به گزارش ایسنا، تاریخ همچنان ورق می‌خورد و نسل‌ها یکی پس از دیگری می‌آیند و می‌روند، اما عشق حسین(ع) که بر تارک باورها و عمق جان شیعه نشسته و شمع جمع جان‌ها گشته، روز به روز و نسل به نسل پررنگ‌تر جلوه‌نمایی می‌کند.
در جای جای کشور، آیین‌هایی با قدمت بالا به یادگار گذاشته شده و با تغییراتی همچنان پابرجا هستند، شهر بن که یکی از شهرهای چهارمحال و بختیاری است از این آیین‌ها مستثنی نبوده و سه آیین عزاداری «گل‌زنی»، «علم گردانی در آب» و «آقا سلام» از جمله آیین‌هایی بوده که به ثبت ملی رسیده است.
گل‌زنی؛ آیین عزاداری مردم بن
عزاداران بِنی پس از اقامه نماز صبح روز عاشورا در سرچشمه گرداب واقع در این شهر، سر تا پا را گل‌اندود و به سمت شهر حرکت می‌کنند. این گِل از خاک رُس و گلاب تهیه شده است که کمی به رنگ قرمزی است حتی زنان روی چادر و روسری خود گل می‌زنند و با نوحه "سینه زنان آمدیم آقا سلام‌علیک، چشم گریان آمدیم آقا سلام‌علیک، از راه دور آمدیم آقا سلام‌علیک" این کار را انجام می‌دهند.
رسم «گل‌زنی» را اکثر افراد حاضر در مراسم عزاداری روز عاشورا در این شهر انجام می‌دهند و زنان نیز بر روی چادر و روسری خود گل می‌زنند.
دسته گِل‌زنان به مناطق مختلف شهر حرکت می‌کنند و با نوحه‌خوانی بر سر و سینه می‌زنند و این حرکت تا اذان ظهر ادامه دارد.
نکته قابل توجه در این آیین ثبت شده در فهرست آیین‌های ملی، اعتقاد مردم به ویژه قدیمی‌ترها به متبرک بودن این گل و گل‌اندود کردن بخشی از لباس نوزاد و یا کودک در طول این مراسم است، در طول مسیر حرکت گل‌زنان در سطح شهر، افرادی سراپا سفیدپوش مأمور توزیع گل در میان جمعیت تماشاگران و عزاداران هستند.
علم‌زنی به چشمه آب گرداب بن؛ آیینی ثبت شده
آیین برپا کردن علم و علم‌گردانی در شهر بِن قدمت دیرینه دارد، این علم در واقع علم خونخواهی امام حسین(ع) است، این رسم در سراسر کشور از جمله در شهر بن برگرفته از ماجرای زمان مختار ثقفی است که در تاریخ می‌خوانیم: خونخواهان یک چوب بلند را در وسط میدان بستند و فراخوان دادند که هر قبیله برای حمایت از قیام مختار و خوان‌خواهی شهدای کربلا، پارچه‌ای بر آن چوب ببندد؛ صبح فردا آن چوب مملو از پارچه‌هایی از قبایل گوناگون بود که با رنگ‌های مختلف خودنمایی می‌کردند.
بِنی‌ها نیز شبیه علم خونخواهی را در مراسمی معروف به «لباس‌پوشان» تهیه می‌کنند یعنی در درب منازل شهروندان حضور می‌یابند و برای تکمیل علم از آنان شال و روسری و پارچه می‌گیرند که البته این پارچه‌ها پس از پایان ماه صفر به صاحبانشان بازگردانده می‌شود.
رسم برپایی علم و علم‌گردانی را علاوه بر اشاره به ضرورت خونخواهی امام حسین(ع) و یارانشان، باید نماد و نشانه علمداری حضرت ابوالفضل العباس(ع) دانست که تعدد علم‌ها نکته قابل ذکر این موضوع است، به طوری که در هر محله و بر دربِ بسیاری از منازل شاهد برپایی علم‌های با اندازه‌های متفاوت هستیم که گاه تا ۲۰ متر نیز می‌رسند.
اگرچه مستندات فراوانی در خصوص بستن علم و حمل آن در نقاط مختلف کشور وجود دارد اما فروبردن علم در آب تاکنون در هیچ کجا مشاهده نشده و از آیین‌های عزاداری مردم این شهر به شمار می‌رود.
آیینی که در سحرگاه عاشورا در بِن برگزار می‌شود، در میان ساکنان بن، رساندن علم به چشمه و زدن آن به آب، به معنای رفع تشنگی و پیروزی نهایی حق بر باطل تعبیر می‌شود.
گرچه این علم‌ها بسیار بلند و سنگین هستند و عزاداران بسیار مراقب هستند که به نحوی آن‌ها حمل شوند که به تیرهای برق در شب آسیب نزند و موجب حادثه نشود در نهایت علم‌ها را در یک فاصله با گرداب قرار می‌دهند تا برای نیمه شب آماده باشد در نیمه‌شب مراسم عزاداری و خواندن زیارت عاشورا انجام می‌شود و نزدیک اذان صبح سر علم‌ها را با فریاد یا حسین و حیدر حیدر سه مرتبه در آب فرو می‌کنند. این مراسم با خواندن نماز صبح تمام می‌شود، آیین فروبردن علم در گرداب بن در سال ۱۳۹۰ ثبت شده است.
آیین عزاداری سلام آقا؛ ادای احترام به سادات
بعد از این هیات‌ها علم‌ها را به سمت شهر حرکت می‌دهند تا مراسم آقا سلام که نوعی ادای احترام به سادات است در روز عاشورا در چهار نقطه انجام شود این آیین در مقابل منزل چهار تن از سیدهای شهر صورت می‌گیرد که سه تن از آن‌ها از دنیا رفتند، اما همچنان در روز عاشورا مقابل منزل این افراد مراسم آقا سلام را اجرا می‌کنند و در همین حین عزاداران برای اینکه حزن و اندوه خود را نشان دهند روی سر خود یا شانه‌های خود گل می‌زنند و به سمت منزل این چهار سید می‌روند، آیین آقا سلام و گل زنی نیز در سال ۱۳۹۱ ثبت شد.
حفظ ماهیت آیین‌های عزاداری در گذر زمان
محمدحسن سلیمی بنی، فعال فرهنگی و اجتماعی چهارمحال و بختیاری در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: «گل‌زنی»، «علم گردانی در چشمه گرداب بن» و «آقا سلام» سه آیین سنتی عزاداری شهر بن بوده که به عنوان میراث معنوی و ناملموس ثبت ملی شده‌اند.
وی افزود: همانطور که عشق و علاقه به اهل بیت نسل به نسل منتقل می‌شود، آیین‌ها هم منتقل می‌شوند، گرچه آیین‌های عزاداری اهل بیت در گذر زمان دچار تحولاتی شده، اما تحولات ماهیت مساله را تغییر نداده و همچنان پابرجا هستند.
سلیمی بیان کرد: آیین‌های عزاداری هر کدام به نوعی فلسفه خاص خود را دارند اما اصل و اساس آن‌ها تعظیم شعائر اسلامی، تجدید بیعت با آرمان‌های امام حسین(ع) و ابوالفضل عباس(ع)، نهضت عاشورا و نبرد جبهه حق و باطل است، البته اعتقاد داریم نهضت امام حسین(ع) تا قیامت و تا ظهور امام عصر(عج) تداوم دارد.
وی گفت: تلاش می‌شود با زنده نگه‌داشتن نهضت عاشورا مبانی آن را به خود یادآوری کنیم تا همچنان در جبهه حق باقی بمانیم.
این فعال فرهنگی و اجتماعی بیان کرد: باتوجه‌به شکل‌گیری و تکامل این آیین‌ها از زمان صفویه می‌توان قدمت ۵۰۰ ساله را برای آن‌ها درنظر گرفت، البته تغییراتی ایجاد شده اما همچنان پابرجا هستند.
انتهای پیام
نظرات