افسردگی تنها یک حالت غم یا بی‌حوصلگی زودگذر نیست. طبق تعریف انجمن روان‌پزشکی آمریکا، افسردگی یک اختلال روانی جدی است که عملکرد فرد را در زندگی روزمره، روابط اجتماعی و شغلی مختل می‌کند. نشانه‌هایی مانند خلق پایین، ناامیدی، بی‌ارزشی، کاهش انرژی، اختلال خواب و حتی افکار مرگ، ممکن است برای هفته‌ها یا ماه‌ها ادامه یابد.

علل افسردگی ترکیبی از عوامل ژنتیکی، زیستی، روان‌شناختی و محیطی است. کاهش سطح انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین، اتفاقات استرس‌زا، سبک زندگی ناسالم، تغذیه نامناسب، فشارهای اقتصادی و فقدان حمایت اجتماعی می‌توانند زمینه‌ساز افسردگی باشند.

افسردگی بارداری را جدی بگیرید

در این رابطه، سیدابوالفضل قریشی متخصص مغز و اعصاب به خبرنگار ایسنا می‌گوید: افسردگی یکی از شایع‌ترین و ملموس‌ترین اختلالات روانی در جهان بوده و صرفاً غمگینی ساده نیست بلکه شامل علائمی مانند بی‌لذتی، بی‌قراری، تغییرات خواب و اشتها (کاهش یا افزایش) می‌شود. 

وی با بیان اینکه افسردگی می‌تواند درونی و پنهان باشد، به طوری که افراد با ظاهر شاد ممکن است در درون افسرده باشند، می‌افزاید: این اختلال به عنوان یک بیماری مرتبط با سبک زندگی مدرن و چالش‌های تکنولوژی معرفی شده و طیف گسترده‌ای از انواع افسردگی از جمله افسردگی ماژور، افسردگی فصلی و افسردگی بعد از زایمان را شامل می‌شود که حدود ۱۵ تا ۲۵ درصد زنان در دوره‌ای از زندگی‌شان افسردگی را تجربه می‌کنند.

وی درباره افسردگی زایمان اظهار می‌کند: این نوع افسردگی باید جدی گرفته شود زیرا ممکن است تا چند ماه پس از زایمان ادامه یابد و علائمی مانند بی‌انرژی بودن، کاهش لذت، پرخاشگری و حتی افکار خودکشی داشته باشد. درمان به موقع این اختلال برای سلامت مادر، کودک و خانواده حیاتی است، زیرا افسردگی درمان‌نشده مادر می‌تواند استرس را به کودک منتقل کرده و ریسک ابتلای او به افسردگی را افزایش دهد.

وقتی نوجوان، ساکت می‌شود

هر چند افسردگی در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما در سال‌های اخیر آمارها، نگرانی درباره شیوع آن بین نوجوانان را افزایش داده است. دوران نوجوانی، به‌دلیل تغییرات شدید جسمی، هورمونی، هویتی و اجتماعی، دوره‌ای حساس و مستعد ابتلا به اختلالات روانی به‌ویژه افسردگی است.

پژوهش‌ها نشان می‌دهد که افت تحصیلی، انزوای اجتماعی، تغییرات شدید خلق، تحریک‌پذیری، بی‌انگیزگی و حتی رفتارهای پرخطر، از نشانه‌های شایع افسردگی در نوجوانان هستند؛ نشانه‌هایی که اغلب با دردسرساز بودن اشتباه گرفته می‌شوند و نادیده می‌مانند.

«خانم مشاور ... پسرم دیگه اون بچه پرانرژی سابق نیست. صبح‌ها سخت بیدار میشه، نمره‌هاش افت کرده، هیچ‌چیزی خوشحالش نمی‌کنه. تازه، دخترم هم چند وقتیه تو خونه کم‌حرف شده، بی‌حوصله‌ است ... منم واقعاً نمی‌دونم مقصر کیه. شاید ما، شاید مدرسه، شاید خودش ...»

این حرف های زن حدوداً چهل‌ ساله‌ای بود که بعد از جلسه انجمن اولیا و مربیان، کنج دفتر مشاوره مدرسه ایستاده بود و با صدایی آرام، از دل‌شوره‌هایش می‌گفت. کنار او ایستاده بودم. نه به‌عنوان یک معلم، بلکه به‌عنوان خواهر یکی از دانش‌آموزان مدرسه و همین علت باعث شد که این گزارش را ادامه دهم.

به باور مشاوران و کارشناسان حوزه سلامت روان، متأسفانه در جامعه ما افسردگی هنوز با برچسب‌هایی چون ضعف شخصیتی یا تنبلی شناخته می‌شود؛ تصوری نادرست که باعث می‌شود افراد، به‌ویژه نوجوانان، دیرتر برای درمان اقدام کنند. این تأخیر در جستجوی کمک، در سنین حساس نوجوانی می‌تواند آسیب‌زا باشد، چرا که بسیاری از نوجوانان از دسترسی به ابزارهای ارتباطی و حمایت‌های روانی محروم‌اند.

کارشناسان هشدار می‌دهند که والدین نباید تنها بر عملکرد تحصیلی فرزندان تمرکز کنند، بلکه باید نسبت به تغییرات رفتاری و هیجانی آن‌ها نیز هوشیار باشند. نوجوانی که ساعت‌ها بی‌حرکت در اتاقش می‌نشیند، لزوماً معتاد به فضای مجازی نیست، ممکن است درگیر افکار و احساسات تاریکی باشد که راهی برای بیان آن‌ها ندارد.

به گفته محمدرضا قادری یک مدرس و مشاور فعال، نقش مربیان و همسالان در شناسایی و حمایت از نوجوانان افسرده نیز بسیار حیاتی است. او می‌گوید: سکوت نوجوان افسرده را با تنبلی اشتباه نگیرید. او کمک می‌خواهد.

نقش فضای مجازی در بروز یا تشدید افسردگی

در رابطه با مسئله افسردگی، محمد شیرمحمدی رواشناس خانواده در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه سبک زندگی شهرنشینی، تجمل‌گرایی، مصرف‌زدگی و تنهایی، از مهم‌ترین علل ابتلا به افسردگی است، می‌گوید: از دست دادن عزیزان، ورشکستگی، طلاق، اعتیاد و مشکلات زناشویی نیز از دیگر عوامل بروز این اختلال روانی هستند. هیچ اشکالی ندارد فردی در دوره‌ای از زندگی دچار افسردگی شود همان‌طور که انسان ممکن است چند بار به آنفلوآنزا مبتلا شود، افسردگی هم یک بیماری روانی قابل درمان است که در صورت بی‌توجهی می‌تواند شدت یابد.

وی افسردگی را به سه دسته خفیف، متوسط و شدید تقسیم کرده و می‌افزاید: افسردگی‌های خفیف ممکن است بدون نیاز به مراجعه به روان‌درمانگر برطرف شود، اما در موارد متوسط تا شدید، مراجعه به روانشناس یا روانپزشک الزامی است. به‌ویژه در افسردگی‌های شدید، علاوه بر روان‌درمانی، دارودرمانی نیز توصیه می‌شود.

او در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به نقش فضای مجازی در بروز یا تشدید افسردگی، ادامه می‌دهد: تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که روزانه بیش از چهار ساعت از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض افسردگی قرار دارند. او بر ضرورت مدیریت والدین در استفاده فرزندان از فضای مجازی تأکید کرد.

روان‌شناسان هشدار می‌دهند سندروم‌هایی مانند آپارتمان‌نشینی و آشیانه خالی در جوامع شهری رو به افزایش است. کاهش ارتباطات واقعی، دوری از طبیعت و نبود تعاملات اجتماعی، احساس تنهایی و بی‌هدفی را تشدید کرده و زمینه‌ساز افسردگی شده است.

برای پیشگیری از افسردگی، راهکارهایی چون ورزش منظم، پیاده‌روی، سفر، حضور در جمع‌های خانوادگی، شرکت در برنامه‌های فرهنگی یا مذهبی و ارتباط با طبیعت توصیه می‌شود.

به باور متخصصان، باید یاد بگیریم با سختی‌های زندگی روبه‌رو شویم، نه اینکه در دنیای مجازی از آن‌ها فرار کنیم.

پایانی برای ناامیدی

افسردگی اگر به‌موقع تشخیص داده شده و درمان شود، کاملاً قابل کنترل است. از روان‌درمانی تا داروهای ضدافسردگی و از حمایت خانوادگی تا فعالیت‌های هنری و ورزشی، راه‌های متعددی برای بازگرداندن فرد به مسیر زندگی وجود دارد.

اما آن‌چه مهم‌تر است، تغییر نگاه جامعه به سلامت روان است. روزی که پدر یا مادری بدون خجالت از یک مشاور کمک بخواهند، یا نوجوانی بدون ترس از قضاوت، درباره احساساتش حرف بزند، آغاز مبارزه جدی با افسردگی خواهد بود.

افسردگی را باید جدی گرفت؛ چون گاهی آرام‌ترین آدم‌ها، در دل خود، بلندترین فریاد را پنهان کرده‌اند.

انتهای پیام