بحران کم‌آبی و خشکسالی‌های پی‌درپی در سال‌های اخیر به‌ویژه در استان‌های مرکزی ایران به‌طور جدی بر کشاورزی و معیشت کشاورزان تأثیر گذاشته است. استان اصفهان به‌عنوان یکی از قطب‌های مهم کشاورزی کشور، بیش از هر زمان دیگری با چالش‌های ناشی از کمبود منابع آبی به‌ویژه کاهش چشمگیر جریان زاینده‌رود روبه‌رو شده است؛ این وضعیت بحرانی، برنامه‌های کشت فصلی را دستخوش تغییر و امنیت غذایی منطقه را تهدید می‌کند. با آغاز فصل پاییز و با توجه به الگوی کشت، آب برای زراعت محصولات عمده‌ای مانند گندم، جو، دانه‌های روغنی و علوفه‌های دائمی رهاسازی شد، اما کم‌بارشی پاییز و زمستان و تأخیر در تأمین آب موجب آسیب جدی به مزارع شد و بخشی از اراضی به‌طور کامل از بین رفتند.
وابستگی کشاورزی استان اصفهان به جریان زاینده‌رود نه تنها در استفاده مستقیم از آب رودخانه، بلکه در تغذیه چاه‌های سطحی و نیمه‌عمیق نیز تأثیر دارد؛ چاه‌هایی که با قطع جریان رودخانه در اصل کارایی خود را از دست می‌دهند؛ در چنین شرایطی بخشی از اراضی زیرکشت با افت عملکرد روبه‌رو شده و ادامه کشت نیز به‌شدت تحت‌تأثیر قرار گرفته است. با وجود رهاسازی محدود آب در فروردین، میزان آبی که در اختیار کشاورزان قرار گرفت، پاسخگوی نیاز کامل گیاه نبوده و پیش‌بینی می‌شود، در ادامه تولید محصولات کشاورزی با کاهش چشمگیر روبه‌رو شود. از سوی دیگر، نبود برنامه مشخص برای کشت بهاره و تابستانه به‌دلیل محدودیت منابع آبی، آینده کشاورزی را با ابهام بیشتری همراه کرده است، این وضعیت نه‌تنها درآمد کشاورزان را کاهش داده، بلکه احتمال گسترش بحران‌های اجتماعی و اقتصادی در مناطق روستایی را نیز افزایش می‌دهد، در چنین شرایطی مدیریت بهینه منابع آب و بازنگری جدی در الگوی کشت، بیش از هر زمان دیگری ضروری به‌نظر می‌رسد.
پیمان فیروزنیا، مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان می‌گوید: آب در پاییز باتوجه به برنامه الگوی کشت برای کشاورزی و کشت غله(بیشتر گندم و جو) استان بازگشایی شد.
وی می‌افزاید: در اواخر پاییز، آب برای کشاورزان رهاسازی و کشاورزان اقدام به کشت محصولات خود کردند.
مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان بیان می‌کند: متأسفانه در فصل پاییز و زمستان بارندگی‌ها به حداقل میزان ممکن بود و در حوضه زاینده‌رود بارش مؤثری نداشتیم، در کنار آن کاهش ذخایر و نامناسب بودن شرایط آبی پشت سد موجب شد که مسئولان استان درخصوص بازگشایی مجدد آب برای ادامه رشد گیاهان با تردید روبه‌رو شوند.
فیروزنیا با اشاره به اینکه در حوضه زاینده‌رود، چاه‌ها بیشتر به‌صورت سطحی و نیمه‌عمیق هستند که تحت تأثیر آب رودخانه زاینده‌رود قرار دارند، می‌گوید: با رهاسازی آب برای کشت یا به‌صورت مستقیم از رودخانه آبیاری می‌شوند یا از طریق چاه‌های حریمی که وابسته به جاری بودن آب در رودخانه(در صورت نبود جریان آب در رودخانه، این چاه‌ها نیز بی‌استفاده خواهند بود و آبی برای آبیاری در دسترس نخواهد بود) هستند، تغذیه می‌شوند.
وی ادامه می‌دهد: در حوضه زاینده‌رود حدود ۴۵ تا ۴۶ هزار هکتار کشت پاییزه شامل گندم، جو، دانه‌های روغنی، گلرنگ و علوفه‌های دائمی انجام شده است که به‌طور تقریبی ۳۸ هزار هکتار آن متکی به چاه‌های حریمی (متأثر از آب رودخانه) و آب رهاسازی‌شده رودخانه بوده‌اند.
مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان اظهار می‌کند: به‌دلیل فقدان بارندگی مؤثر و تأخیر در رهاسازی آب موردنیاز که در نیمه دوم فروردین رهاسازی شد، چیزی حدود پنج تا هفت هزار هکتار از اراضی کشت‌شده به‌دلیل این تأخیر و کم‌آبی از بین رفت، حال قرار بر این است که دو نوبت آب برای ادامه کشت رهاسازی شود؛ یک نوبت آن که انجام شده و نوبت دوم در آینده نزدیک انجام خواهد شد و این حداقل آب ممکن است که برای کشاورزی می‌توانست مورد استفاده قرار بگیرد.
فیروزنیا ادامه می‌دهد: به‌طور قطع بخشی از این آب به برخی مزارع نمی‌رسد و در ادامه کار بخشی از کشت‌ها به‌کلی از بین خواهد رفت و بخشی دیگر با افت عملکرد روبه‌رو خواهد شد، چرا که برای دستیابی به محصول مناسب، حداقل به سه نوبت آبیاری (به غیر این نوبت، به دو نوبت دیگر) نیاز داریم که با توجه به وضعیت آب پشت سد این امر محقق نخواهد شد.
وی متذکر می‌شود: تولید در استان با کاهش شدید عملکرد روبه‌رو خواهد شد؛ چرا که گیاه به‌دلیل تنش آبی نتوانسته پنجه مناسب را در مزرعه داشته باشد و برای حفظ بقا در ارتفاع کم وارد مرحله خوشه‌دهی شده و این موجب کاهش تولید در گندم و جو خواهد شد.
مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان درباره بیشترین محصول کشت این استان می‌گوید: با آب زاینده‌رود بیشتر گندم و جو که قبلاً کشت شده‌اند، می‌توانند آبیاری را انجام دهند، در صورتی‌که کشاورزی محصولاتی همچون علوفه‌های دائمی نظیر یونجه، شبدر و سیب‌زمینی که در برخی شهرستان‌ها مثل فلاورجان کشت شده باشند که آبیاری آن‌ها با آب چاه که وابسته به جریان رودخانه هستند، انجام شده باشد.
فیروزنیا در خصوص محصولات بهاره و تابستانه که از این پس باید کشت شوند، می‌افزاید: متأسفانه امکانی برای استفاده از آب زاینده‌رود وجود ندارد، به همین دلیل تأکید کرده‌ایم که در شهرستان‌های بخش لنجانات هیچ‌گونه برنامه‌ریزی برای کشت با تکیه بر آب زاینده‌رود انجام نشود، چرا که حجم آب زاینده‌رود به گونه‌ای نیست که در فصل تابستان بتوانند آب در اختیار کشاورزان قرار دهند و تنها ممکن است برای حفظ باغات دو نوبت آب اختصاص پیدا کند.
وی ادامه می‌دهد: آب رها سازی شده برای کشت تابستانه به‌دلیل محدودیت شدید منابع و هزینه‌های سنگین در تولید توصیه کرده‌ایم که برنامه‌ریزی برای کشت تابستانه با آب زاینده‌رود انجام نشود.
به گزارش ایسنا، با مرور وضعیت فعلی منابع آبی و روند کشت در استان اصفهان به‌ویژه در حوضه زاینده‌رود، می‌توان دریافت که برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته با وجود محدودیت‌ها با هدف حفظ حداکثری تولید، مدیریت بهینه منابع موجود و کاهش آسیب به کشاورزان تدوین شده است. با وجود کاهش بارندگی و افت سطح ذخایر سد، هماهنگی بین دستگاه‌های متولی برای رهاسازی محدود و اما هدفمند آب در دوره‌های حساس رشد گیاه، اقدامی مؤثر در جهت حمایت از کشت‌های پاییزه به‌شمار می‌رود.
با توجه به شرایط اقلیمی، استمرار خشکسالی و نیاز به مدیریت منابع آب در مقیاس منطقه‌ای ضرورت دارد، کشاورزان با همکاری کامل و پایبندی به توصیه‌های کارشناسی، به‌ویژه در زمینه پرهیز از کشت‌های تابستانه پرمصرف، مسیر پایداری تولید را دنبال کنند. استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری، توجه به الگوی کشت و افزایش بهره‌وری از زمین و آب می‌تواند، نقش مهمی در عبور موفق از این دوره کم‌آبی ایفا کند.
انتهای پیام
نظرات