استان زنجان که به واسطه اقلیم نیمه‌خشک و کوهستانی‌اش همواره با محدودیت منابع آبی روبه‌رو بوده، امروز با یکی از جدی‌ترین بحران‌های زیست‌محیطی خود مواجه است. کاهش بارندگی‌ها، افت منابع زیرزمینی، خشک‌سالی‌های پی‌درپی و الگوهای مصرف ناپایدار، زنگ هشدار کم‌آبی را در سراسر استان به صدا درآورده‌اند.
میانگین بارش سالانه در زنجان طی دو دهه گذشته روند کاهشی داشته و میزان تجمعی بارش در برخی سال‌ها تا ۴۰ درصد کمتر از میانگین بلندمدت بوده است. دشت‌های زنجان، ابهر و خدابنده از جمله دشت‌های ممنوعه هستند که با افت مداوم سطح آب زیرزمینی مواجه‌اند. برداشت‌های بی‌رویه از چاه‌ها، از دلایل اصلی این بحران است.
کمبود روان‌آب‌ها باعث شده تا مخازن سدهای مهم استان مانند سد تهم و سد گلابر به‌طور کامل آبگیری نشوند. در حال حاضر، تنها ۱۵ درصد ظرفیت سد تهم که اصلی‌ترین منبع آب شرب زنجان است، پر شده و این رقم برای سد گلابر نیز ۴۱ درصد گزارش شده است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان زنجان در این رابطه در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، می‌گوید: تأمین آب شرب شهری، آب روستایی و مدیریت فاضلاب سه حوزه چالش‌آفرین برای این شرکت هستند.
به گفته علی‌محمد نادرخانی فرسودگی تأسیسات روستایی، افزایش‌بلندمرتبه‌سازی‌ها و فشار مضاعف بر شبکه‌های انتقال آب شهری، و همچنین زیان‌ده بودن شرکت آبفا به دلیل فروش آب زیر قیمت تمام‌شده، از جمله مشکلاتی است که ضرورت صرفه‌جویی و فرهنگ‌سازی در مصرف آب را دوچندان می‌کند.
وی می‌افزاید: در حوزه مدیریت مصرف، تک‌تک مردم نقش‌آفرین هستند. اصلاحات رفتاری در مصرف، یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های مدیریت بهینه است که نیازمند همکاری همگانی و اطلاع‌رسانی رسانه‌هاست.
فرهنگ‌سازی؛ اولویت قرارگاه مدیریت مصرف
نماینده ولی‌فقیه در استان زنجان در نشست مشترک با مدیرعامل و معاونان شرکت آب و فاضلاب استان زنجان با اشاره به آموزه‌های دینی، می‌گوید: نهاد نماز جمعه آمادگی دارد با تمام توان در امر فرهنگ سازی مصرف آب با شرکت آبفا برای بسیج کنندگی و هماهنگی‌های لازم جهت تحقق این عنوان همکاری نماید.
حجت‌الاسلام سیدمصطفی حسینی می‌افزاید: در موضوع آب باید ظرافت‌ها و دقت در عملکرد مورد توجه قرار داشته باشد تا شاهد بازخورد مثبت از سوی مردم در قبال ارائه خدمات باشیم. نماینده ولی فقیه در استان زنجان با تاکید بر مدیریت اطلاع‌رسانی، آگاه‌سازی مردم و مدیریت روانی در ارائه خدمات افزود: اجرای درست این سیاست‌ها می‌تواند تاثیر بسزایی در ارتقاء رضایتمندی عمومی داشته باشد.
در اسلام، صرفه‌جویی و پرهیز از اسراف از اصول مسلم اخلاقی و شرعی است. پیامبر اسلام حتی در وضو گرفتن با آب جاری نیز اسراف را نکوهش کرده‌اند. این آموزه‌ها نشان می‌دهد که رعایت الگوی صحیح مصرف، بخشی از دینداری ماست.
لزوم مشارکت مردمی در تأمین آینده پایدار آب
با توجه به شرایط نامساعد سدها و شبکه‌های تأمین آب در زنجان، برنامه‌ریزی برای عبور از تابستان بدون تنش آبی آغاز شده است.
کارشناسان شرکت آب و فاضلاب (آبفا) استان زنجان با اشاره به اجرای پروژه‌های انتقال آب در غرب و شرق زنجان ابراز امیدواری کردند که امسال با اجرای این پروژه‌ها، تنش‌آبی جدی در شهرها نداشته باشیم.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان می‌گوید: در حوزه آب روستایی، متأسفانه هنوز فرهنگ مصرف درست نهادینه نشده است. برخی تصور می‌کنند منابع آب بی‌پایان است، در حالی که منابع محدود و هزینه‌بر هستند.
نقش زنان، به‌ویژه مادران، در ترویج فرهنگ مصرف بهینه آب
در این میان، نقش زنان، به‌ویژه مادران، در اصلاح الگوی مصرف آب در خانه و خانواده نقشی کلیدی دارد. آموزش‌های ابتدایی درباره صرفه‌جویی، فرهنگ شست‌وشوی اصولی و استفاده بهینه از آب در آشپزخانه و نظافت منزل، اغلب از طریق مادران به فرزندان منتقل می‌شود. مادران می‌توانند با تغییر سبک زندگی روزمره، نسلی حساس و مسئول نسبت به منابع طبیعی تربیت کنند.
تغییر الگوی کشت به محصولات کم‌مصرف و اقتصادی‌تر، توسعه آبیاری نوین (قطره‌ای و بارانی) با حمایت یارانه‌ای، استفاده از پساب تصفیه‌شده در صنعت و فضای سبز شهری، پایش و انسداد چاه‌های غیرمجاز با همکاری مردمی، تقویت نقش شوراها و جوامع محلی در تصمیم‌گیری منابع آب و فرهنگ‌سازی گسترده در مدارس و رسانه‌ها برای اصلاح الگوی مصرف از نکاتی که باید همه به آن توجه داشته باشند.
با شروع فصل تابستان و افزایش دمای هوا، میزان مصرف آب خانگی و کشاورزی به شدت افزایش می‌یابد و این موضوع فشار زیادی بر منابع آبی وارد می‌کند. اگر نتوانیم مصرف را کنترل کنیم، در تابستان با افت فشار شدید و حتی بحران آب در برخی مناطق مواجه خواهیم شد. بنابراین استفاده از وسایل کم‌مصرف، کاهش شست‌وشوهای غیرضروری، و کنترل آبیاری در ساعات خنک‌تر روز از جمله اقداماتی است که هم در شهر و هم در روستا باید جدی گرفته شود.
کاهش هدررفت آب، توسعه سیستم‌های نوین آبیاری، اصلاح الگوی مصرف خانگی، و آموزش فرهنگ درست مصرف از جمله راهکارهایی هستند که می‌توانند ما را از بحران کم‌آبی نجات دهند. بدون مشارکت فعال مردم، به‌ویژه خانواده‌ها، نمی‌توان به آینده‌ای پایدار امیدوار بود.
اگرچه بارش‌های امسال اندکی امیدوارکننده بوده، اما واقعیت‌های آماری و میدانی حکایت از آن دارد که کشور همچنان در وضعیت شکننده آبی به سر می‌برد. برای عبور از این بحران، نیاز به مدیریت علمی منابع، اطلاع‌رسانی مستمر، و اصلاح فرهنگ مصرف داریم؛ سه‌گانه‌ای که اگر در کنار هم و با همکاری همه اقشار جامعه اجرا شود، می‌تواند آینده‌ای پایدار برای آب رقم بزند.
انتهای پیام
نظرات