در ظهر گرم ششم اردیبهشت‌ماه، بندرعباس با صدای مهیبی لرزید. انفجاری که آرامش ساحل را برهم زد و خاطره‌ای تلخ در ذهن مردم این شهر به جا گذاشت.

اسکله شهید رجایی، قلب تپنده تجارت و حمل‌ونقل، دچار حادثه‌ای ناگوار شد که نه‌تنها خسارات فیزیکی، بلکه تأثیرات روانی عمیقی بر بازماندگان، خانواده‌های آسیب‌دیدگان و جامعه محلی برجای گذاشت. اما فاجعه تنها به لحظات وقوع محدود نمی‌شود؛ زخم‌های روانی، گاه عمیق‌تر از زخم‌های فیزیکی‌اند و نیاز به مراقبت و حمایت دارند. 

برای بررسی راهکارهای مدیریت بحران روانی ناشی از این حادثه، با یکی از اعضای هیأت علمی دانشگاه پیام‌نور شیراز، گفت‌وگو کردیم. در ادامه، بررسی خواهیم کرد که چگونه جامعه، خانواده‌ها و نهادهای مسئول می‌توانند در کاهش اثرات روانی این حادثه نقش مؤثری ایفا کنند.

علیرضا فیلی در گفت وگو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به حادثه انفجار اخیر در بندرعباس، هشدار داد: این فاجعه می‌تواند تبعات روانی عمیق و طولانی مدتی برای بازماندگان، خانواده قربانیان و حتی کل جامعه منطقه به دنبال داشته باشد.

 وی بر ضرورت توجه جدی به حمایت‌های روان‌شناختی و اجتماعی از آسیب‌دیدگان و همچنین لزوم پیشگیری و مدیریت بحران‌های مشابه تاکید کرد و افزود: برای کاهش آسیب‌های روانی ناشی از این حادثه لازم است در وهله اول افرادی که آسیب دیده‌اند، به درستی شناسایی شوند. 

استادیار دانشگاه پیام‌نور شیراز ضمن تشریح ابعاد روان‌شناختی حادثه انفجار بندرعباس اظهار کرد: مدت زمان زیادی ممکن است برای بازماندگان و خانواده قربانیان این حادثه از نظر روانی دشوار باشد. به ویژه نحوه فوت عزیزانشان در یک فاجعه آتش‌سوزی می‌تواند سوگ را تا مدت‌ها در آن‌ها زنده نگه دارد و حتی منجر به افسردگی شود. این یک آسیب جدی است. 

لزوم شناسایی افراد آسیب دیده 

فیلی افزود: علاوه بر خانواده قربانیان، تمام مردمی که در آن منطقه حضور داشتند و صدای انفجار را شنیدند و خساراتی به منازل و وسایلشان وارد شده است، احتمالاً تعداد زیادی از آن‌ها دچار اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) خواهند شد.

وی تصریح کرد: این افراد ممکن است تا مدت‌ها با کمترین صدایی از خواب بپرند، وحشت ناشی از انفجار در ذهنشان بازسازی شود و حتی از شعله آتش بترسند. مشکلات  «PTSD»  می‌تواند بسیار متنوع و نیازمند توجه جدی روانشناختی باشد. 

این روان‌شناس با تاکید بر لزوم شناسایی و حمایت از آسیب‌دیدگان گفت: اولین قدم، شناسایی افرادی است که دچار آسیب روانی شده‌اند. این کار می‌تواند از طریق مراکز درمانی و دانشگاه‌های علوم پزشکی انجام شود.

فیلی تاکید کرد: فراهم کردن، مراکزی که خدمات رایگان روان‌شناسی و یا تحت پوشش بیمه  به این افراد ارائه دهد، بسیار کمک کننده است. 

وی همچنین بر اهمیت حمایت‌های اقتصادی از آسیب‌دیدگان تاکید کرد و افزود: بسیاری از افرادی که در این حادثه آسیب دیده‌اند، چه کسانی که عزیزانشان را از دست داده‌اند و چه کسانی که دچار جراحات شده‌اند، ممکن است تا مدت‌ها نتوانند درآمد اقتصادی داشته باشند. بنابراین کمک در این حوزه نیز بسیار ضروری است.

این استادیار دانشگاه در ادامه تصریح کرد: این حمایت‌ها نباید جنبه تبلیغاتی یا کوتاه‌مدت داشته باشند و باید به صورت مستمر و برای همه آسیب‌دیدگان ارائه شوند.

فیلی با اشاره به تاثیرات اجتماعی این حادثه بیان کرد: این اتفاق از نظر روان‌شناختی یک احساس عدم امنیت و عدم اعتماد در جامعه، به ویژه در بین ساکنان بندرعباس و مناطق نزدیک به بنادر، ایجاد می‌کند. این آسیب‌ها گذرا نیستند و تبعات روانی اجتماعی زیادی به دنبال خواهند داشت که لازم است دولت با کمک متخصصین این آسیب‌ها را شناسایی و برای کاهش آن‌ها اقدام کند.

آموزش مدیریت بحران ضروری است 

این استاد دانشگاه در پاسخ به سوالی درباره استفاده از این حادثه به عنوان فرصتی برای آموزش مدیریت بحران گفت: قطعاً می‌توان از این حادثه برای آموزش و افزایش آگاهی عمومی درباره مدیریت بحران استفاده کرد. آموزش مدیریت بحران برای جامعه ما با توجه به بحران‌های مختلفی که در سال‌های اخیر تجربه کرده‌ایم، همواره ضروری است. این آموزش‌ها باید بر حسب موقعیت جغرافیایی و شرایط مختلف جامعه ارائه شود.

 فیلی با تاکید بر اهمیت پیشگیری از بحران‌ها افزود: مهم‌تر از آموزش، پیشگیری از وقوع بحران است. مسئولین جامعه باید قبل از وقوع بحران، شرایط مختلف جامعه را پیش‌بینی کرده و برای پیشگیری از بحران‌های احتمالی اقدام کنند. آموزش نیز بخشی از پیشگیری است، اما مهم‌تر از آن، جلوگیری از ایجاد خود بحران است.

وی در خصوص تاثیر آلودگی‌های ناشی از انفجار بر سلامت روان اظهار کرد: آلودگی‌ها عمدتاً آثار جسمانی دارند، اما می‌توانند ترس از آلودگی را ایجاد کنند و به مسائلی مانند افسردگی و اضطراب دامن بزنند.

افزایش تاب‌آوری افراد آسیب‌دیده 

 فیلی در بخش دیگری از سخنان خود به ارائه راهکارهایی برای افزایش تاب‌آوری روانی افراد آسیب‌دیده پرداخت و گفت: برای افزایش تاب‌آوری روانی باید به چند مسئله توجه کنیم. یکی مدیریت بحران و پیشگیری از آن است. دیگری مدیریت صحیح فضاهای نگه‌داری مواد و مدیریت ثبت کالاها با نظارت کافی مسئولین ذیربط است. 

مدیریت فضای مجازی  

وی تصریح کرد: همچنین مدیریت فضای مجازی نیز بسیار حائز اهمیت است. متاسفانه فضای مجازی در جامعه ما به یکی از عوامل بحران‌ساز تبدیل شده و نیازمند قانون مدون برای برخورد با کسانی است که در این فضا برای مردم بحران‌های روانی ایجاد می‌کنند.

استادیار دانشگاه پیام‌نور شیراز، همچنین بر نقش رسانه‌ها در کاهش اضطراب و استرس ناشی از انتشار اخبار این سانحه تاکید کرد و گفت: اطلاع‌رسانی به روز و صحیح به مردم بسیار مهم است تا اعتماد آن‌ها به رسانه ملی جلب شود و نیازی به مراجعه به فضاهای مجازی و رسانه‌های بیگانه نداشته باشند.

فیلی ادامه داد: رسانه‌ها همچنین باید به حفظ سلامت و بهداشت روانی جامعه توجه کرده و با تولید محتوای شاد و امیدبخش، به نیاز جامعه به شادی و نشاط پاسخ دهند. آموزش‌های مستقیم نیز تاثیر کمتری دارند و رسانه‌ها باید از متخصصین حوزه فرهنگ، رسانه، روان‌شناسی و جامعه‌شناسی برای تولید محتوای موثر کمک بگیرند.

انتهای پیام