احمد محیط طباطبایی، رئیس شورای ملی موزه‌های ایران (ایکوم) در آئین افتتاح فاز اول موزۀ تاریخ شهرداری اصفهان که یکشنبه (۲۰ خردادماه) در عمارت باغ زرشک (محل سابق کارخانۀ صنایع پشم) برگزار شد، گفت: موزه برای افتخارکردن نیست، موزه برای این است که آینده را برای ما تسهیل کند، به عبارتی موزه‌ها راهگشای آینده هستند، گذشته را برای آینده می‌خواهند.

او ادامه داد: وقتی یک شهر حافظۀ بسیار ارزشمندی دارد یعنی دارای ثروتی است که بر اساس آن، برنامه‌های توسعه‌ایِ خود را طراحی می‌کند. توسعه امری کیفی است و نه کمی. باید کاری کرد که زندگی شرایط بهتری پیدا کند اما چگونه؟ ما ملت یا فرهنگی هستیم که یک حافظۀ ده‌هزارساله داریم و هیچ مسئله‌ای در ایران نیست که پاسخ آن را ندانیم.

محیط طباطبایی اظهار کرد: وقتی طی بیش از یک‌صد سالِ گذشته تاحدی دچار فراموشی شدیم و حافظۀ خود را کنار گذاشتیم زندگی را دشوار کردیم. ملتِ ما ملت و فرهنگی بود که تسلطش بر آب بسیار شاخص بود و یکی از شاخص‌ترین دستاوردهای فرهنگ ایرانی، مدیریت آب است. ما از سودِ آب استفاده می‌کردیم یعنی قنات می‌زدیم یا آب‌ انبار و برکه ایجاد می‌کردیم، اما به یکباره از سال ۱۳۳۴ در رباط کریم چاه عمیق زده شد و جشن گرفتند، اما آنهایی که آینده‌نگر بودند گریه کردند زیرا آبی را خارج کردیم که متعلق به ما نبود بلکه متعلق به آیندگان بود و ما همۀ این سرمایه را بر باد دادیم. فراموشی و نداشتنِ حافظه، این بلا را بر سر ما آورد.

رئیس شورای ملی موزه‌های ایران با بیان اینکه اصفهان شهری صنعتی و عصارخانۀ شاهیِ این شهر نوعی نگاه صنعتی پایدار است، افزود: وقتی ما از موزۀ شهرداری صحبت می‌کنیم ابعاد بسیار وسیعی دارد. هر شهری در ابتدا موزه‌ای می‌خواهد که حاکم شهر، متولی آن موزه است. امروزه حاکم شهر نمایندۀ مردم برای مدیریت شهر است و موزۀ شهر یعنی حافظۀ گذشتۀ شهر در شیوۀ مدیریت و ادارۀ شهر، و باید نقاط مثبت و منفی را نشان دهد و راهکاری برای آیندۀ ما ترسیم کند.

او با تأکید بر اهمیت حفظ خطوط شهر، توضیح داد: ما خطوط تاریخی را به‌هم زده‌ایم. اصفهان، شهری در دورۀ آل بویه است، شهری است در دورۀ سلجوقی، شهری است در دورۀ صفویه و بعد هم قاجار و پهلوی اول یعنی زمانی که شهرداری شروع شد. بناهای هر یک از این دوره‌ها به دوره‌ای دیگر تبدیل شده ولی کسی نمی‌گوید که تخریب کرده‌اند چراکه در خطوط تاریخی رفتار کرده بودند؛ این درحالی است که هریک از این دوره‌ها نوآوری خود را داشتند و معماری آن‌ها ارتباطی به دیگری نداشته است.

محیط طباطبایی با اشاره به اینکه مهم‌ترین چیزی که ما باید در موزۀ شهر ببینیم مدیریت شهر و شیوۀ ادارۀ شهر است، گفت: آبِ زاینده‌رود متعلق به زاینده‌رود است. امروز در دنیای متمدن و پیشرفته، اکوسیستم، مهم‌ترین مسئله است. آبِ زاینده‌رود است که شهر اصفهان را اصفهان می‌کند. آب، فراتر از آشامیدن و صنعت و کشاورزی است، این نوعی مدیریت است. وقتی شهرداری حاکم است مدیریتِ آب هم باید با شهر باشد تا بداند چگونه باید برای شهر مورداستفاده قرار بگیرد و این چیزی است که به تدریج فراموش شد و معضلات فرونشست و خرابی و ویرانی ایجاد شد.

او با بیان اینکه موزه‌ها مکانی هستند که یادآوری می‌کنند که ما برای اینکه آیندۀ بهتری داشته باشیم کجا و چگونه زندگی می‌کردیم، تصریح کرد: فرق یک شهرداری که موزه می‌سازد با آن که نمی‌سازد در این است که این شهرداری به آینده فکر می‌کند. برای همین، موزه متعلق به کسی است که آینده را می‌خواهد. حفظ میراث فرهنگی و طبیعی مربوط به افرادی است که نگران آینده هستند نه گذشته ،و آینده برای افرادی که این میراث را ازبین می‌برند مهم نیست.

محیط طباطبایی با بیان اینکه بخشی از موزۀ تاریخ شهرداری اصفهان قطعاً گذشته را روایت می‌کند و تاریخ گذشتۀ شهر اصفهان بسیار وسیع است، دوران سلجوقیان را دورۀ طلایی شهر اصفهان برشمرد و اضافه کرد: موزه یک نوع نگاه است، نگاهی که می‌خواهد از گذشته استفاده کند تا توسعۀ آینده را برمبنای آن شکل دهد. ما در موزه قضاوت نمی‌کنیم.

رئیس شورای ملی موزه‌های ایران به میرزادۀ عشقی به‌عنوان یکی از شهردارانِ فرهنگی اصفهان اشاره کرد و افزود: حوزۀ فرهنگی شهر اصفهان آنقدر بالاست که آن زمان مدیر شهر نیز از قشر فرهنگی بوده است.

او همچنین خاطرنشان کرد: وقتی به گذشتۀ شهرهای ایران نگاه کنیم، اصفهان بسیار مهم‌تر است چون شاخص‌های چنددورۀ طلایی در آن کنارهم قرار گرفته‌اند.

رئیس ایکوم ایران تأکید کرد: اگر تاریخ شهر را از نگاه شهرداری و مدل مدیریت شهری نگاه کنیم بسیار متوجه می‌شویم که چه بر ما گذشته و به یاد می‌آوریم که مهم‌ترین سطح مدیریت شهر، مدیریت فرهنگی است، یعنی شهر باید در شکل فرهنگی اداره شود.

نباید چیزی به اصفهانِ دیروز اضافه کرد

علی قاسم زاده، شهردار اصفهان نیز اظهار کرد: هر شهری دارای هویت و شخصیتی است که در گذشته ریشه دارد و به آن اصفهانِ دیروز می‌گوییم و ظهوری در الآن دارد که به آن اصفهانِ امروز گفته می‌شود و اتفاقاتی در شهر درحال شکل‌گیری است که اصفهانِ فردا را رقم می زند؛ حافظ شخصیت شهر بودن یعنی به هرسه اصفهان توجه داشتن، هم اصفهان دیروز را ببینیم، هم اصفهان امروز را صیانت کنیم و هم از اصفهان فردا مراقبت کنیم که در تعارض با هویت و شخصیت شهر و اصفهان دیروز نباشد.

او فزود: اصفهانِ دیروز فقط باید پیرایش شده و خوانش پیدا کند. نباید چیزی به اصفهان دیروز اضافه کرد. اصفهان دیروز را باید پیدا کنیم و آن را از میان گرد و غبار تاریخ بیرون آوریم، پیرایش کنیم، غبار را از چهره‌اش بزداییم و درِ اصفهان دیروز را به روی مردمِ و نسل امروز باز کنیم.

شهردار اصفهان با اشاره به بازگشایی درِ کارخانه ریسباف به‌عنوان بخشی از تاریخ و هویت اصفهان که باید آن را حفظ و نگهداری کرد، دربارۀ سایر اقدامات پیش‌روی این شهرداری نیز توضیح داد: روی محور باباقاسم به‌عنوان یک محور تاریخی متمرکز شده‌ایم، همچنین بر محور هارونیه را به‌عنوان محور اتصال دولت سلجوقی به دولت صفوی متمرکز خواهیم شد تا به یک محور فعال گردشگری تبدیل شود.

قاسم‌زاده اضافه کرد: امیدوارم دِین خود را به اصفهانِ دیروز ادا کرده، به آن زخمی نزنم و به خوانایی آن کمک کنم و اگر کار جدیدی در توسعه این شهر انجام می‌شود در تعارض با هویت و شخصیت اصفهان نباشد و ارزشی به ارزش‌های شهر اضافه کند.

اصلی‌ترین مأموریت‌ ما در موزۀ تاریخ شهرداری، حفظ حافظۀ شهر است

در این آئین همچنین سیدعلی معرک نژاد، مدیرکل ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری اصفهان نیز با تأکید بر اینکه شهرها مانند موجودات زنده هستند که همیشه روزهای شاد و غمگینی را تجربه کرده‌اند، گفت این شادی‌ها و غم‌ها در شهرهای مختلف، داستان‌ها و روایت‌هایی دارد و همیشه اسطوره‌ها و قهرمانان، روایت‌ساز این داستان‌ها هستند. اصفهان نیز با پیشینۀ تاریخی و قویِ خود، چشمۀ عمیق جوشانی از داستان و استعاره و روایت‌ و اسطوره‌ها است.

او ادامه داد: اصفهان، شهری زنده است و دوران فراز و فرود زیادی را دیده و حتی به مرحلۀ سقوط و ویرانی نزدیک شده ولی هربار خود را ققنوس‌وار احیا کرده و اقتدار خود را به منصۀ ظهور رسانده است. شهری با چنین ویژگی‌ها قطعاً باید شهروندان و کارگزاران متفاوت و ویژه‌ای داشته باشد و نسبت به سایر شهرها نیز دارای ویژگی‌های متفاوتی باشد.

معرک نژاد سپس به برخی از ویژگی‌های شهر اصفهان اشاره و بیان کرد: از میانِ برخی شهرهای ایران رودخانه عبور می‌کند و این شهرها ممکن است بعد از مدتی و با نبودنِ آب، آن رودخانه را به مکانی برای ساخت‌وساز یا خیابان و پیاده‌راه و پارکینگ تبدیل کنند، ولی در شهر اصفهان به دلیل ویژگی‌های متمایزش، این موضوع برعکس است و حتی اگر آب هم در زاینده‌رود نباشد ما نه‌تنها مطالبه‌گری می‌کنیم بلکه اطراف آن هم فضای سبز می‌گذاریم تا در طول تاریخ به آیندگان بگوییم که یک روز اینجا رودخانه‌ای بود که باعث سرسبزی و آبادانی می‌شد. کارخانۀریسباف و درخت چنار و سردر تاریخی عمارت باغ زرشک نیز نمونه‌های دیگر این موضوع هستند.

مدیرکل ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری اصفهان با بیان اینکه اصلی‌ترین مأموریت‌ موزۀ تاریخ شهرداری، حفظ حافظۀ شهر است، افزود: به نظر می‌رسد مأموریتی روی دوش همه ما شهروندان و کارگزاران است. این شهر دارای حافظه است و ما موظفیم حافظۀ تاریخی شهر را حفظ کنیم. یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین مأموریت‌های ما در موزۀ تاریخ شهرداری، حفظ حافظۀ شهر است؛ حفظ به معنی ثبت و نگهداشت، تسری و آموزش و فرهنگ‌سازی برای نسل آینده و تذکر و تلنگر به کارگزاران شهری که ببینند چه اتفاقاتی در طول تاریخ برای این شهر افتاده است.

او سپس به توضیح دربارۀ موزۀ تاریخی شهرداری پرداخت و گفت: قرار است که ما تاریخ تحولات مجموعۀ شهر اصفهان را در دوره‌ای از حدود سال ۱۲۸۰ تا امروز را به نمایش بگذاریم. این موزه دارای دو قسمتِ دائم و متغیر یا رویدادها است. قرار نیست این موزه یک موزۀ تاریخ مصرف‌دار باشد بلکه یک موزۀ پویا و زنده است. بخش دائم این موزه برگرفته از زمانی است که بلدیه در این شهر تشکیل شد تا جنگ جهانی دوم. قسمت متغیر نیز بخش رویدادمحور است که قرار است نشست‌ها، نمایشگاه‌ها و آثاری که در شهر و شهرداری داریم را به تناسب موضوعات دراختیار شهروندان قرار دهیم.

معرک نژاد اضافه کرد: قرار نیست که در این موزه چیزی چیده شود و شما یکبار بیایید و ببینید و بروید، بلکه در هر دوره‌ای یک موضوع، محور خواهدشد و براساس آن موضوع، نشست‌هایی برگزار شده و براساس آن، همۀ داشته‌ها شامل سند و مدرک و شیء ارزشمندِ شهر به نمایش گذاشته می‌شود؛ به همین دلیل است که یکی از اتفاقات خوبِ امروز امضای تفاهم‌نامه با کمیته موزه های ایران است که البته تفاهم‌نامه‌های دیگری نیز با سایر نهادها خواهیم داشت.

مدیرکل ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری اصفهان با اشاره به اینکه ۱۰ هزار شیء از میانِ بیش از ۲۴۰ سند، ثبت و شناسنامه‌دار شده و در سامانه‌ای در اختیار همه مردم شهر اصفهان قرار خواهدگرفت، گفت: ما درخواستِ ثبت این موزه در فهرست موزه های ملی ایران را ارائه کردیم که تأیید اولیه شده و مجوز افزودنِ این موزه به یکی از موزه‌های ثبت‌شدۀ ملی ایران در حال طی شدن است.

او ادامه داد: برای این پروژه دو قسمت تعریف شده است؛ یکی به وجه تسمیۀ این ساختمان بازمی‌گردد که شروع تاریخ بلدیه و شروع تاریخ این ساختمان در کنارهم قرارگرفته و هم عصر هستند و بسیاری از اتفاقات شهرمان در این نقطه و نقطۀ مقابلش یعنی کارخانۀ ریسباف ‌افتاده است. به همین دلیل این ساختمان را به‌عنوان نقطه شروع انتخاب کردیم؛ ضمن اینکه فضای آن را بدون هیچ دخل و تصرفی به‌عنوان موزه استفاده می‌کنیم و به زودی طراحی داخلی این مکان آغاز خواهدشد. البته یکسری فضاهای توسعه‌ای و الحاقی هم وجود خواهدداشت که با تعاملِ صورت‌گرفته با اداره کل میراث فرهنگی به دنبال این هستیم که این فضاها را با کمترین دخل و تصرف به این عمارت الحاق کنیم تا دست ما را برای اجرای بهتر این فرایند باز کند.

معرک نژاد با ابراز امیدوارم نسبت به اینکه موزۀ تاریخ شهرداری اصفهان به سرمایه‌ای تبدیل شود که برای اصفهان باقی بماند، تصریح کرد: ما برای اولین‌بار در شهرداری اصفهان جمعی از معماران و صاحب‌نظران اصفهان را دعوت و گفتگو کردیم و مسابقه‌ای طراحی و هیئت داوری تشکیل و درنهایت یک طرح انتخاب شد که امیدورایم تا پایان سال جاری، طرح نهایی را اجرایی کنیم.

سوابق را به درستی در موزه ارائه کنید

همچنین حمیدرضا سپهری، عضو هیئت داوران مسابقۀ معماری موزه تاریخ شهرداری اصفهان، به مراحل انتخاب طرح برتر اشاره کرد و گفت: به نظرم می‌رسد باید به جنبۀ آینه دقت کنیم، در کتاب لغت نوشته شده که آینه، شیئی صیقلی است که آنچه نمی‌بینی را به تو نشان می دهد. اما مسئولیتی که به شهرداری برمی‌گردد این است که باید آینۀ سوابق باشد، سوابق را به درستی ارائه کند و نترسد. هرچه دقیق‌تر نشان دهیم بهره بیشتری داریم.

انتهای پیام