دروغ ازجمله رذایل اخلاقی است که والدین همیشه در تربیت کودکان بدان توجه دارند تا کودکشان دروغ نگوید، در کودکی همیشه مادرم می‌گفت دروغگو دشمن خداست، برای همین تلاش می‌کردم هیچ وقت با خدا دشمنی نکنم. همه ما در مدرسه درس چوپان دروغگو را خوانده و انیمیشن پینوکیو را دیده‌ایم، این شخصیت‌ها وارد فرهنگ عام شدند و از افراد دروغگو به عنوان چوپان دروغگو یا پینوکیو یاد می‌شود.

امروز دروغ حتی به فضای مجازی راه یافته است و اندکی از مردم دروغ گفتن و فریب دیگران را برگ برنده می‌دانند، متأسفانه دروغ پیوند بسیاری از خانواده‌ها را از هم گسسته و باعث بروز بی‌اعتمادی و چه بسا موجب طلاق در بین زوجین شده است.

افراد دروغگو اعتماد به نفس ندارند

افسانه هنردار، دکترای تخصصی روانشناسی سلامت درباره شخصت افراد دروغگو به ایسنا گفت: دروغ گفتن راهی است برای رسیدن به آنچه ما می‌خواهیم و دوست داریم آن را انجام می‌دهیم اما می‌دانیم که ممکن است انجام این کار پیامدهای ناخوشایندی را داشته باشد. برای مثال کودک می‌خواهد پفک بخرد و مادر اجازه این کار را به او نمی‌دهد، برای همین کودک می‌گوید می‌خواهد خودکار بخرد چون می‌داند اگر مادر متوجه خرید پفک شود او را تنبیه کرده یا مانع او خواهد شد برای همین راه میانبر را می‌رود و دروغ می‌گوید تا به خواسته خود برسد.

وی ادامه داد: گاهی افراد بزرگسال به دنبال اعتماد به نفس از دست رفته خود می‌گردند برای همین افرادی که اعتماد به نفس ندارند و افرادی که به‌دلیل ترس‌های زیاد قصد فاصله گرفتن از خود واقعی دارند معمولاً دروغ می‌گویند. افرادی که تمایلی برای زندگی با خود حقیقی‌شان ندارند دوست دارند خود ایده‌آلی را به تصویر بکشند برای همین دروغ می‌گویند، البته این‌ها مجوزی برای دروغ نیست بلکه انگیزه‌ای برای دروغ گفتن آنان است.

این روانشناس تصریح کرد: همین افراد ازدواج می‌کنند و وارد رابطه تأهلی می‌شوند رابطه‌ای که اصل آن داشتن صداقت است. در زندگی مشترک گاهی شرایط و موانعی اتفاق می‌افتد که اعتماد را از بین می‌برد و باعث می‌شود زوجین نتوانند به هم اعتماد کنند؛ گاهی در زوج درمانی افرادی مراجعه می‌کنند و می‌گویند به هیچ یک از سخنان همسرشان اعتماد ندارد؛ این امر نشان می‌دهد سنگ بنای ازدواج، صداقت و اعتماد است که با دروغ خدشه‌دار می‌شود.

دروغ مصلحتی مجوزی کذب

وی با اشاره به دروغ مصلحتی خاطرنشان کرد: در فرهنگ و ادبیات ما موضوعی به‌عنوان دروغ مصلحتی وجود دارد. با دروغ مصلحتی به خود مجوز می‌‎دهیم که در مواقعی برای ناراحت نشدن دیگران دروغ بگوییم، بهتر است این تعریف را تغییر داده و بگوییم صداقت کودکانه نداشته باشیم؛ برای مثال کسی نزد ما سخنی می‌گوید و اگر آن را به همکار او منتقل کنیم رابطه آنان خدشه‌دار می‌شود پس لزومی ندارد که دروغ مصلحتی بگوییم که فلانی از او تعریف کرده است و در عین حال صداقت کودکانه نیز نداشته باشیم و عین مطالب را منتقل نکنیم.

هنردار اظهار کرد: گاهی زوجین صداقت کودکانه دارند برای مثال می‌گویند مامان من فلان حرف را پشت سر شما زد؛ اینجاست که می‌گوییم صداقت این افراد با بلوغ فکری آنان همخوانی ندارد. گاهی زوجین به هم دروغ می‌گویند چون طرف مقابل در زندگی زناشویی هضم برخی موارد عادی و نرمال را نداشته و باورهایی در ذهن دارد که باعث قانون‌مندی‌های سفت و سخت  می‌شود در نتیجه گاهی همسران تنها راه حل این مسئله را  توسل به دروغ گفتن می‌دانند.

وی افزود: به عنوان مثال خانمی معتقد است که چرا آقا هر روز با مادرش تلفنی صحبت می‌کند، برای همین وقتی که مادرشوهرش تماس می‌گیرد آقا بیرون از منزل با تلفن صحبت می‌کند، در صورت اعتراض همسر، مرد بین دو راهی قرار می‌گیرد که صداقت داشته باشد یا نه؟ چون می‌داند که در صورت صداقت باید شرایط مشاجره را بپذیرد در نتیجه می‌گوید همکارم بود.

این روانشناس تأکید کرد: گاهی رفتار ما و قوانین سفت و سخت باعث دروغ گفتن طرف مقابل می‌شود برای مثال مادر به فرزند محصلش می‌گوید اگر پاک‌کنش را گم کند او را خانه راه نمی‌دهد برای همین بچه مجبور به دزدی پاک‌کن دوستش می‌شود تا مورد تنبیه مادر قرار نگیرد، حالا اگر مادر بگوید بهتر است در نگهداری لوازمش دقت کند و اگر آن را گم کرد به او اطلاع دهد و برای تنبیه پاک‌کن‌های قدیمی را به او بدهد دیگر فرزند دروغ نخواهد گفت، در حقیقت باید بگوییم که گاهی قوانین سفت و سختی که می‌گذاریم افراد را مجبور به دروغ گفتن می‌کنیم.

وی درخصوص دروغ در خانواده توضیح داد: روی دیگر سکه این است که گاهی اوقات خانم‌ها یا آقایان به هم دروغ می‌گویند تا به اهدافی برسند که برای زندگی آن‌ها مضر است و می‌دانند در صورت راست گفتن پیامدهای بدی برایشان خواهد داشت؛  اولین قدم در خیانت به همسران دروغگویی است؛ چون اگر فرد دروغ نگوید نمی‌تواند خیلی از کارها را انجام دهد. در حقیقت دروغ شاهراه خیانت است و بدون دروغ گفتن نمی‌توان خیانت کرد؛ در چنین مواردی فرد دروغ می‌گوید تا به خواسته‌اش برسد. فرد خیانتکار مسئولیت اشتباه خودش را قبول نمی‌کند و حتی به خودش دروغ می‌گوید. به طور خلاصه گاهی اوقات همسر خودش مسبب ایجاد دروغ است و با رفتار اشتباه همسرش را وادار به دروغ گفتن می‌کند اما در برخی موارد همسر کاری ندارند و فرد برای اینکه بتواند به مقاصد اشتباه خودش برسد راه دروغ را انتخاب می‌کند تا به آن چیزی که می‌خواهد برسد.

بروز تناقض با دروغ گفتن

هنردار اظهار کرد: تناقض‌گویی، فراموش کردن، پنهان‌کاری، سخنان چندپهلو و عوض کردن سخنان از علائم دروغ گفتن است؛ وقتی دروغ اتفاق می‌افتد تناقضات زیاد می‌شود و می‌تواند هزار و یک شکل به خود بگیرد و اعتماد را زیر سوال ببرد.

وی خاطرنشان کرد: وقتی بحث دروغ در بین زوجین اتفاق بیفتد چک و بررسی کردن در خانواده افزایش می‌یابد و جالب است بدانید زوجین با بررسی بیشتر علائم بیشتری پیدا خواهند کرد و اینجاست که رابطه و اعتماد آسیب می‌بیند که پیامدهای بسیار مخربی با خود به همراه خواهد داشت.

این روانشناس خاطرنشان کرد: دروغ اعتماد را از بین می‌برد و یکی از مواردی که زوجین در رابطه از یکدیگر انتظار دارند حمایت و همراهی است و وقتی از همسر خود دروغ بشنویم دیگر حاضر به حمایت، همراهی، تأیید و تشویق او نخواهیم بود. گاهی اوقات زن یا مرد با حضور در جمع همسرش را مورد تمسخر قرار می‌دهد که این امر ناشی از عدم اعتماد است. زمانی که افراد به هم اعتماد داشته باشند و همسران سخنان یکدیگر را تأیید کنند منجر به حمایت و گرم شدن رابطه زوجین می‌شود اما وقتی که پای دروغ وسط بیاید سردی در رابطه حاکم خواهد شد.

دروغگویی با ایمان به خدا سازگاری ندارد

وی تصریح کرد: گاهی اوقات افراد با یک اشتباه نمره ۱۹ نمی‌گیرند بلکه مردود می‌شوند، این نکته مهمی است پس همیشه اینگونه نیست که بتوانیم زندگی کسی که شاهراه اشتباهش دروغ گفتن بوده است را نجات دهیم و احیا کنیم؛ اگر فرد بداند که دروغ گفتن اشتباه است و این بینش را داشته باشد که از دروغ گفتن خسته است می‌توان زندگی او را احیا کرد.

هنردار افزود: اگر همسر به‌خاطر ترس، دروغ بگوید رابطه آنان قابل احیا خواهد بود اما در برخی از موارد ممکن است افراد به‌خاطر مقاصد ناسالم خود دروغ گفتن را انتخاب کنند که معمولاً در این موارد زندگی خود را از دست می‌دهند، اگر همه افراد در زندگی زناشویی بیشتر روی رفتار خود دقت کنند، دروغ نگویند و در صورت اشتباه عذرخواهی کنند با چالش مواجه نخواهند نشد.

وی گفت: یادمان باشد رفتار اشتباه را باید با انجام دادن رفتار سالم جبران کرد، صرفاً عذرخواهی کردن و انجام مجدد کار اشتباه منجر به درماندگی و بی‌اعتمادی بیشتر می‌شود.

به گزارش ایسنا، خداوند متعال در آیه ۲ و ۳ سوره صف فرموده است «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ؛ ای مؤمنان! چرا چیزی را می‌گویید که خود عمل نمی‌کنید؟» «کَبُرَ مَقْتًا عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ؛ نزد خدا به شدت موجب خشم است که چیزی را بگویید که خود عمل نمی‌کنید» از این روی دروغ‌گویی در تضاد با ایمان است و به هیچ وجه با ایمان به خدا سازگاری ندارد.

انسان دروغ‌گو همیشه خوار و ذلیل خواهد شد

حجت‌الاسلام ‌والمسلمین محمود فیضی، معاون پژوهش حوزه علمیه قزوین نیز در این خصوص به ایسنا گفت: دروغ رذیله اخلاقی است که اسلام به‌هیچ عنوان آن را از مسلمان نمی‌پذیرد؛ رسول خدا(ص) می‌فرماید: «هر خصلتی در مؤمن ریشه‌دار می‌شود، جز دروغ»، همچنین از ایشان پرسیدند آیا مؤمن زنا می‌کند؟ فرمودند: «ممکن است گاه چنین باشد». باز سؤال کردند که: آیا مؤمن دست به سرقت می‌زند؟ فرمودند: «ممکن است گاه چنین باشد». باز پرسیدند که: آیا مؤمن دروغ می‌گوید؟ فرمودند: «نه، کسانی دروغ‌پردازی می‌کنند که به خدا ایمان ندارند».

وی ادامه داد: امام صادق(ع) نیز فرمودند «خدای عزوجل برای بدی قفل‌هایی قرار داده و کلیدهای آن‌ها را شراب قرار داده و دروغ بدتر از شراب است».

معاون پژوهش حوزه علمیه قزوین بیان کرد: در بررسی علل دروغ این سؤال پیش می‌آید که چرا یک عده دنبال دروغگویی هستند؟ شاید به این نتیجه برسیم یکی از علت‌های اصلی دروغ، احساس حقارت و خودکم‌بینی انسان است که بخواهد با دروغ خودش را بزرگ جلوه دهد در حالی که انسان دروغ‌گو همیشه خوار و ذلیل خواهد شد اما به گمان خود عزت پیدا خواهد کرد.

وی تصریح کرد: نکته بعدی این است شاید دروغ به‌خاطر ترس از فقر و پراکنده شدن مردم از اطراف او هستند و با خود بگوید با دروغگویی نگاه مردم را به سمت خود جذب خواهد کرد در حالی که آیات قرآن کریم هم این را تأیید نمی‌کند. در آیه ۱۲۴ سوره طه آمده است «وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنْکًا وَنَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَعْمَیٰ؛ و هر کس از هدایت من [که سبب یاد نمودن از من در همه امور است] روی بگرداند، برای او زندگی تنگ [و سختی] خواهد بود، و روز قیامت او را نابینا محشور می‌کنیم».

فیضی در ادامه اظهار کرد: یکی از ریشه‌های فقر، غفلت از یاد خداوند متعال است اگر بخواهیم در نگاه مردم عزیز شویم و در دنیا فقر و تنگدستی سراغ ما نیاید باید به یاد خداوند باشیم و کارها، اعمال و رفتار ما متناسب با نگاه خداوند باشد.

تنها مجوز دروغ برای آشتی میان دو نفر است

معاون پژوهش حوزه علمیه قزوین تشریح کرد: نباید برای عزیز شدن در بین مردم دروغ بگوییم و از خود آمار و گزارش دروغ منتشر کنیم شاید به عزت برسیم اما با فرمایش ائمه و خداوند متعال منافات دارد؛ اسلام تنها یک جا برای دروغ گفتن مجوز داده است، اگر آبروی کسی در خطر است یا برای اصلاح بین دونفر و آشتی دادن آن‌ها می‎توانیم دروغ بگوییم؛ البته دروغ مصلحتی باید در کمترین وجه ممکن باشد و حتی‌المقدور با صداقت رفتار کنیم و اگر موفق نشدیم دروغ مصلحتی بگوییم.

وی اظهار کرد: اسلام مجوزی برای گناه دروغ نداده است، به هیچ عنوان دروغ در دنیای مؤمنین جایگاهی ندارد، آیه قرآن در آیه ۶۹ سوره یونس آمده است «قُلْ إِنَّ الَّذِینَ یَفْتَرُونَ عَلَی اللَّهِ الْکَذِبَ لَا یُفْلِحُونَ؛ بگو: کسانی که بر خدا دروغ می‌بندند، یقیناً رستگار نمی‌شوند». در آیه یک و دو در سوره واقعه آمده است «إِذَا وَقَعَتِ الْوَاقِعَةُ؛ هنگامی که واقعه [بسیار عظیم قیامت] واقع شود»، «لَیْسَ لِوَقْعَتِهَا کَاذِبَةٌ؛ که در واقع شدنش دروغی [در کار] نیست».

فیضی گفت: انسان به خاطر دروغ در قیامت هم دچار آتش، سختی و عذاب خواهد شد بر همین اساس اسلام تأکید دارد که انسان مؤمن نباید به سمت دروغ بیاید چون دروغ‌ساز است و در عُرف جامعه می‌گویند اگر اولین دروغ را بگویید دومین دروغ را هم باید بگویید تا اولین دروغ را بپوشانید و اینگونه دروغ‌های بسیاری باید بگویید.

به گزارش ایسنا، دروغ آثار منفی اجتماعی و فردی بسیاری با خود به همراه دارد و فرد گوینده را مانند گرداب در خود فرو می‌برد، بنابراین بهتر است با ترویج صداقت و راستی فرزندان را به این امر تشویق کرده و از این رذیله اخلاقی بازداریم چون دروغ‌ زیبنده هیچ فردی در هیچ جایگاهی نیست.

انتهای پیام