ازدواج بر سلامت جسمی و روانی، نشاط و کارآیی فرد تاثیر چشمگیری دارد اما این روزها می‌بینیم تمایل به ازدواج و فرزندآوری حتی بین جوانانی که شرایط اقتصادی خوبی هم دارند کمتر شده است.

به گزارش ایسنا، یکی از موانع ازدواج بهنگام، به وجود آمدن حس عدم تمایل به ازدواج است که فرد نمی‌خواهد تشکیل زندگی مشترک دهد، روندی که قطعا پیامدهای جسمی و روحی برای او خواهد داشت.

تمایل نداشتن به ازدواج، علت‌های زیادی دارد. ترس از ازدواج، به کمال نرسیدن خود، نداشتن اعتماد به نفس، وابستگی شدید به خانواده، گذشته ناموفق، نداشتن پشتیبان، رسم و رسوم غلط، تجمل‌گرایی، شرایط نامناسب اقتصادی و .... برخی از این علل هستند که گریبانگیر جوانان شده‌اند.

از طرف دیگر بسیاری از جوانانی که ازدواج می‌کنند به ویژه قشر تحصیل‌کرده و مرفه تمایلی به فرزندآوری ندارند یا به سمت تک فرزندی می‌روند که این مساله نیز آسیب‌های زیادی به خانواده و فرزندشان وارد می‌کند.

چند سالی است که جامعه‌شناسان و جمعیت‌شناسان کشور، در مورد کاهش رشد جمعیت ایران هشدار می‌دهند و آن را زنگ خطری می‌دانند که اگر رشد جمعیت به همین روال ادامه یابد، تا سال ۱۴۳۰ می‌تواند ترکیب سنی جمعیت را تغییر دهد و کشور را به سمت سالخوردگی یا «پیری جمعیت» ببرد. موضوعی که بدترین پیامد آن، دور شدن کشور از رشد و توسعه اقتصادی خواهد بود.

در این شرایط، کشور به تدریج مجبور به پذیرش نیروی کار از کشورهای دیگر می‌شود که تبعات خاص خود را دارد.

به مناسبت هفته ملی جمعیت که از ۲۴ تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه برگزار می‌شود، به سراغ تعدادی از جوانانی که به تازگی تشکیل خانواده داده‌اند و از چگونگی آغاز زندگی مشترک و فراز و نشیب‌های آن رفتیم.

آغاز زندگی مشترک با کنار گذاشتن انتظارات

«نگار» زن جوان اهوازی متولد سال ۶۵ و کارمند است که چند ماهی است زندگی مشترکش را آغاز کرده است. او درمورد چگونگی آغاز زندگی مشترکش اظهار کرد: ما زمانی که زندگی خود را آغاز کردیم از صفر شروع کردیم. همسرم کارگر یک شرکت خصوصی است و تقریبا چیزی برای شروع زندگی مشترک نداشت، اما با کمک هم زندگی خود را آغاز کردیم.

وی افزود: اگر وام ازدواج نبود نمی‌توانستیم خانه رهن کنیم. برای شروع زندگی خیلی از توقعات و انتظارات را کنار گذاشتیم. مثلا بسیاری از وسایل زندگی را نخریدیم. جشن عروسی را هم با کمک خانواده‌ها گرفتیم.

این زن جوان بیان کرد: پشتیبانی خانواده‌ها خیلی به ما کمک کرد. از یک طرف دیگر خانواده‌ها برای خرید جهیزیه سختگیری نکردند و چیزهای زیادی که ضروری نبودند را نخریدم. خیلی از نیازها را هم در قالب کادوی عروسی به ما دادند.

نگار گفت: شاید ۱۰ سال پیش انتظارات خیلی بیشتری از آغاز زندگی مشترک داشتم، اما من هم مهریه سنگینی نخواستم و سختگیری نکردم. در حال حاضر زندگی آرامی داریم و خوشحال جوانان تجمل‌گرایی و چشم و هم‌چشمی را کنار بگذارند

«سیما» هم یک زن جوان اهوازی ۳۸ ساله و کارمند است که در دوران کرونا زندگی مشترکش را آغاز کرد و حالا یک دختر دارد.

وی گفت: ما برای آغاز زندگی مشترک خرج آنچنانی نکردیم. در محضر عقد کردیم و سر خانه و زندگی‌مان رفتیم. البته زمان عروسی ما در دروان کرونا بود اما اگر کرونا نبود هم جشن عروسی نمی‌گرفتم.

این زن جوان بیان کرد: زمانی که ازدواج کردیم، سختگیری نکردیم و از چیزهای زیادی گذشتیم مبل نداشتیم و یک فرش داشتیم. سال ۱۴۰۰ ازدواج کردم و آن زمان حقوق همسرم بسیار کم و ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان بود. خانواده‌ها بسیار به ما کمک کردند و هر چه نداشتیم در قالب کادو به ما کمک کردند.

سیما گفت: وام ازدواج خوب است اما عموم مردم فکر می‌کنند سود وام ازدواج ۴ درصد است، در حالی که هر سال ۴ درصد سود می‌گیرند. بعضی بانک‌ها دو ضامن می‌خواهند و بعضی‌ها یک ضامن. چرا باید اینگونه باشد؟ باید این سختگیری‌ها را کنار بگذارند تا جوانان راحت‌تر بتوانند ازدواج کنند.

او عنوان کرد: همسرم در ابتدا در بخش خصوصی کار می‌کرد و حق عائله‌مندی و اولاد را به او ندادند و باید به این مسائل نظارت شود. اوایل ازدواج و زمانی که باردار بودم شوهرم به دلیل تعدیل نیرو بیکار شد و با حقوق من زندگی را گذراندیم.

این زن جوان افزود: من بیکار شدن شوهرم را به خانواد ه‌ام نگفتم. شاید پدر و مادرها از روی دلسوزی کاری کنند که زوجین دچار مشکل شوند و کار به جاهای باریک بکشد. از طرف دیگر هزینه‌های آزمایش‌ها و پیگیری‌ها در زمان بارداری بسیار بالا است.

وی گفت: بچه‌دار شدن بسیار خوب است و به نظرم اگر زوجین شرایط دارند سه فرزند به دنیا بیاورند. اگر شاغل نبودم یا شاغل بودن مانع نمی‌شد حتما سه فرزند به دنیا می‌آوردم. اکنون هم به کمک مادر و خواهرم فرزندم را بزرگ می‌کنم و این موضوع بسیار به من کمک کرده است.

این مادر جوان در مورد لزوم فراهم آوردن شرایط لازم برای فرزندآوری زنان کارمند بیان کرد: کاش شرایط محل کارم مناسب بود و فضایی بود که بتوانم بچه‌ام را شیر بدهم. ما در محل کار حتی نمازخانه نداریم که بتوانم بچه‌ام را آنجا دو ساعت نگهداری کنم.

وی افزود: اتاق مادر و کودک در محل کار یکی از مصوبات قانون جوانی جمعیت است اما اکنون بررسی شود که چه میزان در اداره‌ها و سازمان‌ها انجام شده است؟ به نظر من در قانون جوانی جمعیت کاری برای زنان شاغل انجام نشده است. همه نهادها و سازمان‌ها به زنان شاغل دارای فرزند زیر شش سال اجازه داده‌اند یک ساعت زودتر به منزل بروند اما سازمان ما بعد از دو سالگی کودک یک ساعت را به ۴۸ دقیقه تبدیل کرده است.

این زن جوان بیان کرد: به جوانان توصیه می‌کنم سختگیری نکنند و به تجمل‌گرایی فکر نکنند. دختران و پسران وقتی سر خانه و زندگی خود می‌روند عفت و حیا را رعایت کنند و چشم و هم‌چشمی هم نداشته باشند.

لزوم آمادگی جوانان برای ازدواج

«حنان» یک دانشجوی ۲۶ ساله اهوازی است. او درمورد عدم تمایل ازدواج در کسانی که تمکن مالی دارند،گفت: همه چیز تنها تمکن مالی نیست. برای ازدواج باید شرایط فردی، اجتماعی و اقتصادی فراهم باشد و اینکه صرفا یک نفر پول داشته باشد نمی‌تواند ازدواج موفقی داشته باشد.

وی افزود: یک جوان باید از قبل آمادگی ازدواج را داشته باشد. مهارت زندگی و زناشویی را بیاموزد و ببیند چقدر می‌تواند مسئولیت‌پذیر باشد. آیا می‌تواند مسئولیت یک زندگی را بپذیرد یا نه؟

حنان بیان کرد: به نظر می‌رسد موضوع دیگری که در بحث تاخیر ازدواج بعضی از دختران وجود دارد این است که مردانی که تمکن مالی دارند و با سن بالا تصمیم به ازدواج می‌گیرند سراغ دخترانی با سن کمتر که شاید ۱۰ سال و بیشتر از آن‌ها کوچکترند می‌روند و این موضوع علاوه بر اینکه باعث می‌شود دختران با سن بالاتر فرصت ازدواج مناسب را نداشته باشند، مشکلاتی در زندگی مشترک هم ایجاد می‌کند.

وی درباره آداب و رسوم ازدواج در خوزستان گفت: در مجموع خوزستانی‌ها برای ازدواج سختگیری نمی‌کنند و می‌بینیم جوانان خوزستانی راحت‌تر از جاهای دیگر تشکیل خانواده می‌دهند. یکی از مواردی که شاید در خوزستان به چشم می‌خورد این است که وقتی زوجین به مشکل برمی‌خورند، بزرگان و ریش سفیدان وساطت می‌کنند و مشکل را حل می‌کنند.

این دختر جوان در خصوص سختی فرزندپروری برای مادران شاغل افزود: زنانی که شاغل هستند نیاز به پشتیبان دارند تا بتوانند فرزندانشان را بزرگ کنند. هزینه‌های بالای مهدکودک‌ها و به نوعی نگرانی بابت تربیت فرزند دغدغه‌های مادران شاغل است و به نظر می‌رسد کمک پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها برای نگهداری فرزند بسیار به این مادران کمک می‌کند.

حنان درمورد مراجعه برخی افراد به فال‌گیرها و رمال‌ها بیان کرد: نمی‌دانم چه می‌شود که جوانان به سمت این چیزها می‌روند. به نظرم جوانان اول از هر چیزی برای داشتن ازدواج موفق باید از هم شناخت کافی داشته باشند که می‌توانند زیرنظر خانواده‌ها با هم آشنا شوند و بعد هم برای شناخت بهتر از همدیگر، به روانشناس مراجعه کنند تا ازدواج خوبی داشته باشند نه فالگیر.

تاثیرگذاری ترس از مسئولیت‌پذیری و تجربه تلخ اطرافیان در عدم تمایل به ازدواج

«عاطفه» ۳۸ ساله، کارمند و مجرد است. او درمورد عدم تمایل برخی از جوانان دارای تمکن مالی به ازدواج گفت: به نظر می‌رسد ترس از مسئولیت‌پذیری و تجربه تلخ اطرافیان در این زمینه تاثیرگذار باشد.

او در مورد آداب و رسومی که در گذشته به تسهیل ازدواج کمک می‌کرد، گفت: قبلا برای آوردن جهیزیه سختگیری نمی‌شد و داشتن خانه شرط زندگی مشترک نبود. یعنی جوانان ازدواج می‌کردند و بعد تلاش می‌کردند زندگی خود را جمع و جور کنند اما حالا صبر می‌کنند تا همه چیز را فراهم کنند بعد ازدواج کنند که این مساله موجب بالا رفتن سن ازدواج می‌شود.

عاطفه در مورد کاهش ازدواج افراد تحصیل‌کرده بیان کرد: شاید برخی ترجیح می‌دهند ابتدا تحصیلات خود را تمام کنند و بعد ازدواج کنند که این مساله در بالا رفتن سن ازدواج تاثیرگذار است. مساله دیگر این است که هر چه سن انسان بالاتر برود و تجربه‌هایش بیشتر شود معیارهای او تغییر می‌کنند و برای ازدواج سختگیری می‌کند.

جوانی که خارج از محیط خانواده نیازهایش را تامین کند، زیر بار ازدواج نمی‌رود

«فاطمه» هم دختر اهوازی ۲۸ ساله‌ای است که در مورد عدم تمایل ازدواج جوانانی که تمکن مالی دارند اظهار کرد: سن ازدواج بالا رفته است و در این شرایط اولویت‌های افراد تغییر می‌کند. همچنین روابط اجتماعی که بین جوانان باب شده بسیار بازتر و آزادتر از گذشته است بنابراین وقتی یک جوان می‌بیند خارج از محیط خانواده می‌تواند بسیاری از نیازهای خود را تامین کند طبیعتا زیربار ازدواج و مسئولیت آن نمی‌رود.

وی با اشاره به نقش بزرگترهای فامیل در آشنا کردن جوانان با یکدیگر برای ازدواج بیان کرد: شاید ۵۰ تا ۶۰ درصد ازدواج‌هایی که در خوزستان انجام می‌شود هنوز از طریق آشنایی خاله‌ها و عمه‌ها انجام می‌شود. اگر در این ازدواج‌ها محدودیتی در آشنایی طرفین ایجاد نکند، هیچ تفاوتی با ازدواج مدرن ندارد اما اگر ازدواج بدون آشنایی قبلی باشد می‌تواند آسیب‌های زیادی وارد کند.

فاطمه گفت: به نظر من موفقیت ازدواج، ارتباطی به چگونگی آشنا ندارد و همه چیز به شناخت و تفاهم برمی‌گردد.

چرا برخی تنهایی را به ازدواج ترجیح می‌دهند؟

«امین» مرد ۴۷ ساله‌ای است که یک بار سابقه ازدواج ناموفق داشته است و اکنون تمایلی به ازدواج ندارد و تنهایی را به ازدواج ترجیح می‌دهد.

او بیان کرد: کسی که ازدواج می‌کند باید مسئولیت‌پذیر باشد و مسئولیت یک خانواده را بپذیرد. یکی از دلایل عدم تمایل به ازدواج عدم مسئولیت‌پذیری است. یکی دیگر از دلایل، هزینه‌های سنگین زندگی است. با توجه به وضعیت اقتصاد ناپایدار حتی کسانی که تمکن مالی دارند، مشخص نیست وقتی وارد زندگی می‌شوند چقدر تمکن مالی طرف زیر و رو شود، بنابراین اقتصاد ناپایدار در این زمینه بسیار تاثیرگذار است.

امین ادامه داد: از طرف دیگر برخی افراد ترجیح می‌دهند تمرکزشان بر شغلشان باشد تا ازدواج. ممکن است شغل این افراد به گونه‌ای باشد که چندان شرایط تشکیل خانواده را نداشته باشند.

وی گفت: تعیین مهریه‌های سنگین و انتظارات بالا نیز هم از دیگر دلایل عدم تمایل به ازدواج است. اکنون می‌بینیم که تعداد زیادی از پرونده‌های دادگاه مربوط به مهریه و چیزهای مشابه است.

امین درباره نقش آداب و رسوم در ازدواج‌ها بیان کرد: آداب و رسوم گذشته تا حدودی موجب تحکیم خانواده می‌شد و به دلیل سنت‌هایی که وجود داشت زندگی پایدارتر بود اما اکنون این آداب و رسوم تا حد خیلی زیادی کمرنگ شده‌اند. اکنون تابوی طلاق شکسته شده است و خیلی‌ها به سنت‌های قبلی مقید نیستند.

وی ادامه داد: ازدواج‌هایی که قبلا از طریق عمه‌ها، خاله‌ها و ... انجام می‌شد همچنان بیشتر در روستاها و حاشیه شهرها دیده می‌شود. البته به هیچ وجه ازدواج سنتی را دوست ندارم چون در ازدواج سنتی باید با کسی ازدواج کنی که شناختی از او نداری و هر چه پدر و مادر گفتند باید قبول کنی. 

مسائل اقتصادی، دلیل عمده تمایل نداشتن جوانان به ازدواج

«مریم» دختر جوان اهوازی ۲۳ ساله‌ای است که قصد ازدواج ندارد و علاقه‌ای هم به زندگی مشترک ندارد و بیشتر دوست دارد کنار مادرش بماند.

او درمورد آداب و رسومی که در تسهیل ازدواج تاثیر دارند، گفت: در خوزستان به ویژه بین قوم عرب دادن جهیزیه به دختران رسم نیست. می‌بینم بعضی دختران به دلیل نداشتن جهیزیه نمی‌توانند ازدواج کنند اما این رسم بین عرب‌های خوزستان وجود ندارد که خیلی در ازدواج تاثیر دارد. البته با مشارکت می‌شود یک زندگی را ساخت.

مریم ادامه داد: اگر دولت وام ازدواج را افزایش دهد خوب است اما پرداخت اقساط هم کار خوب و درآمد می‌خواهد.

این دختر جوان گفت: به نظرم بیشترین دلیل عدم تمایل جوانان به ازدواج، مسائل اقتصادی است اما برخی از جوانان تحصیل‌کرده هم دیرتر به سمت ازدواج می‌روند که به نظرم هر چه سن بالاتر می‌رود سخت‌تر برای ازدواج تصمیم می‌گیرند چون انسان پخته‌تر می‌شود و ملاک‌ها و انتظارات بالاتری در نظر دارد. در حالی که در سن پایین، بیشتر دوست داشتن را مدنظر قرار می‌دهند.

مریم بیان کرد: در ازدواج‌های سنتی که دیدم کمتر طلاق وجود دارد و هنوز هم در خوزستان انجام می‌شود اما هم‌نسل‌های من بیشتر به سمت ازدواج‌های مدرن رفته‌اند. 

«محمدامین» نیز جوان ۲۰ ساله‌ای است که تازه سربازی را تمام کرده است و جویای کار است.

او در مورد ازدواج بیان کرد: حالا حالاها به ازدواج فکر نمی‌کنم. چطور به ازدواج فکر کنم وقتی هنوز کار خوبی ندارم. برای شروع یک زندگی به خانه، ماشین و ... نیاز دارم که هنوز هیچکدام را تامین نکرده‌ام. از طرف دیگر با توجه به این مسائل اجتماعی، پیدا کردن همسر مناسب سخت است.

او درباره نقش افزایش میزان وام ازدواج در تسهیل ازدواج جوانان گفت: افزایش وام ازدواج در تسهیل ازدواج تاثیر دارد اما به شرطی که بانک‌ها برای ضمانت وام سختگیری‌ها را کنار بگذارند.

این جوان اهل اهواز در مورد چگونگی انتخاب همسر بیان کرد: به نظر من دیگر ازدواج‌های سنتی مانند قبل که عمه‌ها و خاله‌ها می گشتند تا یک فرد مناسب پیدا کنند، جواب نمی‌دهد و دو جوان باید از قبل آشنا باشند.

نقش رسانه‌ها در ترویج ازدواج و فرزندآوری

مهرداد شریفی معاون اجرایی مرکز بهداشت خوزستان نیز در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اهمیت نقش رسانه‌ها در ترویج ازدواج بهنگام و جوانی جمعیت اظهار کرد: وظیفه رسانه‌ها در کمک به خروج از بحران جمعیتی در چند بخش تعریف می‌شود. رسانه‌ها می‌توانند اقداماتی انجام دهند و تصویرهای ذهنی مردم را تغییر دهند، بنابراین باید آن‌ها را متقاعد کنیم روی چند بخش به صورت هدف‌دار کار کنند که یکی از آن‌ها کمک به ذهنیت و ایجاد تغییر رفتار  متولدین دهه ۶۰ است. رسانه‌ها می‌توانند روی ذهنیت آن‌ها کار کنند تا ازدواج و تشکیل خانواده و فرزندآوری داشته باشند و اگر احیاناً دچار شکست در این مسیر شده‌اند، می‌توانند دوباره ازدواج و فرزندآوری داشته باشند.

وی افزود: مقابله با پدیده تک‌فرزندی، بی فرزندی، دیر فرزندی مقوله دومی است که رسانه می‌تواند روی آن کار کنند. امروز تک‌فرزندی با نوعی پرستیژ اجتماعی همراه است که باید این ذهنیت اصلاح شود.

شریفی ادامه داد: رسانه در این خصوص می‌تواند با زدن میانبر، ابتدا با بخشی از این جامعه که پذیرای این تغییرات شده‌اند، شروع کند تا فرهنگ فرزندآوری کم‌کم در میان آن‌ها فراگیر شود. سقط جنین موضوع دیگری است که متمایز از مسائل دیگر است. سقط جنین منطق متفاوتی دارد و پیشگیری و مقابله با سقط عمدی جنین در جوانی جمعیت بسیار تأثیرگذار است.

نیازمند پروژه عظیم «سواد جمعیتی» هستیم

وی عنوان کرد: ما نیازمند پروژه‌ای عظیم به نام سواد جمعیتی هستیم. بحث سواد جمعیتی هم خود رسانه را دربر می‌گیرد که چگونه هم فعالان رسانه‌ای با موضوعات تخصصی رسانه آشنا شوند و به موضوعات بپردازند و هم مردم و آحاد جامعه را دربر می‌گیرد که چطور می‌خواهند نسبت به این موضوعات جمعیتی اقناع شوند.

معاون اجرایی مرکز بهداشت خوزستان با بیان اینکه موظف هستییم با روشنگری علمی تلاش کنیم تا جامعه را در برابر قربانی شدن آینده برهانیم، گفت: هفته ملی جمعیت با شعار «نقش من درجوانی ایران» از ۲۴ تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه برگزار می‌شود. محورهای موضوعی این هفته با عناوینی چون تقویت هویت مادری، اجرای کرامت منشور مادری، تحکیم خانواده و تقویت نشاط درون خانواده، مقابله با مسئله سقط عمدی جنین، ناباروری دلایل و راهکارها، ترویج ازدواج آسان و پایدار وترویج زایمان طبیعی ایمن و فیزیولوژیک خواهد بود.

وی افزود: رسانه و جوانی جمعیت، مدیران و جوانی جمعیت، خانواده موفق و جوانی جمعیت، دستگاه‌های دولتی و جوانی جمعیت، شرکت‌های خصوصی و جوانی جمعیت، نخبگان و جوانی جمعیت و گروه‌های مردم نهاد و جوانی جمعیت شعارهای روزشمار هفته ملی جمعیت که از دوشنبه این هفته تا یکشنبه هفته آینده برگزار می‌شود، تعیین شده‌اند.

به گزارش ایسنا، به نظر می‌رسد فرهنگ‌سازی، کنار گذاشتن رسم و رسوم غلط و اعطای مشوق‌ها، مهمترین راهکارهای آشتی دوباره جوانان با ازدواج و جوانی جمعیت است.

انتهای پیام