منصور معتمدی، شب گذشته ۲۸ اردیبهشت در نشستی با عنوان «انسان‌گرایی پاپ فرانسیس در دنیای مسیحیت» دومین نشست از سری نشست‌های ادیان در خدمت انسان که در سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی برگزار شد، بیان کرد: با تحولاتی که به لحاظ تاریخی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بعد از دوره رنسانس داریم، پاپ‌ها هم از روش‌های سابق خود دست برداشتند؛ چراکه رویکرد جامعه عوض شد.

وی با اشاره به بحث اومانیسم و دیدگاه‌های متضاد در این خصوص ادامه داد: از قرن ۱۴ میلادی به بعد، امانیسم را داریم که از ارکان مدرنیته است، لذا با وجود اینکه اومانیسم در بسیاری از کشورها صبغه منفی دارد، چراکه تصور می‌شود تقابل بین انسان با خدا و قد علم کردن انسان در مقابل خداست و مرکزیت و محوریت انسان در برابر خداست، با این همه نمی‌توانیم خود مسیحیت را در پیدایش اومانیسم یا انسان‌گرایی نادیده بگیریم.

دانشیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد افزود: یک نمونه از تفکر اومانیسم بحث تجسد خدا در انسان است که جزء اعتقادات مسیحیت است که ما در اسلام حضرت عیسی(ع) را نبی خدا می‌دانیم، اما در الهیات مسیحیت این گونه نیست و معتقد هستند خداوند در جسم یک بشر که حضرت عیسی(ع) باشد، تجسد شده است. البته در آیین گنوسی آنچه در مورد حضرت عیسی(ع) اتفاق افتاده، معتقد به این است که ایشان، خدا بود، چراکه جسم بشر برای اینکه خدا در آن تجسد شود، کوچک است و فقط به نظر می‌رسید، حضرت عیسی(ع) جسم دارد.

معتمدی ابراز کرد: وقتی در الهیات رسمی مسیحیت این مورد را مشاهده می‌کنیم که بر بشر بودن و خدا بودن عیسی به طور همزمان تاکید می‌شود لذا به رسمیت شناختن انسان به نوعی نفی نگاه منفی‌گرایانه گنوسی‌ها به انسان است، حتی در خود عهد جدید از عیسی مسیح نقل شده که دین برای انسان است و نه انسان برای دین که این نکته جالب توجه است.

اگر به دین توجه می‌کنید هدف را انسان بدانید

وی گفت: اگر به دین توجه می‌کنید، هدف را انسان بدانید و این یعنی انسان برای دین نیامده است که این نگاه حضرت عیسی(ع) در تقابل با یهودیت با توجه به شریعت‌گرایی صرفی که در یهودیت وجود دارد، است. لذا عناصر مختلف می‌توان ذکر کرد که در مسیحیت قبل از اومانیسم و رنسانس وجود داشته است.

معتمدی در معرفی پاپ فرانسیس اظهار کرد: پاپ فرانسیس ۸۷ ساله آرژانتینی که اصالتا ایتالیایی و بزرگ شده در آرژانتین و اولین کسی است از بین یسوعیان انتخاب شد.

دانشیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به فرقه یسوعیان، بیان کرد: از این فرقه رهبانی در طی ۵۰۰ سال کسی به منصب پاپی نرسیده بود با اینکه ارتباط وسیعی بین یسوعیان و کلیسای کاتولیک بود و بازوی اجرایی کلیسای کاتولیک بوده که البته این فرقه از جهاتی خوشنام نیست.

معتمدی افزود: براین اساس اولین پاپ یسوعی، غیراروپایی پاپ فرانسیس بود. همچنین نخستین پاپی که برای خود نام فرانسیس انتخاب و در واقع یک طریقه عرفانی را پایه گذاری کرده است. انتخاب یک پاپ آرژانتینی و غیر اروپایی در تقابل اومانیسم قرار می‌گیرد، چرا که در اومانیسم مسئله تاکید بر یونان و روم خیلی زیاد است.

وی گفت: اگر بزرگان اومانیسم را در نظر بگیریم در مسئله پیشینه‌های یونانی، رومی و لاتین که قبل از مسیحیت بوده تاکید داشتند این نکته یک تاکید بر اروپایی بودن دارد. انتخاب یسوعی برای این منصب جالب توجه است و با توجه به این سوابق پاپ یک پدیده است و می‌توانیم نام اصلاح‌گر بزرگ را روی وی بگذاریم.

دانشیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد افزود: پاپ فرانسیس آثاری هم دارد که بر اومانیسم تاکید زیادی دارد، البته معنای عام اومانیسم انسان‌دوستی نیز است. البته تاکید دارد که منظور از اومانیسم همان اومانیسم کلاسیک و... است. برای شناخت این رویکرد که از پاپ فرانسیس می‌توانیم ببینیم، در همایش‌ها و گردهمایی‌ها به مسئله اومانیسم سخن گفته است و دعوت می‌کند که از فردگرایی افراطی پرهیز شود.

معتمدی اظهار کرد: آنچه در مقام عمل می‌توانیم ببینیم این است که پاپ فرانسیس در مقام عمل پایبند آرمان‌های اومانیسم بوده است. انسان بنده زندگی و نه بنده ارباب این سخن باب است و به منحصر به‌فرد بودن انسان را در مقایسه با بسیاری از پدیده‌ها اشاره می‌کند.

وی تصریح کرد: در همین زمینه اگر ۳ رویکرد را در نظر بگیریم و مسئله انحصارگرایی، شمول‌گرایی و تکثرگرایی در مواجهه ادیان با هم که فقط حق در نزد من است، نجات نزد من است، حقیقت نزد من است و دیگر ادیان هیچ بهره‌ای ندارند و این انحصار گرایی است، اینکه در ادیانی نیز این امکان وجود دارد که نجات یابد و به حقیقتی نائل شوند.

دانشیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد اظهار کرد: آنچه در خطاب‌های فرانسیس می‌بینیم، در کل می‌توانیم بگوییم کثرت‌گرایی دارد. پاپ در بحث فرهنگ می‌گوید: «باید از نگاه کلی‌گرایانه آسیایی‌ها، همبستگی آفریقایی‌ها و از انسان‌شناسی آمریکای لاتین بهره بگیریم».

معتمدی ابراز کرد: در خطاب‌ها و بیانیه‌های پاپ نشان می‌دهد دغدغه جامعه را دارد و مسائل و مشکلات جامعه را بیان می‌کند و بر این نیز تاکید دارد. این نکته جالب توجه است که افرادی که در جایگاه دین و دین‌یار هستند، جهان فکری خود را از جهان کوچه و بازار جدا نکنند.

وی بیان کرد: مسیحیت به عنوان دینی که زود با تحولات مدرنیته، جهان صنعتی و ... برای نخستین بار روبرو شده برای درس گرفتن و عبرت آموختن خیلی مفید است. منابع مختلفی در نقد پاپ نوشته شده است اما دغدغه من این است که از سایر ادیان باید درس گرفت. با توجه به برخی از تحولات، اگر پاپ به این سمت و سو آمده، آن را قهرمان فرض نکنیم.

انتهای پیام