه داد: آینهکاری در واقع نهتنها یک هنر تزیینی است، بلکه مفهومی عمیق از نور و حقیقت را در دل خود جایداده است. این هنر بهویژه در فضاهای مذهبی، مانند مساجد و حرمها، باعث میشود که انسانها در نور و درخشندگی که از دیوارها و سقفها میتابد، بهسوی حقیقت و معنویت حرکت کنند. ثبت جهانی این هنر، بهنوعی یک دعوت به توجه به این مفاهیم عمیق فرهنگی است.
وی توضیح داد: این ثبت جهانی میتواند بهعنوان یک ابزار دیپلماسی فرهنگی برای ایران عمل کند. معرفی هنر و معماری ایرانی در سطح جهانی نهتنها به حفاظت از این آثار کمک میکند، بلکه باعث جذب گردشگران فرهنگی میشود که با فرهنگ و هنر ایران آشنا میشوند و همین امر میتواند موجب تقویت روابط فرهنگی ایران با سایر کشورها شود.
این استاد و کارشناس میراث فرهنگی خاطرنشان کرد: ایران باید در ادامه روند ثبت جهانی، به ثبت سایر جنبههای معماری خود در فهرست میراث ناملموس یونسکو بپردازد. ایران دارای آثار معماری فراوانی است که میتواند در این فهرست قرار گیرد و ثبت این آثار میتواند به حفظ هویت ملی ایران و معرفی بیشتر فرهنگ این سرزمین به جهان کمک کند.
به گزارش ایسنا هنر آینهکاری در معماری ایرانی که در دل بناهای تاریخی همچون مساجد، حرمها و کاخها میدرخشد، با ثبت جهانی در یونسکو اکنون بهعنوان یک گنجینه فرهنگی جهانی شناخته شده است. این ثبت جهانی نهتنها بهعنوان یک افتخار برای ایران بلکه بهعنوان فرصتی برای حفظ، معرفی و شناساندن این هنر به جهانیان به شمار میرود. اکنون که این هنر در فهرست میراث جهانی قرار گرفته است، نهتنها در ایران، بلکه در سراسر جهان، نور و زیبایی آن در دل تاریخ خواهد درخشید.
انتهای پیام
نظرات