حجت‌الاسلام محمد حائری شیرازی، استاد حوزه و دانشگاه و کارشناس فقه الحدیث در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص اهمیت تاریخی و مذهبی قبرستان بقیع در مدینه، اظهار کرد: بقیع را می‌توان یکی از مهم‌ترین نقاط تمدنی و دینی در تاریخ اسلام دانست. این قبرستان نه‌تنها مدفن چهار امام بزرگ شیعه، امام حسن مجتبی، امام سجاد، امام باقر و امام صادق (ع) است، بلکه محل دفن شماری از صحابه، تابعین و شخصیت‌های برجسته تاریخ صدر اسلام نیز هست.

وی اضافه کرد: اهمیت بقیع فراتر از مرزهای فرقه‌ای است و بخشی از حافظه تاریخی و معنوی امت اسلام را در خود جای داده است. بنابراین، تخریب قبور در بقیع تنها تخریب فیزیکی یک گورستان نبود، بلکه نوعی حذف نمادین و هویتی بود که تبعات آن تا امروز ادامه دارد.

تخریب قبور بقیع یک «اقدام هویتی» و نه صرفاً مذهبی

حائری ادامه داد: تخریب بقیع فقط به یک فتوای خاص درباره ساخت گنبد و بارگاه بر قبور برنمی‌گردد، آنچه در ۸ شوال ۱۳۴۴ هجری قمری رخ داد، تلاشی هدفمند برای حذف نمادهای پیوند امت با اهل‌بیت پیامبر (ص) بود. جریان وهابیت از ابتدا با مظاهر عشق و پیوند عاطفی مردم با اهل‌بیت مشکل داشت و آن را شرک‌آلود می‌دانست. تخریب قبور در بقیع و همچنین تخریب مزار پیامبر اسلام که تا آستانه‌ اجرا هم رفت، نشان‌دهنده این است که این اقدامات بیش از آنکه جنبه فقهی داشته باشند، بخشی از یک پروژه ایدئولوژیک برای تحریف چهره تاریخ اسلام بوده‌اند.

وی در پاسخ به اینکه با گذشت یک قرن از این واقعه، آیا مطالبه بازسازی بقیع هنوز موضوعیتی دارد، تاکید کرد: نه‌تنها موضوعیت دارد، بلکه امروز از همیشه ضروری‌تر است؛ اتفاقاً اکنون زمان آن است که این مطالبه از یک خواست صرفاً مذهبی، به یک مسئله تمدنی، فرهنگی و حتی حقوق بشری ارتقاء پیدا کند.  

این کارشناس مذهبی افزود: در سال‌های اخیر، تخریب آثار اسلامی توسط گروه‌هایی مانند داعش در موصل، حلب و پالمیرا نشان داد که ویرانی میراث دینی، تهدیدی جهانی است. همین تجربیات باعث شد افکار عمومی دنیا نسبت به موضوع حفظ میراث فرهنگی حساس‌تر شود. ما باید از همین ظرفیت استفاده کنیم تا مسئله بقیع را به گفتمان بین‌المللی وارد کنیم.

این استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: واقعیت این است که احترام به بزرگان دین، از جمله اهل‌بیت پیامبر، محدود به یک مذهب خاص نیست. حتی در منابع اهل‌سنت نیز جایگاه علمی و اخلاقی امامان شیعه به روشنی ثبت شده است. از سوی دیگر، بسیاری از مسلمانان از اهل سنت گرفته تا فرق صوفی و حتی نواندیشان دینی با تخریب آثار تاریخی و دینی مخالف‌اند. بنابراین، اگر روایت درستی از مسئله بقیع ارائه شود، می‌توان اجماع نسبی در این‌باره ایجاد کرد؛ بقیع تنها دغدغه شیعه نیست، بلکه مسئله‌ای انسانی، فرهنگی و دینی برای تمام مسلمانان است.

وی در خصوص چگونگی تحقق مطالبه بازسازی بقیع اظهار کرد: راه‌حل این موضوع در یک کلمه خلاصه می‌شود، عقلانیت در گفتمان، روایت‌گری و در مطالبه‌گری. ما باید به‌جای زبان تقابل، از زبان گفت‌وگو استفاده کنیم. از منظر دیپلماسی دینی، امکان برگزاری نشست‌هایی میان علمای فریقین درباره حفظ میراث دینی وجود دارد. همچنین ظرفیت‌های بین‌المللی مانند یونسکو یا سازمان همکاری اسلامی می‌توانند برای طرح مسئله به‌کار گرفته شوند. در کنار این‌ها، باید از ابزارهای رسانه‌ای، هنری و اجتماعی نیز بهره برد؛ مثلاً ساخت مستند، طراحی کمپین‌های دیجیتال و تولید محتواهایی که ابعاد انسانی و فرهنگی فاجعه بقیع را برای جهان امروز قابل درک سازند.

حائری در پاسخ به این سوال که در سطح مردمی و فرهنگی، چه اقداماتی برای زنده نگه داشتن مسئله بقیع می‌توان انجام داد، گفت: در سطح مردمی، ما نیازمند یک روایت‌گری مؤثر و پیوسته هستیم. متأسفانه مسئله بقیع هنوز در دایره سنت‌های سوگواری باقی مانده و کمتر به زبان روز جهان باز ترجمه شده است. باید از ظرفیت‌های ادبیات معاصر، سینما، گرافیک، فضای مجازی و حتی بازی‌های دیجیتال برای بازآفرینی این مسئله استفاده کرد. همچنین برگزاری کنفرانس‌های علمی، تهیه گزارش‌های تحقیقی و مطالبه‌گری رسانه‌ای می‌تواند افکار عمومی جهان اسلام را نسبت به اهمیت بازسازی بقیع بیدار کند.

این استاد حوزه و دانشگاه در پایان بیان کرد: بقیع فقط یک مکان نیست، بلکه بخشی از هویت ماست، تا زمانی که بقیع در قلب‌ها زنده است، امید بازسازی آن در عمل نیز زنده خواهد ماند. بازسازی بقیع، بازسازی عدالت تاریخی، احترام به اهل‌بیت، و احیای حافظه امت اسلامی است، این مطالبه را نباید فراموش کرد؛ زیرا فراموشی آن، به معنای پذیرفتن تحریف تاریخ است.

انتهای پیام