عملیات پنجه عقاب که به عنوان عملیات طبس نیز شناخته می‌شود، در تاریخ ۵ اردیبهشت ۱۳۵۹ به منظور آزادسازی گروگان‌های آمریکایی در سفارت ایالات متحده در تهران انجام شد. این عملیات، نخستین تجربه عملیاتی نیروی دلتا بود که با شکست مواجه شد و به عنوان یک نقطه عطف در تاریخ روابط ایران و آمریکا به شمار می‌آید. این عملیات نشان‌دهنده ناکامی‌های سیاسی و نظامی ایالات متحده در آن زمان بود و تأثیرات عمیقی بر تاریخ معاصر ایران گذاشت.

دستور جیمی کارتر برای آزادسازی گروگان‌ها

در سال ۵۹، پس از ناکامی دولت ایالات متحده در اعمال فشارهای سیاسی و اقتصادی برای آزادی گروگان‌های آمریکایی، جیمی کارتر، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، دستور انجام عملیات آزادسازی را صادر کرد. گروگان‌ها توسط گروهی به نام دانشجویان پیرو خط امام در تهران به گروگان گرفته شده بودند.

این تصمیم به منظور نشان دادن قدرت نظامی آمریکا و تلاش برای بازگرداندن اعتبار از دست رفته این کشور در سطح بین‌المللی اتخاذ شد.

ورود نیروهای آمریکایی به حریم هوایی ایران

در این عملیات، ۶ هواپیما و ۸ بالگرد آمریکایی به منظور آزادی ۵۳ گروگان وارد حریم هوایی ایران شدند. اما در حین عملیات، ۳ بالگرد دچار نقص فنی شدند و شرایط جوی نامناسب، به ویژه طوفان شن، باعث بروز مشکلات جدی برای نیروهای آمریکایی شد.

گروه ضربتی که در طبس گرفتار طوفان شن شدند، حدود ۱۰۰ نفر و مجهز به وسایل مختلف از جمله؛ طناب و نردبان‌های تاشو بودند. آن‌ها برنامه‌ریزی کرده بودند که از کویر وارد ایران شوند، سپس از بیراهه به ورامین رفته و از آنجا با کامیون وارد تهران شوند و با عملیات خاص ضد گروگان‌گیری گروگان‌ها را از ایران خارج کنند. این عملیات با دقت و هزینه بالا انجام شد و ستادهای هدایت‌کننده از چند نقطه و با مهارت عملیات را هدایت کردند.

در نهایت، این عملیات با کشته شدن ۸ نفر به علت برخورد یک هواپیمای سی-۱۳۰ و یک بالگرد سی‌اچ-۵۳ به یکدیگر و همچنین باقی ماندن ۵ بالگرد روی زمین به پایان رسید.

روایت خبرنگار شهید

شهید غلامحسین افشردی ملقب به حسن باقری خبرنگار اعزامی روزنامه جمهوری اسلامی به طبس گزارش تجاوز نظامی نیروی هوایی آمریکا به ایران را چند ساعت بعد از شکست فضاحت‌بار این عملیات، در مورخ شنبه ۶ اردیبهشت ۱۳۵۹ در شماره ۲۶۱ روزنامه منتشر کرد.

او مهر ماه همان سال با معرفی آیت‌الله سید علی خامنه‌ای نماینده امام خمینی در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به محسن رضایی، به اطلاعات سپاه پاسداران پیوست و دو سال و ۹ ماه بعد در نهم بهمن ۱۳۶۱ در کسوت جانشین فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران، قبل از آغاز عملیات والفجر مقدماتی به همراه شهید مجید بقایی و جمعی از پاسداران انقلاب که در منطقه فکه در حال عملیات تجسس و شناسایی بودند، بر اثر اصابت گلوله خمپاره به سنگر دیده‌بانی به درجه رفیع شهادت نائل آمد.

او به همراه بهرام محمدی‌فرد جز اولین خبرنگاران و عکاسان کشور بود که در منطقه فرود هواپیماها و هلی‌کوپترهای آمریکایی در صحرای طبس حاضر شدند و گزارش‌های خبری و تصویری خود از فضاحت تاریخی آمریکا در خاورمیانه را روایت کردند.

باقری در گزارش خود از این حادثه نوشت: «محل نشستن هواپیماها و هلی‌کوپترهای آمریکایی در ایران، محلی است در فاصله حدود ۲۷۰ کیلومتری یزد و ۱۶۰ کیلومتری طبس و پاسگاه رباط‌خان در حوزه ژاندارمری بیرجند در ۴۰ کیلومتری این منطقه قرار دارد.

روایت یک سپاهی

سردار یوسف فروتن مسؤول وقت روابط عمومی سپاه و نماینده این نهاد نظامی در ستاد نماز جمعه کشور در کتاب خاطراتش که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی چاپ و منتشر شد به تشریح جزییات بیشتری از عملیات شکست خورده آمریکا در صحرای طبس که عملیات پنجه عقاب نام داشت، پرداخت.

او در خاطراتش نوشت: گروه ضربتی که در طبس گرفتار طوفان شن شدند، حدود ۱۰۰ نفر و مجهز به وسایل مختلف از جمله؛ طناب و نردبان‌های تاشو بودند. آن‌ها برنامه‌ریزی کرده بودند که از کویر وارد ایران شوند، سپس از بیراهه به ورامین رفته و از آنجا با کامیون وارد تهران شوند و با عملیات خاص ضد گروگان‌گیری گروگان‌ها را از ایران خارج کنند.

طراحی دشمن خوب بود جای ویژه‌ای را انتخاب کرده بودند، دقت کردم دیدم چرخ‌های هواپیمای غول پیکر سی ۱۳۰ فقط به اندازه ۲ سانتی متر در زمین فرورفته بود. گویی این فرودگاه را آمریکا از قبل درست کرده بود. ما با ماشین آهو مثل اینکه روی سطحی از سنگ رانندگی می‌کنیم. داخل هواپیمای نیمه سوخته و هلی‌کوپتر حدودا یک چهارم سوخته، هنوز هیچ چیز دست خورده نبود فقط آقای خلخالی قبل از ما رسیده بود. جنازه‌های نیم‌سوخته را برده بودند جای جنازه سوخته شده روی شن‌ها بود.

حدود ۵۰۰ متر دورتر ۳ هلی‌کوپتر سالم روی زمین نشسته بودند از داخل این هلی‌کوپتر نیم‌سوخته بیرون آمدم و قصد رفتن به سوی آن ۳ فروند دیگر را داشتم که ناگهان فانتوم‌ها سر رسیدند و با سرعت همه‌ اسناد و مدارک را از بین بردند. و در همین لحظه ۲ فروند هواپیمای جنگنده با بمباران منطقه همه‌ آثار جنایت و مدارک را از بین بردند. علاوه بر آن فرمانده سپاه یزد شهید منتظرقائم نیز شهید شد. بعدها معلوم شد که این عملیات طرح خیانت رییس‌جمهور بنی‌صدر بود.

با یکی از روستاییان آنجا صحبت کرده و ماجرا را از او پرسیدم. گفت: ساعت حدود ۱۰ شب بود. از مشهد عازم کرمان بودیم. عده‌ای جلوی ما را گرفتند و پیاده کردند. دیدیم طوفان شن شدیدی به چشم می‌خورد، سابقه نداشت در چنین فصل و زمانی چنین طوفانی بیاید. دوباره ما را سوار اتوبوس کرده و جای دیگر پیاده کردند، مدتی نشستیم و دست‌هایمان را روی سرمان گذاشتیم، دیدیم هلی‌کوپترها آتش گرفتند. بعد از آن سوار اتوبوس شدیم و به مشهد برگشتیم.

یادآوری تاریخ و درس‌های آن

یادآوری عملیات پنجه عقاب و پیامدهای آن به عنوان یک درس تاریخی برای نسل‌های آینده اهمیت دارد. این رویداد به ما یادآوری می‌کند که تاریخ نه تنها به ما درس‌های مهمی می‌دهد، بلکه می‌تواند به عنوان یک راهنما برای تصمیم‌گیری‌های آینده مورد استفاده قرار گیرد. درک عمیق‌تر از این رویدادها می‌تواند به ما کمک کند تا از تکرار اشتباهات گذشته جلوگیری کنیم و در مسیر بهبود روابط بین‌المللی گام برداریم.

انتهای پیام