به گزارش ایسنا، با توجه به اهمیت منطقه ژئواستراتژیک قفقاز جنوبی هرگونه تحولی در موقعیت این منطقه، کشورهای همسایه را متاثر می‌کند، نه تنها کشورهای ارمنستان و جمهوری آذربایجان بلکه جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان کشوری که امنیت منطقه برایش حائز اهمیت است و منافع خود را در آن می‌بیند، با هر کنشی واکنش قاطع خود را دارد. 

این منطقه پل ارتباطی جمهوری اسلامی ایران با اوراسیا و اروپاست و به همین دلیل از اهمیت خاصی برخوردار است. بعد از جنگ قره باغ که در سپتامبر ۲۰۲۳ این منطقه به طور کامل در اختیار و کنترل نیروهای باکو در آمد، اخلافات مرزی و از آن مهم‌تر ایجاد کریدور ادعایی زنگزور از سوی جمهوری آذربایجان با حمایت ترکیه به شدت مورد توجه قرار گرفت و واکنش‌های زیادی را به دنبال داشت. 

برخی از کارشناسان معتقدند یکی از اهداف باکو و آنکارا از تاکید بر راه اندازی این کریدور مسدود کردن ارتباط ایران به ویژه ارتباط ترانزیتی با منطقه اقتصادی اوراسیا و اروپاست. از این رو جمهوری اسلامی ایران بارها مخالفت خود را با تاکید بر حفظ تمامیت ارضی ارمنستان اعلام داشته است. 

ایران از مخالفان جدی ایجاد کریدور «زنگزور»

در واقع ایران از مخالفان جدی ایجاد کریدور جعلی «زنگزور» است؛ یکی از دلایل اصلی آن کاهش نقش ایران در حمل و نقل بین شرق و غرب است. «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه چند ماه پیش در سفری که به نخجوان داشت با ادعای تداوم همکاری‌های اقتصادی و توسعه‌ای، در سخنانی درباره راه‌اندازی کریدور زنگزور اظهار داشت: ترکیه از کریدور صلح‌آمیز بین آذربایجان و ارمنستان برای اتصال نخجوان حمایت می‌کند، اما اگر ایروان با چنین چیزی مخالفت کند، کریدور می‌تواند از ایران عبور کند که این ایده‌ای مثبت است. 

وی همچنین تاکید کرد که ما تمام تلاش خود را برای افتتاح کریدور زنگزور انجام می‌دهیم. 

این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران بارها تاکید کرده که هرگونه تغییرات ژئوپلیتیکی در منطقه را نمی‌پذیرد و در عین حال ارمنستان هم بارها اعلام داشته که هیچ کریدوری نمی‌تواند در خاک این کشور فعالیت کند.

اخیرا نیز «نیکول پاشینیان» نخست وزیر ارمنستان در اظهاراتی در ارتباط با چالش‌های ترانزیتی موجود در مسیر جمهوری آذربایجان به نخجوان و همچنین مسائل مرتبط با ایجاد دالان زنگزور ابراز داشت: اطلاع دارید که طرح چهار راه صلح را تدوین کرده‌ایم که به رفع انسداد همه مسیرهای حمل و نفلی مربوط می‌شود، از این نظر بازگشایی راه آهن فی مابین ارمنستان و آذربایجان موضع بسیار مهمی است، همچنین از این نظر احیای روابط ریلی از آذربایجان به سمت نخجوان و از قلمرو ارمنستان بسیار مهم است.

نخست‌وزیر ارمنستان ادامه داد: چرا که این بدان معناست هم آذربایجان و هم ارمنستان می‌توانند از خاک یکدیگر برای حمل و نقل ریلی بین‌المللی استفاده کنند، می‌دانید در صورت بازشدن مسیرهای ارتباطی خط ریل ارمنستان و ایران به راه می‌افتد کاری که روابط اقتصادی ما را تعمیق می‌کند، در عین حال آذربایجان  فرصت پیدا می‌کند از خاک ارمنستان به سمت ترکیه و در جهت عکس حمل و نقل ریلی کاملی داشته باشد. این یعنی هم ارمنستان و هم آذربایجان  به صورت کامل در شبکه راه بین المللی وارد می‌شوند و  این امر روابط تجاری ایران و ارمنستان را تعمیق می‌کند. 

وی تاکید کرد: زمانی که می‌گویم ارمنستان برای ایران به سمت غرب کوتاه‌ترین مسیر است، در حال حاضر اجرای حمل و نقل ریلی نداریم از دیرباز این موضوع مطرح بوده و به دلیل ناهمواری مستلزم سرمایه گذاری زیادی است که در شرایط فعلی توجیهی ندارد که ظرفیت‌های حمل و نقلی بتوانند هزینه را جبران کنند. اما در صورت اجرای برنامه چهار راه صلح ما نیز به سمت خلیج فارس و دریای عمان امکان ارتباط ریلی خواهیم داشت و نهایتا هم ایران و هم ارمنستان به سمت دریای سیاه ارتباط ریلی پیدا می‌کنند.

در نظر داشته باشیم کریدور زنگزور که جمهوری آذربایجان منطقه‌ای حائل میان باکو و نخجوان است که در واقع در جنوب ارمنستان قرار گرفته که در ارمنستان به آن سیونیک می‌گویند. استان سیونیک هم‌مرز با ایران است و جمهوری آذربایجان قصد دارد با نخجوان ارتباط برقرار کند. البته تا قبل از آزادسازی مناطق اشغالی، اذربایجان برای دسترسی به نخجوان از راه‌های ارتباطی ایران استفاده می‌کرد و حق ترانزیت هم به ایران پرداخت می‌شد. 

اما پس از آزاد سازی مناطق اشغال شده، جمهوری آذربایجان طبق توافق‌نامه آتش بس مدعی شد که در بند ۹ آن گفته شده دسترسی باید برای باکو ایجاد شود و یک راه ارتباطی را میان نخجوان و آذربایجان از طریق خاک ارمنستان ایجاد کنند. مساله اصلی این است که آذربایجان می‌تواند از مسیرهای ارمنستان استفاده کند، اما نمی‌تواند حاکمیت ملی ارمنستان را نادیده بگیرد. 

با توجه به تحولات موجود در این منطقه جمهوری اسلامی ایران نیز همواره موضع محکمی اتخاذ کرده که اجازه تغییر این مرز تاریخی را نمی‌دهد و کشورها حق ندارند با توافقات خودشان مرزهای بین‌المللی را نادیده بگیرند. 

موضع ۲ پهلوی روسیه

در این مساله مواضع روس‌ها تا حدودی ۲ پهلو و با ابهام است و به صورت رندانه با این موضوع برخورد می‌کنند، در اصل روس‌ها هم مانند سایر کشورها همواره به منافع خودشان توجه دارند اما این منافع نباید در تعارض با منافع دیگران قرار گیرد. 

موضوع ایجاد کریدور زنگزور به دلیل اهمیت آن، به نوعی با امنیت جمهوری اسلامی ایران مربوط می‌شود به همین دلیل تهران بارها تاکید کرده است که در مسائل مربوط به امنیت ملی خود ثابت قدم بوده و منافع کشور را در اولویت قرار می‌دهد. 

«سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه کشورمان همچنین در این زمینه خاطرنشان کرد که « صلح، امنیت و ثبات منطقه‌ای تنها یک اولویت نیست، بلکه یکی از استوانه‌های امنیت ملی ما است. هر تهدیدی علیه تمامیت ارضی همسایگان ما،‌ یا ترسیم دوباره مرزها، چه در شمال باشد، چه در جنوب، چه در شرق و چه در غرب، کاملا غیر قابل قبول است و برای ایران خط قرمز به شمار می‌رود».

همچنین «واهاگن خاچاتوریان» رئیس‌جمهور ارمنستان نیز در دیداری که با هیات پارلمانی جمهوری اسلامی ایران داشت؛ از گسترش مناسبات ۲ کشور در همه حوزه‌ها ابراز خرسندی کرده و بر عزم جدی ارمنستان برای گسترش روابط با جمهوری اسلامی ایران تاکید کرد.

وی با اشاره به دیدگاه‌های مشترک مقامات ۲ کشور در مسائل منطقه و صلح و امنیت در منطقه، مواضع جمهوری اسلامی ایران در حمایت از تمامیت ارضی ارمنستان و حاکمیت ملی آن را ستود.

همچنین «آرا شاوردیان» رئیس هیأت گروه دوستی پارلمانی کشورمان در این دیدار خاطرنشان ساخت که جمهوری اسلامی ایران سیاست توسعه روابط با همسایگان را در اولویت قرار داده است که ارمنستان نیز در این میان، جایگاه ویژه‌ای دارد.

شاوردیان، مرز ایران و ارمنستان را مرز دوستی و حسن همجواری دانست و بر روابط تاریخی و عمیق مردم ۲ کشور تاکید و خاطرنشان کرد: سیاست قطعی جمهوری اسلامی ایران مخالفت با تغییر مرزهای بین‌المللی است و هرگونه رفع انسدادی در مسیرهای ارتباطی در خاک ارمنستان باید تحت حاکمیت ملی و سرزمینی این کشور باشد.

همچنین «مهدی سبحانی» سفیر ایران در ارمنستان اظهار داشت: «ایران تنها کشوری در منطقه است که موضعش در مورد کریدور موسوم به زنگزور با موضع ارمنستان همسوست. ایران از مواضع قاطع خود در قبال موسوم به «کریدور زنگزور» عقب‌نشینی نخواهد کرد و درباره هیچ معامله‌ای در این زمینه مذاکره نخواهد کرد.»

این دیپلمات کشورمان افزود: «ایران مخالف رفع انسداد ارتباطات در قفقاز جنوبی نیست، اما این امر باید بر اساس رعایت اصول حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها انجام شود. ما بارها موضع خود را در مورد رفع انسداد ارتباطات ارائه کرده‌ایم. ما با رفع انسداد تنها در صورتی موافقت خواهیم کرد که در چارچوب حاکمیت ملی و سرزمینی کشورها انجام شود.»

سبحانی خاطرنشان کرد: «جمهوری اسلامی ایران قاطعانه از تمامیت ارضی کشورها، به ویژه جمهوری ارمنستان حمایت می‌کند.»

باکو کماکان به دنبال اجرای پروژه کریدور زنگزور است

در همین راستا «سید محمدرضا دماوندی» کارشناس مسائل قفقاز در گفت‌وگو با ایسنا با تاکید بر این‌که «باکو کماکان به دنبال اجرای این پروژه است»، گفت: اظهاراتی که اخیرا مقامات جمهوری آذربایجان و ترکیه داشته‌اند مبنی بر این است که درباره ایجاد دالان زنگزور کار می‌کنند و اصرار به تحقق پروژه دارند، اما باید دید تحولات بین‌المللی به ویژه اوکراین تا چه اندازه می‌تواند بر این موضوع اثر بگذارد. 

وی تاکید کرد: اما این موضوع از طرف آذربایجان و ترکیه قطعی و حتمی است، فقط نیاز به زمان دارد تا نتیجه مشخص شود در حال حاضر اتفاق خاصی نیفتاده است. شرایط و مواضع جمهوری اسلامی ایران نیز به‌ عنوان کشور همسایه در جای خود محفوظ است. 

این کارشناس مسائل قفقاز همچنین اظهار داشت: طی یک‌سال گذشته تقریبا این موضوع مطرح بوده و تغییر محسوسی رخ نداده است، اخیرا هم که ارمنستان و آذربایجان توافق صلح را نهایی کردند گرچه می‌گویند موضوع خاصی در آن نیست، اما باید دید واقعیت میدان چه می‌گوید. 

دماوندی خاطرنشان کرد: نکته مهم این است ما به‌عنوان همسایه باید همکاری‌های متقابل داشته باشیم. نمی‌توان در حالت دشمنی و قهر بود بعد انتظار همکاری منطقه‌ای داشت، راهی جز این همکاری وجود ندارد، اما این همکاری منطقه‌ای تا چه اندازه می‌تواند کفه ترازو را برای هر یک از طرفین در شرایط توازن نگه دارد. 

اگر همسایگان متفق‌القول نباشند هیچ طرح صلحی نمی‌تواند شکل گیرد

وی با اشاره به پیشنهاد و طرح چهارراه صلح که از سوی ارمنستان مطرح شده، گفت: جمهوری اسلامی ایران از این طرح استقبال کرده است و اجرای این پروژه می‌تواند به صلح در منطقه کمک کند. اگر همسایگان در شکل گیری آن متفق القول نباشند هیچ طرح صلحی نمی‌تواند شکل گیرد. 

با درک اهمیت این موضوع و موقعیت مهم قفقاز جنوبی که ایران،‌ ارمنستان و جمهوری آذربایجان نسبت به آن حساسیت داشته و طبیعتا هر کدام منافع و امنیت خود را در آن دنبال می‌کنند، هر پروژه یا طرحی که بخواهد منافع دیگری را نادیده بگیرد قطعا با شکست مواجه شده و عدم موفقیت آن شرایط تنش‌زایی را در منطقه ایجاد می‌کند و این موضوع حقیقتا به نفع هیچ یک نخواهد بود. 

انتهای پیام