دکتر محمد احمدیان ۲۴ اردیبهشت، در نشست خبری هفته ملی جمعیت و به منظور تبیین سیاست‌های جمعیتی کشور به ویژه استان خراسان رضوی، اظهار کرد: هفته جمعیت امسال با شعار «همه برای ایران جوان» از ۲۴ تا ۳۰ ماه جاری برگزار خواهد شد؛ هدف از برگزاری چنین مناسبتی علاوه بر جلب توجه به اهمیت جوانی جمعیت، طرح مسائل و چالش‌های مربوط به این حوزه است.
مدیر جوانی جمعیت سلامت خانواده دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه توجه به دو گروه اصلی در این زمینه ضروری است، خاطرنشان کرد: اول مسئولین که باید وظایف خود را در راستای حمایت از جوانان و افزایش باروری به درستی انجام دهند و دوم مردم که نقش مهمی در تحقق این اهداف دارند؛ شعار «همه برای ایران جوان» بیانگر نیاز به هم‌افزایی و همکاری میان مسئولین و مردم است.
ورود به چاله جمعیتی با کاهش نرخ باروری کلی
وی ادامه داد: یکی از مولفه‌های کلیدی در بحث جمعیتی، نرخ باروری کل می‌باشد. بر اساس آخرین آمار سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۲۳ نرخ سالمندی در جهان حدود ۲۴ درصد پیش‌بینی شده است. ایران با جمعیتی نزدیک به ۸۱ میلیون نفر در سطح بین‌المللی رتبه ۱۸ و در آسیا رتبه ۹ و در منطقه رتبه ۳ را به خود اختصاص داده است.
احمدیان بیان کرد: تحلیل نرخ باروری کل نشان می‌دهد که این شاخص در سال ۱۹۹۰ حدود ۳.۹۵ بوده و در سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵ به ۱.۳۶ کاهش یافته است؛ این میزان بیانگر چالش‌های جدی در زمینه جمعیتی کشور است. آمارها نشان می‌دهند که برای ایجاد یک جامعه پویا و افزایش جمعیت، میزان باروری باید بالای ۲.۵ باشد و برای حفظ جمعیت این عدد باید حداقل به ۲.۱ برسد، رسیدن به میزان باروری زیر ۱.۱ به معنی وارد شدن به چاله جمعیتی خواهد بود.
مدیر جوانی جمعیت سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به اینکه از سوی دیگر پدیده سالمندی نیز خود را به‌عنوان یکی دیگر از چالش‌های اساسی در جامعه نشان می‌دهد، گفت: ارائه خدمات بهداشتی و درمانی مطلوب موجب افزایش امید به زندگی و در نتیجه افزایش سن جمعیت سالمند شده است به طوری که طبق آمار در سال ۱۴۰۰، بیش از ۱۰ درصد از جمعیت کشور بالای ۶۰ سال سن داشته‌اند.
وی تصریح کرد: در حال حاضر به نظر می‌رسد که سهم در گردش چرخ اقتصاد و تولید و درآمدزایی از جمعیت سالمند فعلی کمتر شده است، هرچند که تجارب و دانش این افراد می‌تواند ارزشمند باشد. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که تا سال ۱۴۱۰، جمعیت سالمند کشور به مرز ۱۵ درصد و تا سال ۱۴۳۰ به بیش از ۲۶ درصد خواهد رسید. این امر به ما هشدار می‌دهد که باید زیرساخت‌های لازم برای ارائه خدمات به این قشر از جامعه را به‌سرعت فراهم کنیم.
احمدیان یادآور شد: بزرگسالان نیازمند حمایت‌های اجتماعی از قبیل صندوق‌های بیمه درمانی و بازنشستگی هستند و این در شرایطی صورت می‌گیرد که قشر جوان باید به فعالیت و کار مشغول باشد تا تامین کنندگی حقوق بازنشستگی این افراد امکان‌پذیر شود.
مدیر جوانی جمعیت سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد درخصوص پروژه شهر دوستدار سالمند، توضیح داد: این شهر باید به گونه‌ای طراحی شود که بزرگسالان به راحتی بتوانند در آن زندگی کنند؛ معابر مناسب برای عبور و دسترسی آسان به وسایل نقلیه عمومی و ادارات از جمله نیازهای اساسی این قشر است. متاسفانه بسیاری از این زیرساخت‌ها در کشور ما به‌طور مناسب فراهم نیست و با بحران سالمندی و نیازهای این افراد مواجه هستیم.
وی اضافه کرد: همچنین مسائل جمعیتی شامل جوانب مختلفی نظیر ازدواج، طلاق، تمایل به فرزندآوری و مشکلاتی نظیر مرگ‌ومیر کودکان زیر ۵سال و خطرات مرتبط با بارداری نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
احمدیان با بیان اینکه با توجه به تلنگرهای مقام معظم رهبری در سال‌های ۹۳ و ۹۵، خوشبختانه در سال ۱۴۰۰ قانون جوانی جمعیت تصویب و ابلاغ شد، عنوان کرد: این قانون با ۷۸ ماده، وظایف مختلف سازمان‌ها را در خصوص حمایت از جوانی جمعیت مشخص کرده است؛ ضروری است که هر سازمان در حوزه عملکرد خود این قوانین را به نحو شایسته اجرا کند و با همکاری بین‌سازمانی برنامه‌ها را به پیش ببریم.
مدیر جوانی جمعیت سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: امسال وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی علاوه بر تأکید بر قانون جوانی جمعیت، در حال پیاده‌سازی طرح آمایش عمومی جمعیتی هستند که منجر به جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات محلی خواهد شد. انتظار می‌رود که دانشگاه‌ها بر اساس اطلاعات بومی و نیازهای منطقه‌ای خود برنامه‌ریزی کنند تا نقشی مؤثر در جلوگیری از بحران جمعیتی ایفا کنند.
وی عنوان کرد: قانون جوانی جمعیت به عنوان یک رویکرد کارآمد در راستای حل مسائل جمعیتی کشور به‌ویژه در زمینه ازدواج و فرزندآوری نیازمند اجرای مؤثر و هماهنگی در سطح ملی و استانی است. در این خصوص استانداران و فرمانداران به عنوان نهادهای کلیدی در این فرآیند باید با همکاری سایر سازمان‌ها و ادارات برنامه‌های لازم را تدوین و پیاده‌سازی کنند.
احمدیان تصریح کرد: با توجه به بحران‌های جمعیتی موجود از جمله تمایل پایین جوانان به ازدواج و فرزندآوری در سنین بالا، دانشگاه‌ها نیز می‌توانند نقشی اساسی در طرح‌ریزی و اجرای برنامه‌های آموزشی و ترویجی داشته باشند، با این حال این برنامه‌ها زمانی مؤثر خواهند بود که از حمایت و همکاری سایر نهادها برخوردار شوند.
ضرورت هماهنگی بین نهادهای مختلف در سطح شهرستان‌ها و استان‌ها
مدیر جوانی جمعیت سلامت دانشگاه علوم پزشکی با بیان اینکه در قالب قرارگاه جوانی جمعیت، کمیته‌های مختلفی نظیر کمیته بهداشت و درمان، کمیته آموزشی و کمیته اقتصادی تشکیل شده است، مطرح کرد: این کمیته‌ها باید تمام تلاش خود را برای پاسخگویی به نیازهای جامعه و کمک به زوجین در راستای فرزندآوری به کار گیرند، بنابراین هم‌افزایی و هماهنگی بین نهادهای مختلف در سطح شهرستان‌ها و استان‌ها امری ضروری است تا بتوان به بهبود وضعیت جمعیتی کشور کمک کرد.
احمدیان اظهار کرد: فرماندار شهرستان باید روسای ادارات را در قالب کمیته‌های مختلف سازماندهی کند. کمیته بهداشت و درمان علاوه بر نقش حمایتی خود در عرصه‌های تبیینی و آموزشی و رفع نگرانی‌های مردم درباره فرزندآوری لازم است که رسالت اصلی خود که تأمین زیرساخت‌های سلامت فرزندآوری است را نیز به‌خوبی انجام دهد.
مدیر جوانی جمعیت سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه دانشگاه علوم پزشکی دارای دو برنامه اصلی است، گفت: برنامه اول به پیشگیری از سقط‌های خودبه‌خودی اختصاص دارد و در واقع به بررسی بیماری‌هایی می‌پردازد که ممکن است به سقط جنین منجر شوند، این برنامه بیشتر بر آموزش و مراقبت تمرکز دارد. در سال ۱۴۰۳ بیش از ۵۶ هزار نفر از گروه هدف این برنامه مورد غربالگری و آموزش قرار گرفتند تا توانمندی لازم را به دست آورند و با آگاهی از عوامل مؤثر بر بارداری از بروز مشکلاتی که می‌تواند موجب سقط جنین شود، جلوگیری شود.
وی ادامه داد: برنامه دوم به سقط‌های عمدی مربوط می‌شود که در آن با همکاری دانشگاه اقداماتی برای شناسایی موارد غیرمجاز انجام شده است. در سال ۱۴۰۳، بیش از پنج پرونده از مکان‌های غیرمجاز پلمب و به مراجع قضایی ارجاع داده شدند. همچنین حدود ۱۱۰ بازدید از اماکن توزیع و تولید محصولات مرتبط با این حوزه انجام شده است. اطلاعات نشان می‌دهد که حدود ۱۵ یا ۱۶ مورد از این بازدیدها منجر به پلمب شده است.
مدیر جوانی جمعیت سلامت دانشگاه علوم پزشکی یادآور شد: در زمینه ناباروری علاوه بر مرکز میلاد، مراکز دیگری نیز در حال فعالیت هستند، این مراکز به‌ویژه در مناطق شمال و شرق کشور خدمات ارائه می‌دهند. در مرکز میلاد در سال گذشته بیش از ۲۰۰۰ مورد مراجعه‌کننده وجود داشت.
احمدیان بیان کرد: دانشگاه علوم پزشکی مشهد مسئولیت مدیریت خدمات سلامت در ۲۱ شهرستان و همچنین همکاری با پنج دانشکده همجوار را بر عهده دارد. در بسیاری از شهرستان‌ها به ویژه در مناطقی که متخصص زنان وجود ندارد، مشکلاتی در ارائه خدمات به مادران باردار وجود دارد، از طرفی متخصصان زنان نیز ممکن است به دنبال ازدواج و بارداری باشند که در این صورت امکان خدمت‌رسانی به مادران باردار کاهش می‌یابد.
مدیر جوانی جمعیت سلامت دانشگاه علوم پزشکی اظهار کرد: در واحدهای ارائه خدمات اعم از بیمارستان‌ها و مراکز خدمات جامعه سلامت کارکنان نیازمند استفاده از تخفیف‌های قانونی هستند. اما به دلیل کمبود نیروی انسانی و عدم فراهم بودن زیرساخت‌های لازم، دانشگاه نمی‌تواند این امکانات را ارائه دهد.
وی ادامه داد: در برخی مواقع، کارکنان شکایاتی درباره عدم حمایت از خود در محل کار دارند و می‌توانند از طریق سامانه ۱۹۰ شکایات خود را ثبت کنند. این سامانه به بررسی و پاسخگویی به شکایات در سطوح وزارتی، استانی و شهرستانی می‌پردازد و بنا بر آمار بیش از ۹۰ درصد شکایات پاسخ منطقی دریافت می‌کنند.
احمدیان خاطرنشان کرد: در مواردی همکاران احساس می‌کنند که باید سیستم در حل مشکلات همکاری کند، به عنوان مثال فردی ممکن است در شهرستانی دوردست درخواست استخدام دهد و حالا بخواهد به شهر مشهد منتقل شود؛ اما با تناقضاتی در این زمینه روبرو می‌شود، در این راستا اگر دانشگاه عملکرد مناسبی نداشته باشد، افراد می‌توانند حق خود را از طریق سامانه ۱۹۰ پیگیری کنند و انتظار رسیدگی به شکایت را داشته باشند.
وی افزود: البته مدیریت این چالش‌ها نیازمند همکاری دوطرفه می‌باشد. ممکن است در برخی موارد دانشگاه به اشتباه پاسخ دهد یا فرد مراجعه‌کننده به نتیجه دیگری دست یابد که نشان‌دهنده وجود مشکل در مسیر حل مسئله باشد؛ اکنون همکاران من در بیمارستان‌های شهرستان‌های کوچک با مسائلی روبرو هستند که نیاز به راهکارهای مناسب دارد.
احمدیان توضیح داد: متخصصانی که در واحدهای ما مشغول به کار هستند، گاهی اوقات برای انجام عمل‌های جراحی با چالش‌هایی مواجه می‌شوند، به عنوان مثال در مواردی که یکی از همکاران دارای فرزند کوچک است، دیگر همکاران فرزند او را به اتاق مجاور می‌برند و با او بازی کنند.
مدیر جوانی جمعیت سلامت دانشگاه علوم پزشکی اضافه کرد: ما به دلیل عدم امکانات کافی قادر به راه‌اندازی مهد کودک در بیمارستان نیستیم، چراکه مجموعه ما به اندازه کافی بزرگ نیست، با این حال همکاران ما تلاش دارند تا شرایط را بهبود بخشند و با ابتکاراتی نظیر مشارکت در مراقبت از فرزندان اقدام به ارائه حمایت کنند.
انتهای پیام
نظرات