وقتی در کلینیک روانشناسی می‌نشینم، زمان رنگ دیگری می‌گیرد. سکوت سالن انتظار، سنگین است داستان‌هایی از افسردگی از میان درهای نیمه‌باز شنیده می‌شود صدای لرزان زنی که از بی‌خوابی شبانه می‌گوید، جوانی که امیدش را گم کرده، و پدری که دیگر لبخند کودکانه‌ فرزندش را حس نمی‌کند. اینجا جایی‌ است که درد، صدا پیدا می‌کند و سکوت، معنایی تازه.

وقتی به پای صحبت‌های آیدا ۱۶ ساله می‌نشینم او می‌گوید: همیشه شاگرد اول کلاس بودم. معلم‌ها من را دانش‌آموزی آرام و منظم می‌شناختند. اما در خانه، ساعت‌ها در اتاقم می‌ماندم.

او می‌افزاید: هر صبح که بیدار می‌شدم دلم می‌خواست همه‌چیز تمام شود نسبت به همه چیز بی میل بودم، خانواده‌ام نسبت به این احساسات واکنش خوبی داده و با حمایت و حضور در جلسات روانشناسی بهبود پیدا کرده‌ام. 

با مهرداد ۱۴ ساله که شاید کم سن و سال ترین مراجعه کننده این کلینیک باشد به گفت‌وگو می‌پردازم او می‌گوید: همیشه پرجنب‌وجوش و اجتماعی بودم اما پس از مهاجرت به شهر جدید، دیگر آن جایگاه اجتماعی را نداشته و دوستی هم نداشتم بعد از مدتی دچار احساس تنهایی شدید شده و کم‌کم نمراتم افت کرد، شب‌ها نمی‌خوابیدم و روزها بی‌حال بودم.

او ادامه می‌دهد: همه فکر می‌کردند تنبلم و خودم درس نمی‌خوانم زمانی که در انشا نوشتم«هیچ‌چیز برایم مهم نیست، حتی بودن یا نبودنم»، معلمم نگران شده و موضوع را با خانواده‌ام در میان گذاشت. در ابتدا نسبت به مشاوره و روانشناس بی‌اعتماد بودم، ولی بعدها فهمیدم حرف زدن درباره احساساتم می‌تواند راهی برای درمان باشد.

ترنم و اتاق تاریکش

ترنم ۱۷ ساله بود. وقتی برای اولین‌بار به مرکز آمد، چند هفته بود که مدرسه نمی‌رفت. هیچ‌کدام از مشاوران مدرسه هم نتوانسته بودند با او ارتباط بگیرند.

وقتی مشاور پرسیده بود: چرا مدرسه نمی‌روی؟

گفته بود خانواده‌ام همیشه حرف از بهتر بودن و اول بودن می‌زنند به گونه‌ای که با کوچکترین افتی در نمراتم در خانه سرزنشم می‌کنند در حالی که با نمره بیشتر هم محبتی از آنها ندیده‌ام.

او قربانی تفکرات نادرست والدین شده بود بی آنکه محبت و عشقی بین آنها رد و بدل شود به گونه‌ای که لقب‌هایی که والدین به او داده بودند همچنان در ذهنش پژواک داشتند.

درمان شناختی-رفتاری تنها راهی بود که با استفاده از آن ترنم از اتاق تاریکش، پنجره‌ای به سمت نور باز کند.

یک روانشناس در گفت‌وگو با ایسنا افزود: اختلال افسردگی دلایل متعددی دارد از جمله تجربه فقدان و از دست دادن جایگاه اجتماعی یا انتقال به یک منزل مسکونی دیگر که می‌تواند خیالی یا واقعی باشد.

روح اله سید مهدوی اقدم با بیان اینکه در نوجوانان، سبک‌های تربیتی نیز می‌تواند زمینه‌ساز افسردگی باشد، گفت: تأکید بیش از حد بر کمال‌گرایی از جمله عواملی است که می‌تواند نوجوان را در معرض ابتلا به افسردگی قرار دهد. 

وی ادامه داد: عوامل زیستی و ژنتیکی نیز نقش مهمی در بروز این اختلال دارند. خانواده‌ای که سابقه این اختلال را دارند، معمولاً فرزندان آسیب‌پذیرتری در برابر افسردگی خواهند داشت.

وی با بیان اینکه تجربه رویدادهای آسیب‌زا (تروما) در دوران زندگی، یکی دیگر از عوامل مهم ابتلا به افسردگی است، اظهار کرد: هر چه تعداد این تجارب بیشتر باشد، احتمال بروز افسردگی نیز افزایش می‌یابد. 

مهدوی اقدم خاطر نشان کرد: اختلال افسردگی عمدتاً با دو نشانه اساسی کاهش لذت از فعالیت‌ها و خلق پایین شناخته می‌شود سایر علائم شامل بی‌قراری، نشخوار فکری، خستگی مزمن، افکار خودکشی، بی‌توجهی به ظاهر، انزواطلبی، تغییر اشتها و اختلال در خواب هستند.

این روانشناس با بیان اینکه در نوجوانان، نشانه‌های افسردگی متفاوت ظاهر می‌شود، افزود: گاهی افسردگی در آن‌ها با اضطراب، پرخاشگری یا رفتارهای انفجاری همراه است. به‌هم‌ریختگی برنامه زیستی بدن، مانند اختلال در خواب، تغذیه و فعالیت‌های روزانه نیز می‌تواند در بروز یا تشدید این اختلال نقش مهمی ایفا کند.

افسردگی و بی علاقگی به ظاهر

وی ادامه داد: افسردگی تأثیرات چشمگیری بر ظاهر و رفتار فرد می‌گذارد. افراد افسرده معمولاً بی‌علاقه به ظاهر خود هستند، از تماس چشمی اجتناب می‌کنند و با حالتی ملال‌بار حرکت می‌کنند. 

وی با بیان اینکه این اختلال ممکن است با تنش‌های عضلانی و علائم اضطرابی همراه باشد، یادآور شد: برای تشخیص افسردگی، مراجعه به روانشناس یا روانپزشک ضروری است. متخصصان با استفاده از ملاک‌های تشخیصی و ابزارهای سنجش شدت اختلال، روند درمان را آغاز می‌کنند. 

مهدوی اقدم به درمان افسردگی اشاره کرد و افزود: درمان‌های روانشناختی خط اول درمان را تشکیل می‌دهند و در موارد شدید درمان دارویی پیشنهاد می‌شود.

وی با بیان اینکه درمان افسردگی یک فرایند چندبُعدی است، گفت: اگر علل زیستی و ژنتیکی در بروز اختلال نقش داشته باشد، معمولاً درمان دارویی در اولویت قرار می‌گیرد. اما اگر عوامل محیطی و روانی مؤثر باشد، درمان‌های روان‌شناختی کارآمدتر خواهند بود. به‌ویژه در نوجوانانی که دچار افکار کمال‌گرایانه یا فقدان‌های عاطفی(شکست در روابط رمانتیک) شده‌اند، روان‌درمانی بهترین رویکرد است.

وی ادامه داد: یکی از درمان‌های نوین و مؤثر، درمان‌های موج سوم مانند درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) است که بر انعطاف‌پذیری شناختی تأکید دارد. در این رویکردها، فرد می‌آموزد با اختلال خود مواجه شود و نسبت به مسائل محیطی نگاه منعطف‌تری داشته باشد.

این روانشناس افزود: وجود افکار خودکشی از جدی‌ترین نشانه‌های افسردگی است و باید بلافاصله مداخله روان‌پزشکی و روان‌شناختی صورت گیرد. هر نشانه‌ای از افسردگی، به‌ویژه در نوجوانان، باید جدی گرفته شود تا از پیشرفت اختلال و بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود.

انتهای پیام