حجت‌الاسلام محمد حائری شیرازی، پژوهشگر، استاد حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: دحو الارض در لغت به معنای گسترش زمین، پهن شدن خشکی از دل آب، و آماده شدن زمین برای سکونت انسان‌هاست. این اصطلاح در منابع روایی ما جایگاه ویژه‌ای دارد و با مفاهیم آفرینشی گره خورده است. بر اساس روایات، خداوند پس از آفرینش آسمان‌ها و زمین، بخش خشکی را از نقطه‌ای خاص در زمین گستراند که در روایات با عنوان «بیت‌الله الحرام» معرفی شده است.

وی ادامه داد: در دعایی از پیامبر اکرم (ص) آمده است: «یا مَن سَدَّ السَّماءَ بِالهَواءِ، ودَحَا الأَرضَ عَلَی‌الماءِ». این عبارت، نگاهی زیباشناسانه و توحیدی به پدیده‌های طبیعی دارد و دحو الارض را در بستر خلقت کلان هستی معنا می‌کند. زمین ابتدا زیر آب بود و سپس به فرمان الهی، بخشی از آن به صورت خشکی سر برآورد. این تعبیر، نشان‌دهنده نظام‌مند بودن آفرینش است.

این استاد حوزه و دانشگاه تاکید کرد: پس «دحو الارض» صرفاً یک رخداد طبیعی نیست، بلکه یک نقطه عطف در آفرینش جهان و بستری برای تحقق زندگی انسانی است. نگاه دینی به دحو الارض، نگاهی تکوینی، هستی‌شناسانه و هدفمند است که در آن، زمین محل تجلی تدبیر و حکمت الهی می‌شود.

وی اضافه کرد: روایات متعددی اعمال مستحبی برای روز ۲۵ ذی‌القعده توصیه کرده‌اند که از جمله آن‌ها روزه، نماز مخصوص، دعا، غسل، صدقه و زیارت امام رضا علیه‌السلام است. این اعمال، نه صرفاً یک سنت عبادی، بلکه بازخوانی معنا و هدف خلقت زمین و یادآوری نعمت‌های الهی است که با دحو الارض آغاز شد.

حائری شیرازی در حدیثی از امام رضا(ع) آمده است: «صوموا؛ فإنّی أصبحت صائمًا... الیوم الذی دُحیَت فیه الأرض، ونُصِبت فیه الکعبة، وهبط فیه آدم» این حدیث، بر سه رویداد مهم تأکید می‌کند: گسترش زمین، نصب کعبه، و هبوط حضرت آدم. این سه واقعه همگی نشان از آغاز زندگی معنوی و مادی بشر بر روی زمین دارند و روزه در این روز، نشانه‌ای از قدردانی، آمادگی روحی و همسویی با اراده الهی است.

وی عنوان کرد: اعمال این روز در واقع نوعی بازگشت به ریشه‌های وجودی بشر است. انسان با روزه گرفتن، در خلوتی معنوی قرار می‌گیرد تا بار دیگر خلقت زمین و جایگاه خود در این نظام را درک کند. این عبادت‌ها ما را از غفلت زیستن صرف بر زمین به تأمل در چرایی و چگونگی آن سوق می‌دهد.

این استاد حوزه و دانشگاه یادآور شد: امام رضا(ع) در روایتی عمیق فرمودند: «إنه الموضع الذی من تحته دُحیت الأرض وهو أول بقعة وُضعت فی الأرض؛ لأنها الوسط»   این روایت نشان می‌دهد که گسترش زمین از نقطه‌ای خاص آغاز شده: مکانی که امروزه کعبه در آن واقع است. این نه‌تنها یک موضوع زمین‌شناسی قدسی، بلکه حامل پیام‌های عمیق توحیدی و معرفتی است.

وی بیان کرد: این انتخاب نشانه مرکزیت توحید در نظام خلقت است. اگر زمین از آنجا گسترده شد، نشان می‌دهد که حیات انسانی نیز باید از آن‌جا معنا بگیرد. کعبه به عنوان نماد وحدت، کانون فطرت توحیدی بشر و نقطه اتصال زمین و آسمان، جایگاه آغاز آفرینش خشکی شده تا یادآور باشد که همه چیز از توحید آغاز می‌شود. همچنین تأکید روایت بر اینکه «فَرضُ لِأهلِ الشَّرقِ وَالغَربِ سَواءً» است، به عدالت و مساوات در عبادت اشاره دارد. همه انسان‌ها، از هر نقطه جغرافیایی، به یک مرکز واحد نماز می‌خوانند؛ و این وحدت قبله، نماد وحدت بشری نیز هست.

حائری شیرازی تصریح کرد: دحو الارض، یادآور آغاز حیات و بستر زندگی بشر بر زمین است. این روز، انسان را دعوت می‌کند تا نسبت خود با زمین را بازتعریف کند: زمین صرفاً محل بهره‌کشی و مصرف نیست، بلکه امانتی الهی است. گسترش زمین، با گسترش رحمت الهی همراه بوده است (طبق روایت امام رضا: «یوم نُشرت فیه الرحمة...»). بنابراین رابطه انسان با زمین باید مبتنی بر رحمت، مسئولیت‌پذیری و احترام به نظم خلقت باشد.

وی افزود: در جهان امروز که با بحران‌های زیست‌محیطی، جنگ بر سر منابع طبیعی و بی‌توجهی به طبیعت مواجهیم، دحو الارض می‌تواند نقطه بازگشتی معنوی و معرفتی باشد. این روز به ما یاد می‌دهد که زمین را چونان خانه مشترک، نه میدان نزاع و چپاول، ببینیم.

این استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: از منظر عبادی نیز، دحو الارض فرصت بازاندیشی در مسیر فردی انسان است. با بازگشت به نقطه آغاز خلقت، انسان می‌تواند دوباره عهد خود با خدا را تجدید کند. در این معنا، دحو الارض فقط بازگشایی زمین نیست، بلکه می‌تواند دحو ظلمت از دل انسان و گسترش نور توحید و آگاهی در وجود او نیز باشد.

انتهای پیام