به گزارش ایسنا، تبیان نوشت: «ستاره‌ام با ستاره‌اش جفت نیست»، «طالعمان با هم نمی‌خواند»، «باید ببینیم ستاره بختمان با هم یکی است یا نه». این جملات و باورهای مشابه، متأسفانه هنوز هم در عصر علم و خردورزی، در بین برخی افراد جامعه، به‌ویژه هنگام تصمیم‌گیری برای امر مهمی چون ازدواج، شنیده می‌شود. اما آیا واقعاً اجرام آسمانی دوردست، نقشی در خوشبختی یا بدبختی پیوند دو انسان روی زمین دارند؟ علم و شریعت در این باره چه می‌گویند؟
افسانه‌ای باستانی در لباس مدرن
باور به تأثیر ستارگان بر سرنوشت انسان، ریشه در دوران باستان و تمدن‌های کهنی چون بابل و مصر دارد. در آن دوران، به دلیل دانش محدود بشر از کیهان، حرکات منظم اجرام آسمانی، مبنایی برای پیش‌بینی آینده و حتی تعیین سرنوشت افراد تلقی می‌شد. این باورها، در طول تاریخ، به اشکال مختلف و با نام‌هایی چون «طالع‌بینی» یا «علم نجوم احکامی» خود را حفظ کرده و حتی امروزه نیز در قالب فال‌های روزانه، بررسی تطابق ماه‌های تولد و «جفت بودن ستاره‌ها» برای ازدواج، طرفدارانی دارد.
افرادی که به این باورها پایبندند، معمولاً با مراجعه به افرادی که خود را «منجم» یا «طالع‌بین» می‌نامند، یا با استفاده از جداول و محاسباتی خاص، سعی در کشف «سازگاری» یا «ناسازگاری» ستاره‌ای خود با فرد مورد نظرشان برای ازدواج دارند. نتیجه این «بررسی‌ها» گاه چنان قطعی و سرنوشت‌ساز تلقی می‌شود که می‌تواند یک انتخاب عاقلانه را به تعویق انداخته یا حتی یک پیوند مناسب را بر هم بزند.
نگاه علم: ستارگان خاموشند، این ما هستیم که سخن می‌گوییم
از منظر علم امروز، هیچ‌گونه شواهد مستند و قابل اتکایی مبنی بر تأثیر موقعیت ستارگان و سیارات در زمان تولد افراد بر شخصیت، رفتار، یا سرنوشت و به‌ویژه بر موفقیت یا شکست ازدواج آنها وجود ندارد.
ستارگان، توده‌های عظیمی از گازهای سوزان در فواصل بسیار بسیار دوری از زمین هستند. تأثیرات فیزیکی شناخته‌شده آنها بر زمین (مانند نور و گرانش) در مقیاس فردی و بر ویژگی‌های شخصیتی انسان، کاملاً ناچیز و قابل اغماض است. نیروی گرانشی که یک پزشک در لحظه تولد بر نوزاد وارد می‌کند، به مراتب بیشتر از نیروی گرانشی دورترین سیارات منظومه شمسی است.
از طرفی هیچ مکانیسم علمی شناخته‌شده‌ای وجود ندارد که بتواند چگونگی تأثیرگذاری اجرام آسمانی بر پیچیدگی‌های شخصیت و روابط انسانی را توضیح دهد بنابراین این ادعا که ستاره‌ها در سرنوشت انسان نقش دارند، را باید گزاره‌ای شبه‌علم و فاقد قطعیت دانست.
ممکن است بپرسید پس چرا طالع‌بینی‌ها اینقدر باورپذیرند؟
اثر «بارنوم» یکی از دلایل باورپذیری طالع‌بینی‌هاست. بارنوم، شخصیتی کاریزماتیک و نمایش‌پردازی چیره‌دست در قرن نوزدهم آمریکا بود. او از شمّی قوی در شناخت روان انسان برخوردار بود و این توانایی را ماهرانه در اجراهای خود به کار می‌بست. مهارت وی در به کارگیری این دانش روان‌شناختی و بهره‌برداری هوشمندانه از خطاهای شناختی رایج در میان تماشاگران، چنان شهرتی برای او به ارمغان آورد که نامش با یک پدیده روان‌شناختی جالب‌توجه پیوند خورد.
اثر بارنوم، که با نام اثر فورِر (Forer Effect) نیز شناخته می‌شود، به گرایش شگفت‌انگیز انسان‌ها به پذیرش توصیفات کلی، مبهم و حتی گاه متناقض‌نما درباره شخصیت خود اشاره دارد. در واقع، بسیاری از ما، هنگامی که با عباراتی کلی و فراگیر – نظیر آنچه در طالع‌بینی‌های رایج ماه تولد یا آزمون‌های شخصیتی فاقد اعتبار علمی می‌یابیم – مواجه می‌شویم، آنها را به طرز شگفت‌آوری دقیق و منطبق بر ویژگی‌های خود می‌پنداریم. علت این پدیده، تا حد زیادی، در میل درونی ما به دریافت تأییدی از بیرون برای احساس خاص بودن و منحصربه‌فردی نهفته است؛ گویی این توصیفات عمومی، آینه‌ای از تجربیات و ویژگی‌های یگانه ما هستند. حقیقت این است که بسیاری از توصیفات طالع‌بینی آن‌قدر کلی و مبهم هستند که می‌توانند در مورد اکثر افراد صدق کنند. افراد تمایل دارند این توصیفات کلی را به خود نسبت داده و آنها را تأییدی بر صحت طالع‌بینی بدانند.
شرع مقدس چه می‌گوید؟
از منظر دین مبین اسلام، باور به تأثیرگذاری مستقل ستارگان بر سرنوشت و خوشبختی انسان، نه‌تنها پایه و اساس معتبری ندارد، بلکه با اصول بنیادین توحید و اعتقاد به قضا و قدر الهی نیز در تعارض است.
در بینش اسلامی، تمامی تأثیرات در عالم هستی به اراده و اذن خداوند متعال صورت می‌گیرد چنانکه قرآن کریم می‌فرماید: «وَ مَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَنْ یَشَاءَ اللَّهُ» (و شما هیچ چیزی را اراده نمی‌کنید مگر اینکه خدا بخواهد - انسان/۳۰).
نسبت دادن قدرت تأثیرگذاری مستقل به مخلوقاتی چون ستارگان، به‌گونه‌ای که سرنوشت انسان‌ها را رقم بزنند، نوعی شرک به شمار می‌رود.
البته باید توجه داشت که «علم نجوم» (Astronomy) که به مطالعه علمی اجرام آسمانی، حرکات، ترکیبات و ویژگی‌های فیزیکی آنها می‌پردازد با «طالع‌بینی» (Astrology) که ادعای پیش‌بینی سرنوشت از روی ستارگان را دارد، کاملاً متفاوت است. اسلام نه‌تنها علم نجوم را رد نمی‌کند، بلکه به مطالعه آیات الهی در آسمان‌ها و زمین تشویق نیز می‌کند.
علم غیب مخصوص خداست
از نگاه آموزه‌های دینی، پیش‌بینی آینده و اطلاع از سرنوشت قطعی افراد، و به طور کلی، آگاهی از غیب ذاتاً در انحصار خداست اما رسولان مورد پسند الهی (جن:۲۷) پیشوایان پاک و بندگان صالح خداوند (کهف:۶۵) هم می‌توانند با اذن الهی بر اخبار و حقایق پشت پرده اطلاع یابند. آنجا هم که در قرآن، از زبان پیامبران الهی، آگاهی از غیب، نفی شده منظور علم غیب مستقل و ذاتی است (اعراف:۱۸۸)
نتیجه اینکه اطلاع از غیب، امری ممکن است اما این علم در اختیار هر کسی قرار نمی‌گیرد. آنها هم که مراتب بالای تهذیب نفس را تحصیل کرده‌اند و بر علومی مثل «منایا و بلایا» آگاهی پیدا کرده‌اند از این راه، کسب ارتزاق نمی‌کنند. بنابراین کسانی که مدعی‌اند می‌توانند رخدادهای زندگی افراد در آینده را به طور جزم و تضمینی پیش‌گویی کنند، بدون تردید شیادان دین‌فروشی هستند که با اطلاعات سطحی از علوم غریبه یا تسخیر جن و شیاطین، گره‌های زندگی مراجعه‌کنندگان را کورتر می‌کنند.
اختیار و مسئولیت انسان
اسلام بر اختیار و مسئولیت انسان در تصمیم‌گیری‌ها و ساختن آینده خود تأکید دارد. ازدواج یک انتخاب آگاهانه و مسئولانه است که باید بر پایه شناخت، تحقیق، مشورت با افراد آگاه و مؤمن، و در نهایت توکل بر خداوند و طلب خیر از او (استخاره) صورت گیرد، نه بر اساس محاسبات نجومی بی‌اساس.
در هیچ یک از روایات دینی کمترین اشاره‌ای به «جفت بودن ستاره‌ها» یا تطابق ماه‌های تولد به عنوان یکی از ملاک‌های معتبر در ازواج وجود ندارد بلکه برعکس، از این کار به شدت نهی شده است.
جان کلام اینکه باور به «جفت بودن ستاره‌ها» برای ازدواج، فاقد هرگونه اعتبار علمی و پشتوانه معتبر شرعی است. تکیه بر چنین خرافاتی می‌تواند منجر به از دست دادن فرصت‌های مناسب ازدواج، ایجاد اضطراب و وسواس بی‌مورد، و سلب مسئولیت از انتخاب‌های آگاهانه شود. ازدواج موفق، نه در آسمان‌ها و بر اساس چینش ستارگان، بلکه بر روی زمین و با انتخاب صحیح، شناخت متقابل، تفاهم، احترام، مسئولیت‌پذیری، و از همه مهم‌تر، توکل بر خداوند و استعانت از او بنا می‌شود. به‌جای جستجوی خوشبختی در میان ستارگان بی‌جان، بهتر است بر معیارهای عقلانی، انسانی و دینی تمرکز کرده و ستاره بخت زندگی مشترکمان را با دستان خود و با یاری پروردگار روشن سازیم.
*بازنشر مطالب دیگر رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن از سوی ایسنا نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان منتشر می‌شود.
انتهای پیام
نظرات