بدیهی است صنعت داروی گیاهی یکی از حوزه‌های مهم و رو به رشد در جهان است که تأثیرات گسترده‌ای بر سلامت، اقتصاد و محیط‌زیست دارد. این صنعت به دلیل افزایش آگاهی عمومی نسبت به مزایای داروهای طبیعی و کاهش وابستگی به داروهای شیمیایی، رشد چشمگیری داشته است. درواقع از یک‌سو داروهای گیاهی به دلیل عوارض جانبی کمتر، جایگزین مناسبی برای برخی داروهای شیمیایی هستند و در درمان بیماری‌های مختلف مؤثرند. از سوی دیگر تولید و فرآوری گیاهان دارویی فرصت‌های اقتصادی قابل‌توجهی ایجاد می‌کند و می‌تواند به توسعه پایدار و اشتغال‌زایی کمک کند. این در حالی است که استفاده از گیاهان دارویی به کاهش مصرف مواد شیمیایی و حفظ منابع طبیعی کمک می‌کند، که در بلندمدت تأثیر مثبتی بر محیط‌زیست دارد.

دکتر محبوبه میرمیران در گفت وگو با ایسنا با اشاره به پتانسیل بالای خراسان رضوی درزمینه گیاهان دارویی، سرمایه‌گذاری در این صنعت را در راستای توسعه اقتصادی و بهبود سلامت جامعه مؤثر دانست و گفت: گیاهان دارویی با گیاهان معمولی تفاوت‌هایی دارند؛ گیاهان دارویی دارای ترکیبات فعال بیولوژیکی هستند که تأثیر درمانی یا پیشگیری از بیماری‌ها دارند. وجود این متابولیک‌های ثانویه برای صفاتی از قبیل رنگ، طعم و مزه محصولات و مقاومت در برابر آفات و بیماری‌ها بسیار مهم است. درحالی‌که گیاهان معمولی ممکن است فاقد این ترکیبات باشند یا مصرف آنها صرفاً خوراکی و غیر درمانی باشد.

وی با بیان اینکه صنعت گیاهان دارویی با چالش‌هایی ازجمله ضعف در بسته‌بندی، برندینگ، استانداردسازی جهانی، نبود آزمایشگاه مرجع و استاندارد و تقلب در حوزه گیاهان دارویی روبروست، ادامه داد: برداشت بی‌رویه از منابع طبیعی، نبود زیرساخت مناسب برای فرآوری، کمبود حمایت مالی و تسهیلات بانکی، مشکلات در صادرات و نوسانات ارزی و... ازجمله چالش‌های دیگر پیشِ روی صنعت گیاهان دارویی است.

مزیت نسبی خراسان رضوی در تولید گیاهان دارویی

رییس بخش تحقیقات جنگل و مرتع مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به اینکه مهم‌ترین گیاهان دارویی و اقتصادی استان شامل زعفران، زیره سبز و زیره سیاه، آنغوزه، گل محمدی، آویشن، باریجه، گون کتیرا، شیرین‌بیان، بالنگو و... هستند، افزود: تنوع اقلیمی (طبق طبقه‌بندی دومارتن ۹ اقلیم و طبق طبقه‌بندی پابو ۴ ناحیه اکولوژیکی) در استان خراسان رضوی وجود دارد و وجود دانش کشاورزان استان در کشت و بهره‌برداری از انواع گیاهان دارویی استان و وجود ظرفیت‌های صادراتی و دسترسی به بازارهای صادراتی از مزیت‌های نسبی خراسان رضوی در تولید گیاهان دارویی به شمار می‌رود.

راهکارهای توسعه کشت و تولید گیاهان دارویی

 وی با تأکید بر توسعه کشت و تولید گیاهان دارویی، آموزش کشاورزان درزمینه کشت اصولی و آبیاری کم‌مصرف، توسعه صنایع تبدیلی و بسته‌بندی، ایجاد زنجیره تأمین و اتصال به بازارهای داخلی و خارجی و ترویج کشت در زمین‌های شیب‌دار و کم بازده و دیم‌زارهای رهاشده را در راستای توسعه کشت و تولید گیاهان دارویی مؤثر دانست و گفت: روش‌ها و راهکارهای توسعه کشت و تولید و راه‌های استخراج مواد مؤثره از گیاهان دارویی روش‌های تقطیر با بخار، استخراج با حلال و کروماتوگرافی است. البته ترکیبات شیمیایی مؤثر در گیاهان دارویی با استفاده از روش‌های آنالیز مانند GC-MS، HPLC، FTIR و مطالعات فارماکولوژی و بیوشیمیایی در آزمایشگاه‌ها شناسایی می‌شوند.

میرمیران، بهترین روش‌های فرآوری گیاهان دارویی را خشک‌کردن در شرایط کنترل‌شده (دمای پایین و سایه)، آسیاب و بسته‌بندی بهداشتی و استخراج و تولید عصاره‌ها، اسانس‌ها، قرص و کپسول‌ها عنوان کرد و گفت: شرایط اقلیمی، نوع خاک، نحوه کاشت، زمان برداشت، روش‌های خشک‌کردن و نگهداری و میزان خلوص ترکیبات مؤثره ازجمله عوامل مؤثر بر کیفیت و اثربخشی گیاهان دارویی به شمار می‌روند.

وی با اشاره به راه‌اندازی کسب‌وکار مرتبط با گیاهان دارویی گفت: با انتخاب گونه متناسب با اقلیم منطقه، دریافت مجوزهای بهداشتی و کشاورزی، ایجاد کارگاه فرآوری و بسته‌بندی و شناسایی بازار هدف و بازاریابی مؤثر می‌توان کسب‌وکار مرتبط با گیاهان دارویی ایجاد کرد. البته بازار صادرات گیاهان دارویی در ایران قابل‌توجه است و ایران یکی از تولیدکنندگان اصلی زعفران، شیرین‌بیان و گشنیز است و مهم‌ترین بازارها کشورهای هند، چین، امارات، آلمان و عراق هستند.

انتهای پیام