اسدالله حاتمی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: زاغ بور؛ جواهر نادر کویرهای ایران و مرغک زیبای کویری یگانه پرنده خالص ایرانی است که می‌تواند معرف طبیعت ایران باشد و امید آن می‌رود تا این پرنده ناشناخته کویر، با کمی تدبیر، گردشگران بسیاری را به دل کویر مرکزی ایران بکشاند.

وی افزود: زاغ بور (زاغی کویری، زاغ زمینی، دونده کویر، زاغ ایرانی یا بور مرغ) تنها پرنده بومی ‌و آندمیک در ایران است که در مناطق استپی، بیابانی، بیابان‌های ماسه‌ای با گیاهان پراکنده و دشت‌های پوشیده از گیاه قیچ به سر برده و لابه لای بوته‌ها آشیانه می‌سازد. این گونه منحصر به فرد عضوی از خانواده کلاغ‌هاست که رنگ نخودی- نارنجی‌اش سبب شده با سایر اعضای این خانواده تفاوتی چشمگیر داشته باشد.

حاتمی ادامه داد: بال‌های این پرنده با نواری سفید آذین شده و انتهای آنها سیاهی اعجاب‌انگیزی دارد که در تلالو خورشید جلای سبز-آبی از خود بازتاب می‌دهد. ۲۴ سانتیمتر طول دارد و شبیه هدهد اما بدون تاج سر است و جزو پرندگانی است که مشاهده آن چندان دشوار نیست، فقط باید رنج سفر را به خود هموار کرد و به سوی مناطق بیابانی رهسپار شد تا این پرنده کنجکاو و جست‌وجوگر را بر روی شاخه‌های قیچ مشاهده کرد.

پرنده‌ای کنجکاو و جست‌وجوگر با رفتاری اعجاب انگیز

وی افزود: رفتار زاغ بور به‌راستی غریب بوده و بیشتر وقت در حال دویدن است. بعضی از آنها با دیدن انسان یا خودرو فرار می‌کنند و در صورت احساس خطر بیشتر، ممکن است پروازی کوتاه و سریع را نیز دست مایه قرار دهند. برخی دیگر ترس چندانی از انسان ندارند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی گفت: البته این گروه فاصله ایمنی را رعایت می‌کنند و به فعالیت‌های روزمره خود می‌پردازند، اما زیرچشمی ‌مراقب تمام رفتارهای انسان‌های پیرامون خود هستند. زاغ بور مرتب روی زمین راه می‌رود و با نوک قوی خود دانه‌هایی را از روی زمین جمع می‌کند، بعضی را می‌خورد و بعضی دیگر را با خود حمل می‌کند، چند گام را به سرعت برمی‌دارد، در سایه آرام می‌گیرد و اطراف را وارسی می‌کند. سپس با کمال احتیاط از نوک خود بهره می‌گیرد و در زمین چاله‌ای کوچک حفر می‌کند. دانه را در چاله قرار می‌دهد و روی آن را می‌پوشاند. جالب اینکه همه دانه‌ها را یک جا دفن نمی‌کند، بلکه هر دانه را با فواصل نامعین در یک چاله قرار می‌دهد.

شباهت با سایر اعضای خانواده کلاغ‌ها

حاتمی اظهار کرد: زاغ بور بذر گیاهان را جمع‌آوری و پنهان می‌کند تا زمستان یا هنگام کمبود غذا ذخیره‌ای داشته باشد، اما همانند هم نوعانش جای بسیاری از دانه‌ها را فراموش می‌کند و به این ترتیب باعث انتشار بذرها و رویش گیاهان می‌شود. اما برخلاف سایر کلاغیان که اشیای براق را مخفی می‌کنند، این گونه همانند مورچه‌ها به ذخیره سازی غذا می‌پردازد.

وی با بیان اینکه وجه تمایز این پرنده با اعضای دیگر خانواده‌اش، برخورداری از صدایی دلنشین بوده و زاغ بور صدایی دلنشین و آهنگین دارد که این ویژگی بر جذابیتش افزوده است، ادامه داد: تماشای پرندگان نوعی گردشگری نوعی گردشگری طبیعی است که می‌توان آن را راه حلی برای آرامش فکری و تقویت روحیه دانست.

حاتمی بیان کرد: این پرنده وقت رفتن می‌خرامد و می‌رود، انگار می‌داند عزیز دردانه‌ای است که هواخواهانش حاضرند حتی یک میلیون دلار بدهند تا چشمشان به جمال او بیفتد. هر چند زاغ بور می‌تواند به عنوان یکی از مهم ترین مظاهر طبیعت ایران زمین بیش از پیش به جهانیان معرفی شود و مشتاقان بسیاری را به سوی کویر مرکزی ایران گسیل دارد، اما تا به امروزکارشناسان معدودی این پرنده و ویژگی‌های آن را مورد بررسی قرار داده‌اند.

وی اظهار کرد: زاغ بور لانه‌اش را روی گیاه قیچ می‌سازد و کف آن را با پشم گوسفند، الیاف گیاهی و گِل می‌پوشاند. لانه حدود ۸۰ سانتیمتر از زمین فاصله دارد و طوری ساخته می‌شود که دشمنان طبیعی نظیر مار به‌راحتی نتوانند جوجه‌ها را شکار کنند. این پرنده اردیبهشت ماه ۴ تا ۶ تخم می‌گذارد و نر و ماده در پرورش و بزرگ کردن جوجه ها همکاری می کنند. حشره خوار و دانه خواراست. قلمرو طلب و تک همسره است.

حاتمی ادامه داد: زاغ بور در کنترل حشرات آفت و سایر جانوران کوچکی که افزایش جمعیت آن‌ها باعث تخریب گیاهان می‌شود، نقش بسیار موثری دارد. همچنین با جا به ‌جایی دانه‌ها و بذرهای مختلف نقش مهمی‌ در پراکنش گیاهان و رویش آن‌ها دارد؛ بنابراین این پرنده یکی از عوامل مؤثر در بیان زدایی محسوب می‌شود ولی در حال حاضر به دلیل جمعیت اندک آن‌ها، این نقش نمی‌تواند بسیار پر رنگ باشد. اگر جمعیت زاغ بور به خصوص در مناطقی که کویر در حال پیشروی است، بیشتر شود نیاز به عملیات بیابان زدایی از قبیل مالچ پاشی، کاشت گیاهان یا تاغ کاری کمتر خواهد شد. 

نیاز به اقدامات حفاظتی

وی افزود: هر چند این گوهر ارزشمند کویر از نظر چوپانان، خوش‌یمن محسوب می‌شود و به خروس گله شهرت دارد ولی تخریب زیستگاه به ویژه زیستگاه‌های جوجه ‌آوری به دلیل گسترش کشاورزی و توسعه مزارع، قطع بوته ها و درختچه ها، حضور دام و چرای بی رویه از جمله عوامل مهم تهدید محیط زندگی زاغ بور محسوب می‌شوند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی یادآور شد: لازم است برای طبیعت ایران زمین ارزش قائل باشیم تا این میراث طبیعی ملی و گنجینه سترگ گردشگری و ژنتیکی تا ابد در طبیعت زیبای ایران ماندگار باشد و آیندگان نیز از شنیدن آواز دلنشین و آهنگین زاغ بور در دل کویر لذت ببرند.

انتهای پیام