محمدرضا روزبه در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص سیر مدح و ستایش امام علی‌(ع) در گستره شعر فارسی، بیان کرد: از زمانیکه شیعه در سرزمین ایران گسترش یافت مدح امامت و به ویژه امام علی(ع) از زوایای مختلف در دستور کار شاعران به ویژه شاعران شیعی قرار گرفت.

وی با بیان اینکه جاذبه شخصیتی این امام همام به گونه‌ای بود که در قرن‌های دور و حتی در اشعار و سروده‌های شاعران اهل تسنن هم تجلی و تبلور داشت اما به طور عام و فزاینده در قلمرو شعر شیعی بود که شعر علوی گسترش یافت و در آثار شاعران سنت‌گرا و هم در سروده‌های شاعران نوپرداز رواج پیدا کرد، بیان کرد: پرداخت به ابعاد شخصیتی امام علی(ع) در شعر فارسی گونه‌های مختلفی دارد گاه از منظر مشهورات بوده یعنی آنچه در اغلب کتب و روایات و آثار تاریخی وجود دارد و گاه از منظر نوعی ژرف‌اندیشی و نگاه تازه بوده است.

علت یکنواختی نسبی شعر دینی و مذهبی در روزگار ما

این پژوهشگر، شاعر و منتقد ادبی، با تاکید براینکه مهمترین ابعاد شخصیتی امام علی (ع) یعنی شجاعت، عدالت، جنگاوری، امامت، سخنوری و ... مورد مدح و ستایش شاعران قرار گرفته است، تصریح کرد: یک نقص و آسیبی که تمامیت شعر دینی و مذهبی را دربرمی‌گیرد و از جمله اشعار علوی را، این است که قلمرو تماشای شاعران محدود است یعنی شاعران به نقل و ذکر مشهورات اکتفا می‌کنند و کمتر به سمت قلمروهای تازه، چشم‌اندازهای نو، دیدن و تبیین ماجرا از منظرهای تازه و از رهگذر گفتمان‌های نو می‌روند و همین باعث یکنواختی نسبی شعر دینی و مذهبی در روزگار ما شده است.

روزبه با بیان اینکه چنانچه شعر علوی را ظرف ده‌ها و بلکه سده‌های اخیر مورد بررسی دقیق و  علمی قرار دهید می‌بینید که چشم‌اندازها محدود است، بیان کرد: همانطور که امروزه شاعران جوان مساله عاشورا را از یک دریچه‌های محدود و همیشگی می‌بینند و کمتر به سراغ چشم‌اندازهای تازه‌تر می‌روند  این محدودیت چشم‌انداز در وصف و مدح، تاثیر زیادی روی نظام زیبایی‌شناسی این نوع شعرها می‌گذارد و باعث می‌شود شاهد این همه نظیره‌گویی و شبیه‌خوانی در قلمرو شعر دینی و مذهبی باشیم.

راهکار عبور از نظیره‌گویی و شبیه‌خوانی در قلمرو شعر دینی و مذهبی

عضو هیات علمی دانشگاه لرستان در ادامه به راهکارهایی برای عبور از این نقیصه پرداخت و گفت: راهکار این است که شاعران عمیقا به مطالعه تاریخ اسلام بپردازند و از روی همدیگر شعر نگویند بلکه خودشان به تجارب فردی و احساسات شخصی برسند و شعرشان حاصل دریافت‌های فردی از شخصیت امام علی (ع) و واقعه عاشورا باشد.

وی تاکید کرد: شاعران عمیقا مطالعه و تحقیق کنند و از منظرهای حسی و عاطفی تازه‌ای به وقایع نگاه کنند و صرفا به دنبال روایات مشهور و گفته و شنیده‌های غالب نباشند بلکه به دنبال رهیافت‌های نو باشند و آنگاه است که از این منظر می‌توانیم بگوییم شعر مذهبی در معرض یک رستاخیز در تماشا و زیبایی‌شناسی قرار دارد و ما چنین روزی را انتظار می‌کشیم.

چه شعرایی در مدح امام علی (ع) شعر سرودند

روزبه در پاسخ به این سوال که چه شعرایی در مدح و ستایش و منقبت امام علی(ع) شعر سرودند، اظهار کرد: علاوه بر کسایی که شاعر شیعی بود و در اشعار ناصر خسرو که البته شیعی اسماعیلی بود؛ حتی به صورت اشاره در اشعار حافظ شاهد این مدح هستیم؛ در اشعار شاعرانی همچون سنایی، عطار و مولوی با اینکه گرایش شیعی نداشتند با مدح و ستایش  امام علی (ع) روبرو هستیم.

این پژوهشگر و منتقد ادبیات فارسی با بیان اینکه از عصر صفویه به بعد اغلب شاعران به علت اتخاذ منش و گفتمان شیعی به طور فراگیر در منقبت و مدح امام علی(ع) شعر سرودند، تصریح کرد:  قلمرو شعر مذهبی، مدح و منقبت‌خوانی  بعد از انقلاب خیلی رواج پیدا کرد و بین شاعران مذهبی همه‌گیر شد و به طور فراگیر با این پدیده روبرو هستیم.

وی گفت: همه این موضوعات خوب است اما تماشا محدود است و زاویه نگاه شاعران چندان وسیع نیست؛ همه حرف‌ها و وصف‌ها مثل هم است انگار همه از یک دریچه تماشا می‌کنند در حالیکه باید دریچه‌های تازه برای تماشای تاریخ، دین و تجربه دینی و تجارب معنا زیباشناختی تازه پیدا کنیم.

روزبه تاکید کرد: شعرهای علوی می‌تواند به گسترش فضای معنوی و اخلاقی در جامعه کمک کند و به گفتمان عدالت و معنویت یاری برساند تا به شعر مدحی در ترازی تازه و اشکالی جدیدسمت و سو دهد.

انتهای پیام