حمیدرضا صفوی، استاد برجسته مهندسی عمران دانشگاه صنعتی اصفهان، با سال‌ها تلاش مستمر در حوزه آموزش، پژوهش و مدیریت دانشگاهی، امسال موفق شد عنوان پرافتخار عضو هیئت علمی نمونه کشوری را از آن خود کند؛ افتخاری که حاصل سال‌ها تدریس اثربخش، تحقیق علمی هدفمند و مشارکت فعال در توسعه دانشگاهی است.
وی دانش‌آموخته مهندسی عمران، گرایش منابع آب، است و از جمله متخصصان شناخته‌شده کشور در حوزه آب‌وفاضلاب، مدیریت منابع آب و تحلیل سیستم‌های مهندسی به شمار می‌رود. این استاد دانشگاه علاوه بر تدریس دروس تخصصی، سوابقی چون معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه صنعتی اصفهان، ریاست دانشکده مهندسی عمران و مدیریت پژوهشکده آب‌وفاضلاب را نیز در کارنامه دارد.
از جمله افتخارات علمی وی می‌توان به انتخاب او به‌عنوان مدرس نمونه دانشگاهی در ۱۳۹۸، استاد سرآمد آموزشی در ۱۴۰۲ و پژوهشگر برتر استان اصفهان در ۱۳۹۱ اشاره کرد، همچنین مقالات متعدد علمی، پژوهش‌های مسئله‌محور و ارتباط مؤثر با صنعت، جایگاه او را در میان جامعه دانشگاهی کشور تثبیت کرده است.
حمیدرضا صفوی در ۱۳۶۹ موفق به دریافت لیسانس عمران با گرایش مدیریت منابع آب در دانشگاه فنی دانشگاه تبریز شد و در ۱۳۷۲ نیز کارشناسی ارشد را در رشته عمران سازه‌های هیدرولیکی از دانشگاه صنعتی شریف اخذ کرد و نهایتاً ۱۳۸۳ دکترای خود را در رشته عمران مدیریت منابع از دانشگاه علم و صنعت گرفت. وی در فاصله فوق لیسانس تا دکترا به‌عنوان عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان انتخاب شد.
در ادامه این گزارش، نگاهی به دیدگاه‌ها و تجربیات این استاد فرهیخته درباره مسیر علمی‌اش، وضعیت فعلی دانشگاه‌ها و دانشجویان و چشم‌انداز آموزش عالی در ایران خواهیم داشت.
چگونه به رشته مهندسی عمران علاقه‌مند شدید و چرا در ادامه گرایش مهندسی آب را انتخاب کردید؟
این انتخاب و علاقه از این تفکر نشئت می‌گرفت که احساس می‌کردم جامعه جهانی در آینده دچار مشکلاتی در بحث بحران آب یا کمبود منابع آب خواهند شد، بنابراین از همان دوره کارشناسی نیاز جامعه را در این گرایش پیش‌بینی می‌کردم، اما امروزه بحث‌های مدیریت منابع آب یک موضوع فراتر از بحث مهندسی بوده و موضوعات اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی بسیار اهمیت بیشتری پیدا کرده‌است و در این زمینه به یک هم‌افزایی بین تخصص‌های مختلف نیاز داریم.
بزرگ‌ترین چالش‌های این رشته در زمان گذشته و حال حاضر چیست؟
به یک تحول جدی در نظام آموزشی به‌خصوص نظام آموزش مهندسی نیاز داریم، زیرا دسترسی آسان به منابع و انفجار اطلاعاتی کار مهندسان را در بحث تشخیص، تفکیک منابع و محتواهای مستند و معتبر کمی دشوار کرده، در صورتی که در دوره لیسانس دسترسی محدودی به کتاب‌ها و منابع داشتیم و با مشکل محدودیت و پایین بودن چاپ و تیراژ منابع روبه‌رو بودیم و بیشتر از جزوه اساتید بهره می‌بردیم، اما امروز با کمترین جست‌وجو در اینترنت و استفاده از هوش مصنوعی با انبوهی از اطلاعات روبه‌رو شده و همین عاملی است برای تنبلی ذهن خلاق مهندسان، زیرا ذهن مهندسان در عمده فعالیت‌ها درگیر طراحی سازه‌ها، جاده‌ها، پل‌ها، راه‌ها و منابع آب بوده و نیاز به خلاقیت ذهنی و عملی زیادی دارد و باید بتوانند با ذهن خلاق خود بهترین طراحی‌ها را انجام دهد.
حس شما از اینکه استاد نمونه کشوری شدید، چیست؟
من به‌عنوان یک استاد دانشگاه بعد از افتخار دریافت استاد نمونه کشوری بار مسئولیتی زیادی را احساس می‌کنم، به هر حال استاد نمونه شدن یک افتخار است، اما به‌همراه خودش مسئولیت‌های بزرگی نیز دارد که امیدوارم با پذیرش این مسئولیت‌ها بتوانم برای جامعه علمی کشور، جوان‌ها و نهایتا برای آینده کشورم مثمرثمر باشم.
به نظر شما چه ویژگی‌هایی یک استاد دانشگاه را متمایز و موفق می‌کند؟
شکی در این نیست که نظام آموزشی چند ساله گذشته ما با چند دهه قبل کاملا متفاوت بوده و دانشجوها هم به‌نسبت نسل ما در گذشته از کلاس‌های دانشگاهی و اساتید انتظارات متفاوتی دارند، دانشجویان دیگر حاضر نیستند فقط به سخنان اساتید گوش دهند و اصطلاحا املانویس نیستند، بلکه آن‌ها خواهان پویایی در کلاس بوده و انتظار دارند مباحث چندطرفه باشد و این امر پویایی نظام آموزشی ما را می‌رساند که ما باید با در نظر گرفتن این شرایط کلاس‌های تدریس را آماده کنیم و متناسب با آن محتوا ارائه کنیم، همچنین یک استاد هم باید با توجه به انتظارات جدید امروزه خود را به‌روزرسانی کرده و توقعات را از یک منبع اطلاعاتی برآورده کند؛ همین‌طور به همکارهای جوانی که به ما در دانشگاه‌ها به‌عنوان اعضای جدید هیئت علمی می‌پیوندند توصیه دارم که سعی کنند با نیازهای زمان حاضر نه با نیازهای قدیم که شاید زمان دانشجویی خودشان بوده کلاس‌ها را اداره کنند.
وضعیت فعلی دانشجویان رشته مهندسی عمران را چگونه ارزیابی می‌کنید ؟ آیا تغییری در انگیزه یا کیفیت دانشجویان نسل‌های اخیر مشاهده می‌کنید؟
امروزه دانشجوها به‌لحاظ اجتماعی و علمی ارتقا یافته که شاید این موضوع برای کسانی که از دهه‌های قبل هستند قابل درک نباشد این نیازها در امور کلاس داری و تعامل با دانشجو فن خودش را می‌خواهد و نیاز است تا اساتید جوان ما با ابزار آموزشی روز آشنا شده و بتوانند تعامل خوبی را با دانشجو در کلاس داشته باشند، اخلاق‌مداری و رعایت اصول حرفه‌ای در کلاس بسیار دارای اهمیت بوده و از طرف دیگر در بحث‌های تحصیلات تکمیلی اعم از دانشجوهای فوق لیسانس و دکترا ما باید مسائل روز جامعه یا اصطلاحا مسائل جامعه‌محور را دست‌مایه تحقیقات خود قرار دهیم.
به نظر شما نظام آموزشی ما چقدر توانسته است دانشجویان را برای دنیای واقعی آماده کند؟
قطعاً مسائل پیچیده یا مرزهای دانش ضرورت‌های خودش را دارد و پرداختن به این مسائل و برخی از مسائلی که ما امروز در نظام مهندسی کشور به آن مبتلا هستیم خیلی هم پیچیده نیست، اما چند وجه دارند و پرداختن به این موضوعات چند وجهی دارای اهمیت زیادی بوده که اگر ما تک وجهی با این مسائل برخورد کنیم شاید شکست‌هایی را در نظام‌های مهندسی تجربه کنیم.
امروزه می‌بینیم که توسعه تک وجهی و صرفا نگاه مهندسی باعث شده که محیط‌زیست ما به مخاطره افتاده و توسعه‌های اقتصادمحور و صرفاً اقتصادی باعث شده که شرایط زندگی و زیست در کره زمین با مخاطراتی مواجه شود، مسائلی مثل تغییرات اقلیمی و افزایش آلودگی‌ها که نشئت گرفته از دیدگاه‌های تک بعدی به بسیاری از مسائل بوده است و شاید در این زمینه به‌خوبی نتوانستیم برنامه‌ریزی چند وجهی انجام دهیم، اما اینکه آیا واقعاً آموزش عالی ایران امروز مسیر درستی را طی می‌کند و یا اینکه چه نیازهایی برای آموزش عالی در شرایط فعلی هست باید توجه داشته باشیم که به هر حال نظام آموزشی آموزش عالی ما نگاهش به نظام آموزشی غرب بوده و بسیاری از مطالبی که ارائه می‌شود، کتاب‌ها، کدها، آیین‌نامه‌ها در حقیقت برگرفته از نظام آموزشی غربی است و باید بومی‌سازی شود؛ یعنی اینکه ما مستقیماً از اصطلاح دانش غرب نمی‌توانیم در کشور خود استفاده کنیم، علت آن هم این است که مسائل ما، اقلیم ما، سرزمین ما و جغرافیای ما به مقدار زیادی متفاوت تر از آن چیزی است که الان ما در کتاب‌های درحال تدریس غربی داریم و به نظر می‌رسد که نیاز به بومی‌سازی نظام آموزشی در کشور داریم و ناگفته نماند که این بحث همت بلندی می‌خواهد تا دروس، نظام آموزشی، رساله‌ها و پایان‌نامه‌ها به سمت ارزشمندسازی رود. این موضوع کمک می‌کند تا پایان‌نامه‌ها در کشور کاربردی انجام شده و می‌تواند ارتباط دانشگاه با صنعت را قوی سازد؛ اگر امروز دانشگاه‌های ما بتوانند مسائل صنعت و جامعه را در داخل خود شروع به حل کنند قطعاً جلوه بهتری از دانشگاه‌ها در سطح جامعه خواهد داشت و دولتمردان، نیز اتکای بیشتری به دانشگاه‌ها خواهند کرد و از دانشگاه به‌عنوان یک پایگاهی برای حل مسائل خود استفاده می‌کنند.
آینده آموزش عالی در ایران را چگونه می‌بینید؟ چه تغییراتی را ضروری می‌دانید؟
خوشبختانه در این حداقل ۱۰ـ۱۲ سال گذشته رویکردهای خوبی به‌سمت استفاده از پتانسیل‌های دانشگاه و آموزش عالی اتفاق افتاده و شاهد هستیم که عملاً دانشگاه‌ها به‌عنوان مأمن یا تکیه‌گاهی برای حل مسائل موجود در جامعه در حال استفاده‌اند، هرچند واقعاً هنوز فاصله زیادی تا آن ایده‌آل‌ها وجود دارد، اما همین رویکردی که مدیران کشور اشاره می‌کنند با این منظور که ما مسائل را باید در سطح دانشگاه‌ها پیش ببریم، این خودش یک رویکرد مثبتی است که امیدواریم در آینده نیز ادامه‌دار باشد تا بتوانیم مسائل را به بهترین نحو در کشورمان حل کنیم.
انتهای پیام
نظرات