حجت‌الاسلام‌والمسلمین مصطفی فقیه اسفندیاری امروز چهارشنبه هفتم خرداد، در افتتاحیه چهارمین کنگره بین‌المللی امام رضا و علوم روز، ضمن گرامیداشت یاد امام خمینی(ره) و شهدا، اظهار کرد: کنگره بین‌المللی امام رضا (ع) پاسخی عملی به پرسش‌های دیرین درباره رابطه علم و دین است.

وی با اشاره به نقش ائمه اطهار (ع) به عنوان «قرآن ناطق» و تجلی‌گاه علم الهی اضافه کرد: امام رضا(ع) مصداق واقعی "عالم آل محمد(ص)" است و سیره ایشان تبیان‌کننده قرآن کریم است.

معاون امور بین‌الملل آستان قدس رضوی در ادامه به یکی از مهم‌ترین تکالیف آستان قدس رضوی طبق حکم مقام معظم رهبری برای تولیت این آستان اشاره کرد و گفت: اثرگذاری در پهنه دنیای اسلام از مهم‌ترین وظایف ما است. تمامی اقدامات آستان قدس رضوی از خدمت به زائران و تسهیل زیارت گرفته تا تعالی آن و احیای امر امام معصوم، در حرم مطهر تجلی می‌یابد.

وی با اشاره به پرسش‌های دیرین در خصوص رابطه علم و دین، عقل و نقل و عقل و وحی که از دیرباز مطرح بوده‌اند، اظهار کرد: یکی از پرسش‌های جدی این است که کدام علم را می‌توان علم دینی نامید؟ آیا فیزیک که در یک دولت اسلامی رشد می‌کند و شاگردان آن پرورش می‌یابند، فیزیک اسلامی است؟

معاون امور بین‌الملل آستان قدس رضوی این نشست و کنگره را پاسخ عملی به پرسش‌های مربوط به پیوند علم و دین و تعریف شایسته‌ای از علم دینی دانست و ادامه داد: با توجه به دیدگاه‌های نو آیت‌الله مصباح یزدی و آیت‌الله‌العظمی جوادی آملی در این حوزه که متفاوت هستند باید گفت که از این اختلاف و تضارب آرا، علم تولید می‌شود و این کنگره عملاً توانسته عالمان و فرهیختگان را برای پاسخگویی به این پرسش‌ها گرد هم آورد.

فقیه اسفندیاری به آیه ۴۴ و ۸۹ سوره نحل اشاره کرد و گفت: قرآن خود را «تبیان لکل شیء» معرفی می‌کند. در اینکه قرآن چگونه می‌تواند تبیان همه چیز باشد، دست‌کم پنج دیدگاه وجود دارد، اما مهم این است که بن‌مایه‌های اساسی برای هدایت انسان که غایت نزول قرآن است، در آن وجود دارد.

وی به پیوند ناگسستنی بین کلام (قرآن) و مبیّن آن (امام) پرداخت و افزود: قرآن نیازمند «مبیّن» است. امیرالمومنین(ع) خود را قرآن ناطق معرفی می‌کند و این حکم از رسول اکرم(ص) تا حضرت ولی عصر(عج) ادامه دارد.

معاون امور بین‌الملل آستان قدس رضوی تصریح کرد: امام، ملجأ و مظهر همه اسماء و صفات الهی است و چون خداوند «علیم به کل شیء» است، ولی و خلیفه او نیز باید «عالم به کل شیء به اذنه» باشد. بنابراین علم الهی در وجود نازنین امام رضا(ع) تجلی یافته و او «عالم آل محمد» است.

وی تأکید کرد: تبیان بودن قرآن چه مستری و چه فاعلی، باید توسط امام رضا(ع) در سیره مبارک ایشان، چه در تقریر و چه در بیان، تجلی یابد و در سیره مطهر رضویه نمود پیدا کند.

گفت‌وگوی معرفتی راهی برای جلوگیری از انحراف در فهم معارف اهل‌بیت(ع)

مدیرعامل بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی در این کنگره با هشدار نسبت به خطر «تفسیر به رأی» در مطالعات دینی گفت: تنها راه جلوگیری از انحراف در فهم معارف اهل‌بیت(ع)، گفت‌وگوی معرفتی و هم‌اندیشی درونی و بیرونی با مبانی علوم اسلامی است.

احد فرامرز قراملکی اظهار کرد: نگرانی من از خطری است که در برخی پژوهش‌ها و تفسیرهای مرتبط با امام رضا(ع) رخ می‌دهد و این خطر را «انقلاب امام به مامون» می‌نامم.

وی ادامه داد: در این خطر، محقق به جای اینکه امام رضا(ع) و کلام ایشان را مبنای تحقیق خود قرار دهد، خود را پیشرو می‌داند و دیدگاه‌های شخصی خود را با استناد به امام رضا(ع) ارائه می‌دهد.

مدیرعامل بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی اضافه کرد: به بیان دیگر هوشیارانه یا ناخودآگاه، امام رضا(ع) را از جایگاه پیشوایی به جایگاه پیروی تبدیل می‌کند. این عمل همان «تفسیر به رأی» است که علامه طباطبایی در مورد تفسیر قرآن به کار برده‌اند. تفسیر به رأی، تفسیرِ متکی بر نظرات شخصی بدون استناد به منابع معتبر و مستدل است.

قراملکی خاطرنشان کرد: این نگرانی زمانی تشدید می‌شود که محقق با استناد به دیدگاه‌های خود در زمینه علوم تربیتی به تفسیر روایات امام رضا(ع) می‌پردازد.

وی تصریح کرد: در علوم تربیتی دیدگاه‌های متعددی وجود دارد و به‌روزرسانی و نقد مستمر این دیدگاه‌ها ضروری است، اما در این مورد باید توجه داشت که تفسیر روایات باید بر مبنای منابع معتبر و با در نظر گرفتن منظور و مراد امام رضا(ع) باشد.

مدیرعامل بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی گفت: در نهایت توجه به منابع معتبر و  تفسیر دقیق کلام امام رضا(ع) و  پرهیز از تفسیر به رأی، ضروری است تا از وقوع این خطر جلوگیری شود.

وی عنوان کرد: در کتاب «از متن‌خوانی تا متن پژوهی» الگویی برای پیشگیری از رخدادهایی مشابه آنچه «انقلاب امام به مامون» نامیده می‌شود، ارائه شده است. این الگو علاوه بر بهره‌گیری آموزه‌های سنتی درایه‌شناسی، شاخص‌ها و ملاک‌های جدیدی مطرح می‌کند و در نهایت بر درک عمیق‌تر از رفتارها و انگیزه‌های انسانی تأکید دارد.

قراملکی تصریح کرد: در قرآن آیه‌ای وجود دارد که از نظر معنایی به دو الگوی اطاعت‌پذیری اشاره می‌کند. اول اطاعت‌پذیری فرعونی که مبتنی بر استحقاق و استبداد است و در مقابل کرامت قرار می‌گیرد. دوم اطاعت‌پذیری مبتنی بر آگاهی و کرامت است.

مدیرعامل بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی بیان کرد: امام ما که عالم به حقایق الهی و از اهل بیت(ع) است، امام مناظره نیز هست. اما متاسفانه امروزه مفهوم مناظره معنای منفی پیدا کرده است.  واژه «نظر» در عربی دو معنا دارد، یکی دیدن و یکی اندیشیدن؛ علم نظری از همین ریشه گرفته شده است و مناظره در واقع هم‌اندیشی و گفت‌وگوی معرفتی است. 

وی ادامه داد: تنها راه پیشگیری از انحراف و یا انحراف از مسیر صحیح امام، گفت‌وگوی درون و بیرون معارف اسلامی است، در غیر این صورت دچار خام فروشی احادیث و تفسیر به رای خواهیم شد.

انتهای پیام