به گزارش ایسنا، نشست «خوانش یا نمایش» با حضور پدرام الوندی (دکترای علوم ارتباطات)، علی‌اصغر سیدآبادی(نویسنده و روزنامه‌نگار)، مرتضی کاردر (ناشر) و با دبیری لیدا کاووسی و دبیری اجرایی بهارک محمودی، به بررسی ابعاد مختلف حضور چهره‌های شناخته‌شده در صنعت نشر و تأثیر آن‌ها بر ترویج کتاب‌خوانی و اقتصاد بازار کتاب اختصاص داشت.
این نشست ۲۶ آبان همزمان با هفته کتاب در دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی به همت معاونت پژوهشی و با همکاری انجمن مطالعات ارتباطی برگزار شد،
نقش دوگانه و متناقض سلبریتی‌ها در معرفی کتاب
در آغاز نشست، لیدا کاووسی با اشاره به جهانی‌بودن حضور سلبریتی‌ها در صنعت فرهنگ گفت که موضوع «سلبریتی» در تمام حوزه‌ها حضوری پررنگ و گاه مسئله‌ساز دارد.
او مثال‌هایی از واکنش‌های غیرواقعی یا نادرست سلبریتی‌ها از جمله اشاره به روایت‌های اشتباه درباره سفر به ماه آورد و گفت: «چه بپسندیم چه نه، بخشی از ترویج کتاب از مسیر همین چهره‌های مشهور می‌گذرد و ما به‌عنوان مخاطب باید یاد بگیریم مواجهه‌ای منطقی داشته باشیم. این پدیده برای من متناقض است؛ گاهی به کار می‌آید و گاهی سویه‌های منفی‌اش بیشتر دیده می‌شود.»
اقتصاد توجه؛ پیوند شهرت و ترویج کتاب
پدرام الوندی با اشاره به تجربه برنامه «اکنون» و نسبت‌دادن نادرست یک شعر به مولانا که جنجال‌برانگیز شد توضیح داد که «ترویج» و «تسهیل‌گری» در کتاب‌خوانی امروز تحت تأثیر اقتصاد توجه است.
او گفت: «در شبکه‌های اجتماعی، توجه مهم‌ترین سرمایه است. طبیعی است که ترویج کتاب هم در این فضا به سمت ستاره‌ها و تولیدکنندگان محتوای پربازدید برود. صنعت نشر در این میان ناچار است به سازوکاری پاسخ دهد که مخاطب را نگه می‌دارد.»
از رونمایی‌های شلوغ تا فروش‌های جهشی
در ادامه، سخنرانان نمونه‌هایی از تأثیر چهره‌های مشهور بر فروش کتاب ارائه کردند؛ از رونمایی کتاب مژده لواسانی تا فروش چندصدهزارتایی کتاب «سووشون» پس از رونمایی فیلم اقتباس‌شده از این رمان سیمین دانشور.
با این حال، الوندی و دیگر مهمانان برنامه تأکید کردند که «فروش بالا همیشه مترادف کیفیت نیست» و نباید از «ابتذال»، «مقایسه‌محوری» و «بازار هیجانی» در برخی معرفی‌ها غافل شد.
نگرانی درباره رشد کتاب‌های عامه‌پسند و بی‌سوادی پنهان
مرتضی کاردر در سخنان خود پرسید: «وقتی درباره کتاب حرف می‌زنیم، درباره کدام کتاب حرف می‌زنیم؟ اگر قرار است نتیجه حضور سلبریتی‌ها، افزایش توجه به کتاب‌های زرد و عامه‌پسند باشد، این خطر وجود دارد که مخاطب در همان محدوده باقی بماند.»
او افزود: «امروز با شکل تازه‌ای از بی‌سوادی مواجهیم که در ظاهر پنهان است. برخی رمان‌ها ده‌ها چاپ داشته‌اند بدون آنکه ارزش ادبی بالایی داشته باشند.»
کاردر همچنین نمونه‌ای از مسئولیت‌پذیری نشر را بیان کرد: «کتاب جهان هولوگرامی ترجمه داریوش مهرجویی را به دلیل شبه‌علمی بودن در نشر هرمس تجدید چاپ نکردیم. وظیفه ما این است که راهمان را از جریان بی‌کیفیت جدا کنیم.»
سیدآبادی: مسئله فقط کتاب نیست؛ بحران مرجعیت است
علی‌اصغر سیدآبادی با نگاهی تاریخی‌تر بحث را فراتر از کتاب دانست و توضیح داد که ابتذال و شهرت‌محوری فقط مختص حوزه نشر نیست. او با اشاره به پرفروش‌های دهه‌های گذشته گفت: «در دهه ۷۰ بسیاری رمان‌ها را مانند کتاب‌های فهیمه رحیمی به خاطر آشنا بودن اسم نویسنده یا سبک آن می‌خواندند. این روند امروز تشدید شده اما شکلش عوض شده است. حالا سیاستمدار، جامعه‌شناس یا آدمی بدون کارنامه علمی هم می‌خواهد سلبریتی شود.»
او درباره بحران مرجعیت در شبکه‌های اجتماعی افزود: «امروز یک نفر با تکرار یک جمله در مصاحبه‌های متعدد تبدیل به منبع تاریخی می‌شود. این خطرناک است. در مقابل، کسی که نقد می‌کند کمتر دیده می‌شود چون نقد سود اقتصادی ندارد.»
سیدآبادی همچنین بر ضرورت شکل‌گیری «گفت‌وگوی عمومی درباره کتاب» تأکید کرد: «اگر دانشجو، نویسنده و مخاطب عادی درباره کتاب بنویسند و حرف بزنند، مرجعیت دوباره بین مردم توزیع می‌شود.»
مسئله شفافیت در ترویج کتاب
سیدآبادی در ادامه بحث، به موضوع «شفافیت» پرداخت و گفت مشکل اصلی نه حضور سلبریتی‌ها، بلکه روشن نبودن انگیزه‌هاست:
او افزود: «مروج داوطلب کتاب با کسی که به‌خاطر قرارداد تبلیغ می‌کند تفاوت دارد. مسئله این است که مخاطب نمی‌فهمد این معرفی کتاب از روی علاقه است یا تبلیغ.»
فاصله تخصص و پلتفرم‌ها
در بخش دیگری از نشست، سخنرانان به «گسترش فاصله میان تخصص و مرجعیت» اشاره کردند.
سیدآبادی تاکید کرد: «در دنیای تخصصی الان امکان گفت‌وگو بین انسان‌ها از بین رفته است و ادبیات یکی از معدود رشته‌هایی است که می‌تواند میان حوزه‌های مختلف نخ انسجام ایجاد کند.»
در پایان نشست، پدرام الوندی با جمع‌بندی سخنان گفت: «پلتفرم‌ها باعث مشروعیت‌زدایی از همه چیز شده‌اند. امروز مردم برای خرید ماشین لباسشویی تا انتخاب کتاب، پاسخ را در اینستاگرام جست‌وجو می‌کنند و به عدد لایک و کامنت اعتماد می‌کنند، نه متخصص حوزه.»
او افزود: «باید بین ترویج، تولید و فروش کتاب تفکیک کرد. پیشران‌های خارج از صنعت نشر مانند سروش صحت می‌توانند موتور حرکت نشر باشند، اما اگر کتابی متوسط یا ضعیف عرضه کنند، باید با نگاهی انتقادی با آن مواجه شد.»
انتهای پیام
نظرات