به گزارش ایسنا، محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی امروز در نوزدهمین دوره مسابقات بین المللی "ربوکاپ آزاد ایران" در نمایشگاه بین المللی تهران با اشاره به جایگاه راهبردی ایران در عرصه علم و فناوری اظهار کرد: ایران جلوه‌گر راهبری درخشان شده است؛ این حقیقت، به‌ویژه در رخداد «آزاد ایران» به‌روشنی قابل مشاهده است. اکنون در نوزدهمین سالگرد این رخداد هستیم؛ مفهومی که فراتر از یک رویداد معمولی است.
وی با بیان اینکه این رخداد نشانه‌ای از تیزبینی، آینده‌نگری و درک صحیح از تحولات علمی توسط بنیان‌گذاران آن است، گفت: درک به‌موقع از تغییرات و واکنش مناسب به آن‌ها یکی از عوامل موفقیت در حوزه علم و فناوری است. «ربوکاپ آزاد ایران» نیز یکی از نمادهای این واکنش به‌موقع است.
رخداد ربوکاپ آزاد ایران، نمادی از مشارکت گسترده جوانان
این مقام مسئول با اشاره به استقبال گسترده جوانان و نوجوانان از این رخداد، افزود: امروز شاهد حضور پررنگ نوجوانان و جوانان سراسر کشور در این رویداد هستیم. رخداد ربوکاپ آزاد ایران در نمایشگاه بین‌المللی تهران، با همکاری مسئولان نمایشگاه و تلاش دانشگاه آزاد اسلامی، در فضایی به وسعت ۱۱ هزار متر مربع در حال برگزاری است. این رویداد با حضور بیش از ۲۲۰۰ تیم و ۵۰۰ نفر داور و عوامل اجرایی، کاری بزرگ و افتخارآفرین محسوب می‌شود. از تمامی دست‌اندرکاران آن قدردانی می‌کنم.
دانشگاه در مواجهه با تحولات فناوری و ظهور هوش مصنوعی
طهرانچی در ادامه با اشاره به پیوند این رخداد با تحولات فناوری به‌ویژه در حوزه هوش مصنوعی، گفت: با توجه به تحولات فناورانه‌ای که پیرامون ما رخ می‌دهد، لازم است نگاهی به نقش دانشگاه‌ها در مواجهه با این تحولات داشته باشیم.
وی با بیان اینکه ادبیات دانشگاهی در برخی موارد دچار ابهام است، توضیح داد: در حال حاضر، دانشگاه‌ها در قالب نسل‌های مختلف تعریف می‌شوند؛ از دانشگاه آموزشی و پژوهش‌محور تا دانشگاه‌های کارآفرین و خالق فناوری. اما واقعیت این است که در بررسی‌ها مشاهده می‌شود در بسیاری از موارد، دقت کافی در ادبیات این مفاهیم صورت نگرفته است.
تمایز دانشگاه‌های نسل‌های مختلف چیست؟
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: دانشگاه نسل دوم، دانشگاه پژوهش‌محور نامیده می‌شود؛ درحالی‌که نسل اول دانشگاه‌ها آموزشی بودند. اما این سؤال پیش می‌آید که مگر در دانشگاه‌های نسل اول، پژوهش وجود نداشت؟ مگر در قرن نوزدهم و بیستم، فناوری و نوآوری از دل پژوهش به‌دست نیامده است؟
وی افزود: عالمان ما همواره جامعه‌پرداز و تأثیرگذار بوده‌اند. تفاوت دانشگاه آموزشی و پژوهش‌محور در سطح سازمان‌یافته بودن آن است. در دانشگاه پژوهش‌محور، ساختاری نظام‌مند برای تولید علم طراحی شده است؛ مفهومی که در دوره دوم با پیدایش دانشکده‌ها شکل گرفت.
از مدرسه افلاطون تا دانشگاه پژوهش‌محور مدرن
طهرانچی با اشاره به تاریخچه شکل‌گیری ساختارهای پژوهشی، اظهار داشت: از مدرسه افلاطون در یونان باستان گرفته تا نظامیه‌ها در تمدن اسلامی، همواره علم در بستر سازمان‌های مشخصی خلق شده است. افلاطون و دانشمندان دوران اسلامی، علم را در بستر آموزش و پژوهش توسعه دادند. هیچ تمدنی بدون داشتن سازمان علم، نتوانسته پایدار بماند.
وی تأکید کرد: مدرسه نظامیه به‌عنوان نمونه‌ای از سازمان علمی در دوره شکوفایی تمدن اسلامی، نقشی کلیدی در تداوم و بسط علم ایفا کرد. در دوره افول نیز با ضعف این ساختارها مواجه بودیم.
دانشگاه نسل چهارم؛ بستر کاربردی‌سازی دانش
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به دانشگاه‌های نسل چهارم گفت: این نسل از دانشگاه‌ها به‌دنبال کاربست و کاربردی‌سازی دانش هستند. در واقع، هیچ‌گونه توسعه‌ای در تاریخ بدون تکیه بر دانش امکان‌پذیر نبوده است. سازمان‌هایی که کاربست دانش را در دستور کار قرار می‌دهند، ساختاری متفاوت می‌طلبند.
وی تصریح کرد: دانشگاه‌های خالق دانش نیازمند ساختارهای خاصی نظیر انستیتوها هستند. در ایالات متحده تنها ۳ درصد دانشگاه‌ها پژوهش‌محورند، اما همین تعداد ۵۰ درصد نیروی انسانی متخصص را تربیت می‌کنند؛ زیرا ساختار آن‌ها متناسب با این مأموریت طراحی شده است.
الهام از قرآن برای توسعه نظام دانشی
طهرانچی با اشاره به مفاهیم قرآنی، بیان کرد: ما باید در طراحی نظام‌های دانشی خود از قرآن کریم الهام بگیریم. در قرآن، افراد متعددی با ویژگی‌های خاص مورد تمجید قرار گرفته‌اند که پیامبر نبوده‌اند، اما حکیم و حاکم بوده‌اند و مبتنی بر دانش، هدایت جامعه را برعهده داشته‌اند.
وی افزود: این نگاه به ما کمک می‌کند تا مأموریت‌های دانشگاه را فراتر از آموزش و پژوهش صرف، و در جهت تربیت انسان‌های مؤثر در جامعه و تمدن‌سازی تعریف کنیم.
اقتدار در حکمرانی زمانی معنا دارد که به کار بسته شود
محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، با اشاره به ضرورت کاربردی‌سازی دانش در مسیر حکمرانی، گفت: اگر امروز از حکمرانی سخن می‌گوییم و از اقتدار یاد می‌کنیم، باید توجه داشت که این اقتدار زمانی معنا می‌یابد که به کار بسته شود. خداوند به انسان توانایی و دانایی داده است تا از آن در مسیر هدف استفاده کند؛ بنابراین اگر مدلی نداشته باشیم که بتوانیم با آن ساختار ایجاد کنیم، صرفِ دانایی و توانایی بدون کاربست، قدرت‌آفرین نخواهد بود.
وی با اشاره به داستان ذوالقرنین در قرآن کریم، تصریح کرد: قدرت ذوالقرنین از آنجا معنا پیدا می‌کند که توانست وجهه کاربست قدرت را نیز محقق کند. خداوند به او دانایی، توانایی و سرمایه داده بود؛ اما وقتی زمان عمل فرا رسید، ذوالقرنین از مردم خواست تا با توان خود او را یاری کنند. مردم پیشنهاد دادند هزینه‌ها را خودشان پرداخت کنند، اما او پاسخ داد که سرمایه دارم؛ آنچه نیاز دارم، توان و همکاری شماست.
سه ضلع اقتدار: دانایی، توانایی و سرمایه انسانی
طهرانچی ادامه داد: سه مؤلفه دانایی، توانایی و سرمایه، ارکان تحقق کاربست قدرت هستند. اگر این مؤلفه‌ها به درستی به‌کار گرفته شوند، زمینه‌های خلق و ساخت تمدن فراهم خواهد شد. ذوالقرنین، نمونه‌ای قرآنی از کسی است که هر سه مؤلفه را در مسیر ساخت به‌کار گرفت.
دانشگاه‌ها در مسیر تمدن‌سازی؛ از نسل اول تا پنجم
این مقام مسئول با اشاره به سیر تحول دانشگاه‌ها از نسل اول تا پنجم، بیان کرد: دانشگاه‌های نسل اول و دوم بر آموزش و پژوهش تمرکز داشتند. دانشگاه‌های نسل سوم، کارآفرین شدند و دانشگاه‌های نسل چهارم و پنجم، به سمت تمدن‌سازی و جامعه‌پردازی حرکت کرده‌اند.
وی با تأکید بر اینکه این تحول به معنای حذف سایر اشکال دانشگاهی نیست، اظهار داشت: ما نباید تصور کنیم که باید تمامی دانشگاه‌ها را به یک‌باره تغییر دهیم. همان‌طور که در قرآن آمده، «از هر رنگی باید باشد»، در نظام دانشگاهی نیز باید انواع مختلف سازمان‌ها و دانشگاه‌ها وجود داشته باشد.
تنوع مأموریتی دانشگاه‌ها، ضرورتی برای آینده کشور
طهرانچی خاطرنشان کرد: ما همچنان به دانشگاه‌هایی با محوریت آموزش نیاز داریم. برخی از دانشگاه‌ها باید دانشجومحور باشند و نقش تربیت نیروهای متخصص را ایفا کنند. در مقابل، برخی دیگر باید در تراز دانشگاه‌های نسل چهارم و پنجم قرار بگیرند و نقش‌آفرین در حوزه تمدن‌سازی باشند. این تنوع مأموریتی لازمه یک نظام جامع آموزش عالی است.
تنوع در خلقت؛ الگویی برای تنوع در مأموریت دانشگاه‌ها
محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، با تأکید بر اصل تنوع در نظام آفرینش، گفت: خلقت دنیا دارای آراستگی و نظم خاصی است. از هر نوع و جنسی در آن وجود دارد، بنابراین نباید همه‌چیز یکسان باشد. اگر همه به‌سوی یک شکل واحد حرکت کنند، شاکله هستی قوام نخواهد یافت و نظام خلقت کامل نخواهد شد.
انسان از ضعف آغاز می‌کند؛ جامعه هم همین‌گونه است
وی با بیان اینکه انسان در بدو خلقت، ضعیف آفریده شده است، افزود: انسان ابتدا ضعیف است، سپس به سمت قوت و توانایی حرکت می‌کند، و مجدداً در پایان عمر، به ضعف بازمی‌گردد. این سیر از ضعف به قوت و بازگشت دوباره به ضعف، در جامعه نیز مصداق دارد. خداوند وقتی در قرآن از قدرت گروهی سخن می‌گوید، به معنای آن است که توان آن‌ها بالاتر بوده است.
وی ادامه داد: در مواجهه با ملکه سبا، مشاورانش می‌گویند: «نحن اولوا قوة»؛ یعنی ما دارای توان هستیم. این توان هم به قدرت جسمی بازمی‌گردد و هم به مهارت و فناوری، که در اصطلاح امروزی به آن "توانایی" و "مهارت فناورانه" می‌گوییم.
دانشگاه نسل سوم؛ جایگاه پرورش مهارت و فناوری
طهرانچی با اشاره به ویژگی‌های دانشگاه‌های نسل سوم اظهار کرد: دانشگاه نسل سوم، دانشگاهی است که در آن مهارت و فناوری پرورش می‌یابد. این دانشگاه‌ها بستر خلق توانایی هستند و روش آن‌ها در تربیت دانشجو، با دانشگاه‌های آموزشی و پژوهش‌محور متفاوت است.
وی افزود: در دانشگاه پژوهش‌محور، دانشجو از طریق پایان‌نامه یا پروژه، به تحقیق می‌پردازد. اما در دانشگاه‌های نسل سوم، دانشجو باید توانمند شود؛ توانمند در خلق، در طراحی، در کاربرد. رویداد "ربوکاپ آزاد ایران" در نوزده سال گذشته، نمونه‌ای از همین مسیر است؛ مسیری که دانشگاه آزاد اسلامی به موازات تحولات جهانی، در آن حرکت کرده است.
دانشگاه آزاد، همگام با دانشگاه‌های نسل سوم جهان
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به روند جهانی توسعه دانشگاه‌های پژوهش‌محور گفت: دانشگاه‌های دنیا پس از جنگ جهانی دوم، یعنی از حدود سال‌های ۱۹۴۵ تا ۱۹۵۰، به سمت پژوهش‌محوری رفتند. ما نیز در ایران از سال ۲۰۰۱ با توسعه تحصیلات تکمیلی، این مسیر را آغاز کردیم. می‌توان گفت از سال ۲۰۰۵ به‌طور همزمان وارد عرصه دانشگاه‌های نسل سوم شدیم.
از فناوری تا نوآوری؛ قله تا دامنه توسعه
وی با بیان اینکه باید توانمندی نوجوانان و جوانان در مدرسه و دانشگاه تقویت شود، تأکید کرد: وقتی آموزش به مهارت و فناوری پیوند خورد و این فناوری به جامعه و بازار رسید، تبدیل به نوآوری می‌شود. این یعنی دانش اگر در قله تولید شود، باید در دامنه جامعه جاری شود. اگر دانشگاه قله باشد و نتواند دامن جامعه را سیراب کند، رسالتش ناقص خواهد بود.
وی افزود: ما باید برخی از واحدهای دانشگاهی‌مان را بر محور توانمندسازی، توان‌افزایی و پرورش مهارت استوار کنیم. این مسیر، مسیر ساختن جامعه‌ای قدرتمند با جوانانی تواناست.
هوش مصنوعی؛ ابزار رشد یا ابزار سلطه؟
طهرانچی با اشاره به تحول جدید بشری در عرصه علم و فناوری، خاطرنشان کرد: بشر ابزار جدیدی خلق کرده که نگاهش به علم و فناوری را متحول کرده است؛ نام این ابزار، هوش مصنوعی است. هوش مصنوعی ترکیبی از دانایی فناورانه و توانایی علمی است که مانند گیاهی چسبنده، به دیوار فناوری نیاز دارد تا بتواند رشد کند. هرچه دیوار فناوری بلندتر، رشد این گیاه نیز بیشتر خواهد بود.
وی با اشاره به امکان پردازش هوشمند داده‌ها گفت: هوش مصنوعی می‌تواند همانند یک غواص، در اقیانوس اطلاعات جست‌وجو کند و آنچه را که فرد نیاز دارد، در کوتاه‌ترین زمان فراهم کند. این ابزار، تهدید نیست؛ مگر آنکه سواد استفاده از آن را نداشته باشیم.
خطر هوش مصنوعی در بی‌سوادی دیجیتال
طهرانچی با هشدار نسبت به خطرهای ناشی از بی‌سوادی در مواجهه با هوش مصنوعی اظهار کرد: اگر سواد هوش مصنوعی نداشته باشیم و هر چیزی را که می‌خوانیم باور کنیم، همان‌قدر آسیب خواهیم دید که فردی بی‌سواد وارد بازار معامله می‌شود. این خطر زمانی بیشتر می‌شود که اطلاعات توسط نظام‌های سلطه به‌صورت سوگیرانه در اختیار کاربران قرار گیرد.
وی تأکید کرد: امروز اگر درباره تحولات ژئوپولیتیکی در آسیا یا کنش‌های تروریستی در غرب از سامانه‌های هوش مصنوعی بپرسید، پاسخ‌ها متفاوت است؛ چون این سامانه‌ها منطبق با منطق سلطه ساخته شده‌اند.
دانشگاه، مسئول ارتقای سواد هوش مصنوعی در جامعه
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه سخنانش گفت: چه نهادی جز دانشگاه باید مسئولیت ارتقای سواد هوش مصنوعی را در جامعه به عهده بگیرد؟ این دانشگاه است که باید سواد دیجیتال و سواد هوش مصنوعی را به نسل جدید بیاموزد تا آن‌ها بتوانند از این ابزار قدرتمند، به‌درستی استفاده کنند و نه در خدمت سلطه، بلکه در مسیر رشد و توسعه ملی قرار گیرند.
هوش مصنوعی؛ ابزار پیشرفته ارتقاء توانمندی انسانی
محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، با اشاره به ضرورت بهره‌گیری هدفمند از هوش مصنوعی در آموزش عالی گفت: هوش مصنوعی، در حقیقت ابزاری پیشرفته برای ارتقاء دانش و توانمندی‌های انسانی است. دانشگاه‌ها وظیفه دارند سواد هوش مصنوعی را در جامعه افزایش دهند.
وی ادامه داد: سواد هوش مصنوعی تنها با آموزش مستقیم حاصل نمی‌شود؛ دانشگاه‌ها باید در ظرفیت‌های زیرساختی، در بهره‌برداری و در فهم عمیق از عملکرد سوگیرانه این فناوری پیشرو باشند.
سوگیری اطلاعات در هوش مصنوعی؛ تهدیدی پنهان
این مقام مسئول با بیان اینکه اطلاعات در هوش مصنوعی ممکن است به‌صورت وارونه (نه وارونمایی، بلکه در معنای تحریف‌شده) عرضه شود، افزود: در قرآن نیز اشاره شده است که اگر چیزی جلوی دید انسان قرار گیرد، ممکن است به‌جای علم، "ظن" به‌وجود آید. این یعنی دانسته‌های نادرست جای دانایی را می‌گیرد و تصمیمات اشتباه، از همین نقطه آغاز می‌شود.
وی افزود: در قرآن آمده است که برخی بعد از تفکر و تعقل، کلام الهی را تحریف کردند. این یعنی عقلانیت اگر در مسیر درستی به‌کار گرفته نشود، ابزارهایی مانند هوش مصنوعی می‌توانند موجب تحریف دانش شوند. این همان جایی است که "سواد هوش مصنوعی" اهمیت پیدا می‌کند.
تغییر در نقش استاد؛ از انتقال محتوا به هدایت تفکر
طهرانچی با اشاره به دغدغه برخی اساتید نسبت به جایگاه جدید آموزش در عصر هوش مصنوعی گفت: اساتید می‌پرسند که ما تاکنون مطالب را از منابع گردآوری می‌کردیم، به دانشجویان منتقل می‌کردیم و از آن‌ها امتحان می‌گرفتیم. حال که گفته می‌شود باید از ابزارهای هوش مصنوعی استفاده کنیم، دقیقاً چه باید بکنیم؟
وی در پاسخ به این پرسش توضیح داد: وظیفه آموزش در این دوره تغییر کرده است. یادگیری باید مبتنی بر سه محور باشد: اول، توانایی "سؤال‌سازی" و طرح پرسش‌های پژوهشی؛ دوم، "آزمایش" و سنجش فرضیه‌ها؛ و سوم، توانایی "استقراء" و نتیجه‌گیری علمی.»
داده خام، محصول ذهن انسان است؛ نه ماشین
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: هرچند هوش مصنوعی می‌تواند قیاس‌های وسیعی انجام دهد، اما داده اولیه و فرضیه‌های بنیادین باید همچنان توسط انسان تولید شود. یعنی دانشجو باید بتواند سؤالات پژوهشی خلق کند، همان‌گونه که پیش‌تر مقاله‌نویسی را می‌آموخت. اکنون نیز باید بتواند با کمک ابزارها، به استنتاج برسد.
وی افزود: در علوم پایه مانند ریاضی و فیزیک، گاه برخی از جواب‌ها را "غیرفیزیکی" می‌نامیم؛ چون هر پاسخی لزوماً با واقعیت سازگار نیست. بنابراین، توان تحلیل و تمییز صحت داده‌ها همچنان به عهده انسان است.
تلفیق هوش مصنوعی و فناوری‌های نو؛ الگویی برای آینده
طهرانچی با اشاره به پروژه‌های فناورانه دانشگاه آزاد در حوزه هوش مصنوعی اظهار کرد: شناخت هوش مصنوعی ابعاد مختلفی دارد؛ یکی از آن‌ها جنبه فناورانه آن است. "ربوکاپ آزاد ایران" بستری مناسب برای تلفیق فناوری و هوش مصنوعی فراهم کرده است.
وی با اشاره به گزارش ارائه‌شده در رویداد نوزدهم «ربوکاپ آزاد ایران» بیان کرد: در این دوره، بخش آموزشی به‌روز شد و برای سال آینده نیز در حوزه دانشجویی برنامه‌هایی در حال اجراست. نمونه‌ای از آن، پرواز همزمان هزار ریزپرنده در چین بود که تصاویری زیبا و هماهنگ خلق کردند. این تلفیق هوش مصنوعی با رباتیک، الگویی الهام‌بخش برای فعالیت‌های فناورانه ماست.
دانشگاه، سرآمد تحول و توانمندسازی
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با تأکید بر نقش دانشگاه در آینده کشور خاطرنشان کرد: دانشگاه باید سرآمد باشد؛ منشأ همه تحولات باشد و این اتفاق، جز با "توان" و توانمندسازی ممکن نیست. ما توانمند هستیم و با اتکا به این توان، موفق و پیروز خواهیم بود.
انتهای پیام
نظرات