مرکز رشد علوم انسانی، فناوری‌های نرم و صنایع خلاق شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان که در دانشگاه اصفهان تأسیس شده است، به‌عنوان یکی از ارکان اصلی زیست‌بوم نوآوری این دانشگاه، با هدف حمایت از ایده‌های نوآورانه، توسعه فناوری‌های نرم و تقویت پیوند میان دانشگاه و جامعه شکل گرفته است. این مرکز در دل یکی از معتبرترین دانشگاه‌های جامع کشور فعالیت می‌کند و بخشی از پهنه ۳۳ هکتاری ناحیه نوآوری دانشگاه به آن اختصاص یافته است. مرکز رشد، نه‌تنها مکانی برای استقرار هسته‌های فناور و نوآور است، بلکه ساختاری منسجم برای پرورش ایده‌ها، تبدیل دانش به ارزش و محصول و تسهیل ورود طرح‌های علمی به بازار را فراهم کرده است.

تفاوت این مرکز با بسیاری از نهادهای مشابه در کشور، رویکرد ویژه آن به علوم انسانی، اجتماعی و هنر به‌عنوان پیشران‌های اصلی فناوری نرم است.

فعالان مرکز رشد علوم انسانی، فناوری‌های نرم و صنایع خلاق بر این باور هستند که بسیاری از چالش‌های معاصر، نظیر بحران‌های زیست‌محیطی، فرهنگی و اجتماعی، تنها از مسیر ترکیب دانش فنی با ظرفیت‌های فرهنگی و بومی قابل حل‌ هستند. از این رو، هسته‌های مستقر در این مرکز، نه‌تنها به تولید محصول، بلکه به بازآفرینی معنا و بازتعریف نقش دانش در جامعه توجه دارند.

این مرکز به دانشجویان، استادان و پژوهشگران فرصت می‌دهد تا ایده‌های خود را در قالب طرح‌های کاربردی مطرح کنند، از خدمات منتورینگ، مشاوره‌های تخصصی، فضای کار اشتراکی و حمایت‌های زیرساختی بهره‌مند شوند و با عبور از مرحله پیش‌رشد، در مسیر تجاری‌سازی و توسعه محصول گام بردارند. مرکز رشد علوم انسانی، فناوری‌های نرم و صنایع خلاق دانشگاه اصفهان، امروز در حال تبدیل شدن به یکی از قطب‌های نوآوری نرم‌افزارانه فناوری‌های نرم و صنایع خلاق در کشور است.

احسان رئیسی، مشاور رئیس دانشگاه اصفهان و مدیر مرکز رشد علوم انسانی، فناوری‌های نرم و صنایع خلاق درباره این مرکز به ایسنا می‌گوید: مرکز رشد علوم انسانی، فناوری‌های نرم و صنایع خلاق حاصل همکاری مشترک بین «شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان» و «دانشگاه اصفهان» است. این پروژه در ۱۴۰۲ آغاز و در فضایی به وسعت حدود ۹۰۰ مترمربع در دانشگاه اصفهان تأسیس شد. در پایان همان سال، مرکز به بهره‌برداری رسید و توسط وزیر علوم وقت افتتاح شد. این مرکز، به‌راستی یک مدل موفق و نمونه‌ای عالی از همکاری میان دو نهاد علمی کشور، یعنی دانشگاه اصفهان و شهرک علمی و تحقیقاتی، به‌شمار می‌رود. اکنون تقریباً با ظرفیت کامل مشغول فعالیت است و تاکنون به بیش از ۱۵۰ ایده و گروه مشاوره داده شده است. در حال حاضر، حدود ۱۰ شرکت و ۱۵ هسته در این مرکز مستقر هستند و تقاضاهای متعددی نیز برای استقرار وجود دارد. تمرکز ما در این مرکز، بر «فناوری‌های نرم» و «صنایع خلاق» است، همان‌طور که از نام مرکز پیداست. این مرکز بخشی از زیست‌بوم دانش‌بنیان در حوزه‌ علوم انسانی، علوم اجتماعی و هنر کشور به شمار می‌رود. طراحی و توسعه این زیست بوم از اهداف اصلی دانشگاه اصفهان بوده و تاکنون به شکلی قابل قبول تحقق یافته است. اهتمام شهرک علمی و تحقیقاتی نیز در این مسیر بسیار ستودنی است؛ ورود شهرک به عرصه فناوری‌های نرم بسیار هوشمندانه است و می‌تواند تأثیری مهم بر زیست بوم فناوری و نوآوری کشور داشته باشد.

وی درباره نحوه ورود به این مرکز می‌افزاید: هر کسی که ایده‌ای در سر دارد، اگر فکر می‌کند آن ایده در حوزه فناوری نرم یا صنایع خلاق است و خود نیز از رشته‌های غیر از علوم انسانی، علوم اجتماعی و هنر باشد، می‌تواند به این مرکز مراجعه کند. مرکز رشد علوم انسانی، فناوری‌های نرم و صنایع خلاق شهرک علمی و تحقیقاتی در دانشگاه اصفهان مستقر است و مراجعه‌کنندگان می‌توانند به آنجا مراجعه و ایده‌ خود را مطرح کنند. در این مرکز، گروه‌های مشاوره و مربی‌گری زیر نظر پیمان میرافضل به متقاضیان مشاوره می‌دهند.

مدیر مرکز رشد علوم انسانی، فناوری‌های نرم و صنایع خلاق  بیان می‌کند: برخی از این ایده‌ها در چارچوب فعالیت‌های مرکز رشد جای می‌گیرند و برخی دیگر که خارج از حوزه کاری ما هستند، به بخش‌های دیگر شهرک علمی و تحقیقاتی یا نهادهای مرتبط معرفی می‌شوند. در مورد آن ایده‌هایی که در چارچوب کاری ما قرار می‌گیرند، دو حالت وجود دارد؛ یا ایده آماده و پخته است، یا هنوز به بلوغ نرسیده است. اگر ایده هنوز بالغ نباشد، جلسات کارشناسی برگزار و راهنمایی‌های لازم برای پرورش ایده ارائه می‌شود تا ایده به مرحله بلوغ برسد. پس از اینکه ایده به مرحله لازم رسید، در وب‌سایت شهرک علمی و تحقیقاتی، بخشی برای بارگذاری پروپوزال وجود دارد. متقاضیان در آنجا ثبت‌نام کرده و به‌عنوان «هسته فناور» وارد فرایند داوری می‌شوند. اگر پذیرفته شوند، به مدت شش ماه در مرکز رشد مستقر می‌شوند. اگر بتوانند این مرحله رشد مقدماتی را طی کنند، دوباره وارد فرایند داوری می‌شوند و در صورت پذیرش، به‌عنوان یک شرکت حقوقی ثبت‌شده وارد مرحله بعدی می‌شوند.

رئیسی با بیان اینکه یک مسیر دیگر نیز برای شرکت‌هایی که از قبل به‌صورت حقوقی ثبت شده‌اند، وجود دارد، ادامه می‌دهد: این فرایند صرفاً برای افرادی که ایده دارند نیست. شرکت‌هایی که کمتر از سه سال از ثبت آن‌ها گذشته است نیز می‌توانند از این مسیر استفاده کنند. آن‌ها در سامانه شهرک علمی تحقیقاتی ثبت‌نام کرده، پیشنهاد خود را بارگذاری می‌کنند و در صورت پذیرش، می‌توانند در مرکز مستقر شوند یا به‌صورت غیرمستقر از خدمات آن بهره‌مند شوند؛ یعنی بدون حضور فیزیکی در فضا، از امکانات، معافیت‌های مالیاتی، معافیت‌های گمرکی و سایر تسهیلات استفاده کنند.

وی درباره نقش فناوری‌های نرم در رفع چالش‌های استان اصفهان مانند فرونشست و بحران آب بیان می‌کند: در فناوری‌های نرم، ما با راهکارهای آنی و محصولات محسوس سروکار نداریم. می‌توان برای موضوعات عمیق انسانی و اجتماعی چاره‌اندیشی و محصولات فناورانه ارائه کرد؛ یعنی شرکت‌هایی باشند که این اقدامات را انجام دهند. این نوع فعالیت‌ها در حوزه صنایع خلاق و بخش فناوری قرار می‌گیرند، اما اینکه این شرکت‌ها در مرکز رشد علوم انسانی بخواهند راه‌حلی برای زاینده‌رود، فرونشست زمین یا ریزگردها ارائه دهند، طبیعتاً با تمرکز مأموریتی مرکز فاصله دارد مگر این که ابعاد نرم این مسائل و چالش‌ها را هدف‌گیری کنند.

وی می‌گوید: احتمالا آنچه اکنون شما در ذهن دارید، یک خدمت «B2G» است؛ یعنی کسب‌وکاری که به دولت یا نهادهای حکمرانی خدمت ارائه می‌دهد. این نوع خدمات، حتی اگر موضوع آن‌ها درون حوزه علوم انسانی هم قرار گیرد، معمولاً توسط خود شرکت‌ها به‌صورت مستقیم دنبال نمی‌شود، بلکه در قالب پژوهشکده‌ها و طرح‌های پژوهشی انجام می شوند. مثلاً استادان علوم انسانی ایده‌ای دارند برای اینکه در نبود زاینده‌رود، نشاط اجتماعی در اصفهان افزایش یابد. حالا سؤال این است که خریدار این ایده کیست؟ احتمالاً استانداری، وزارتخانه‌های مختلف یا دیگر نهادهای حکمرانی، اما برای تحقق این ایده، معمولاً در گفتمان دانشگاهی یک پژوهشکده تأسیس می‌شود یا یک طرح پژوهشی تعریف می‌شود؛ نه اینکه شرکتی راه‌اندازی شود که ایده را اجرایی کرده و به حکمرانی بفروشد.

مدیر مرکز رشد علوم انسانی، فناوری‌های نرم و صنایع خلاق  می‌افزاید: شاید این موضوع یکی از کاستی‌های ما باشد که می‌توان آن را برجسته کرد؛ یکی از ضعف‌های زیست‌بوم فناوری‌های نرم و صنایع خلاق، کمبود شرکت‌های «B2G» است. این کمبود دلایل متعددی دارد؛ یکی اینکه گفتمان «B2G» در دانشگاه‌های ما به‌جای اینکه در قالب شرکت‌های نوآور شکل بگیرد، در قالب طرح‌های پژوهشی شکل گرفته است و دیگری زیرساخت‌های قانونی و اداری برای شکل‌گیری چنین شرکت‌هایی هنوز در کشور ما به‌خوبی فراهم نشده‌اند و برای تحقق آن نیاز به کار زیادی داریم. در نتیجه، شرکت‌های نوآور ترجیح می‌دهند مخاطبش را عموم مردم(B2C) یا سایر شرکت‌ها(B2B) قرار دهد.

رئیسی می‌گوید: می‌توان گفت که در زیست‌بوم فناوری نرم و صنایع خلاق، ما با خلأ شرکت‌های B2G مواجه هستیم و این خلأ ناشی از دو عامل است؛ اول، نبود فرهنگ مناسب برای شکل‌گیری این نوع شرکت‌ها و دوم نارسایی زیرساخت‌های قانونی و اداری برای رشد و بلوغ آن‌ها.

پیمان میرافضل، مشاور رئیس مرکز رشد علوم انسانی، فناوری‌های نرم و صنایع خلاق درباره شرکت‌هایی که در مرکز رشد دانشگاه اصفهان مستقر هستند، می‌گوید: این شرکت‌ها ماهیتاً دانش‌بنیان هستند، چون اساساً باید چنین خصوصیتی داشته باشند؛ یعنی نوآورانه به حل مسئله نگاه کنند تا پذیرفته شوند، اما از نظر آن چیزی که در زیست‌بوم نوآوری به‌عنوان «دانش‌بنیان» شناخته می‌شود، این شرکت‌ها مسیر متفاوتی دارند. کسانی که اینجا به‌عنوان صنایع خلاق پذیرفته می‌شوند، مسیر جداگانه‌ای را طی می‌کنند. با این حال، انتفاع آن‌ها تقریباً مشابه است؛ یعنی شرکت‌هایی که در اینجا پذیرش می‌گیرند، از معافیت‌های مالیاتی، برخی وام‌ها و مجموعه‌ای از تسهیلات بهره‌مند می‌شوند، درست مانند شرکت‌های دانش‌بنیان، اما از لحاظ اداری، دانش‌بنیان بودن مقوله‌ای کاملاً متفاوت است.

وی می‌افزاید: شرکت‌ها بسیار متنوع‌اند و همه در حوزه علوم انسانی فعالیت می‌کنند، البته اگر بخواهیم آن‌ها را در چارچوب ساختار رشته‌های دانشگاهی در نظر بگیریم، همگی در دسته علوم انسانی قرار می‌گیرند. با این حال، برخی از آن‌ها در حوزه علوم انسانی محض هستند که ما بسیار مشتاقیم این دسته وارد زیست‌بوم شوند و حمایت ما از آن‌ها نیز دوچندان خواهد بود؛ رشته‌هایی مانند فلسفه، زبان و ادبیات فارسی و تاریخ. کار کردن در این حوزه‌ها دشوارتر است، اما مزیت‌شان این است که مستقیماً به فناوری‌های نرم مرتبط می‌شوند؛ فناوری‌هایی که هنوز نیامده‌اند و ما چشم‌به‌راهشان هستیم که وارد این حوزه شوند. برای مثال، در حوزه فلسفه، کاری که باید جنبه تجاری هم داشته باشد، «فلسفه برای کودک» یا همان(فبک) است. این حوزه می‌تواند شامل تولید محتوا، کتاب، یا انیمیشن باشد. در حال حاضر، در حوزه زبان و ادبیات فارسی، هسته‌ای داریم که قرار است زبان فارسی را به غیرفارسی‌زبانان آموزش دهد. این طرح می‌تواند منجر به خلق ثروت، جذب گردشگر و توسعه صادرات فرهنگی شود و قدرت نرم کشور را تقویت کند. تیم‌هایی که هم‌اکنون فعال هستند، عمدتاً در حوزه‌های روان‌شناسی، تربیت‌بدنی، جغرافیا، گردشگری، بازرگانی و مدیریت فعالیت می‌کنند. در زبان فارسی نیز یک تیم داریم، و ما مشتاق و چشم‌به‌راه هستیم که سایر رشته‌ها هم به این جریان بپیوندند.

مشاور رئیس مرکز رشد علوم انسانی، فناوری‌های نرم و صنایع خلاق بیان می‌کند: تفاوت مرکز رشدی که در مکانی مثل دانشگاه مستقر است با مرکزی که بیرون از فضای دانشگاهی فعالیت می‌کند، دقیقاً همین‌جاست. وقتی مرکز رشد بیرون از دانشگاه قرار دارد، برخورد با مراجعه‌کننده به‌صورت «آری یا خیر» است؛ یعنی یا احراز صلاحیت می‌شود و می‌تواند عضو شود، یا نمی‌شود و امکان عضویت ندارد، اما وقتی دانشجوها در فضای دانشگاه هستند و مراجعه می‌کنند، اگر تیم یا هسته‌ای باشند که هنوز زمان مناسب برای جذب یا پذیرششان نرسیده، برخورد این‌گونه نیست که بگوییم «نه، نمی‌شود». در این حالت، تلاش می‌شود به آن‌ها مشاوره داده شود و کمکشان کنیم تا بدانند چرا در حال حاضر امکان پذیرش وجود ندارد و مسئله در کجای کار است. یعنی آن ایده یا فرد، مقداری با واقعیت و الزامات اجرایی روبه‌رو می‌شود؛ باید ایده‌اش اصلاح شود، تیم‌سازی کند و مسئله‌محورتر عمل کند، اما به حال خود رها نمی‌شود. در واقع، در چنین شرایطی هم به فرد مشاوره داده می‌شود، هم بذرهایی در ذهن او کاشته می‌شود تا برود و ایده‌اش را اصلاح کند. بعد از آن هم به او گفته می‌شود که بازگردد و ما در خدمتش خواهیم بود.

میرافضل ادامه می‌دهد: آن‌هایی که در مرحله رشد مقدماتی هستند، به مدت شش ماه به‌صورت رایگان در مرکز، در فضای کار اشتراکی مستقر می‌شوند. در این مدت، مجموعه‌ای از جلسات مشاوره و منتورینگ به‌صورت رایگان برایشان برگزار می‌شود. اگر بخواهیم ارزش این خدمات را به ریال محاسبه کنیم، ممکن است چیزی حدود ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان باشد. علاوه بر این، مبلغ ۴۰ میلیون تومان نیز به آن‌ها کمک مالی می‌شود که پس از پایان دوره رشد، تنها حدود ۱۰ درصد آن بازگردانده می‌شود و بخش عمده‌ای از آن بلاعوض است. 

وی اضافه می‌کند: در مرحله رشد که دوره‌ آن سه‌ساله است، فضای کار اختصاصی در اختیارشان قرار می‌گیرد و اجاره‌ای بسیار ناچیز از آن‌ها دریافت می‌شود، همچنین مبلغی در حدود ۱۶۰ میلیون تومان به آن‌ها وام تعلق می‌گیرد که پس از سه سال، بسته به عملکرد شرکت، بین ۷۰ تا ۱۳۰ درصد آن بازپرداخت می‌شود؛ یعنی اگر شرکت، شرکتی پرتلاش و با همت باشد و در ارزیابی‌های سالانه نمره‌ مثبتی دریافت کرده باشد، پس از سه سال فقط ۷۰ درصد وام را بازمی‌گرداند. ضمن اینکه شهرک علمی و تحقیقاتی با تعاملاتی که با برخی صندوق‌ها دارد، می‌تواند تا چند صد میلیون تومان نیز برای توسعه محصول به شرکت‌ها وام ارائه دهد، به شرطی که احراز شود این وام واقعاً برای توسعه محصول هزینه خواهد شد و شرایط مورد نیاز از سوی آن صندوق‌ها تأیید شود. در این صورت، حمایت شهرک و نقش تصدی‌گری آن باعث می‌شود که شرکت بتواند از این وام‌ها بهره‌مند شود.

به گزارش ایسنا، دانشگاه اصفهان با تمرکز بر علوم انسانی، فناوری‌های نرم و صنایع خلاق، رویکردی نوآورانه در حمایت از ایده‌های خلاقانه در پیش گرفته است؛ از طریق مرکز رشد علوم انسانی، فناوری‌های نرم و صنایع خلاق، بستر مناسبی را هدایت و توانمندسازی تیم‌های فناور فراهم کرده و با ارائه خدماتی چون استقرار رایگان، مشاوره تخصصی، کمک‌های بلاعوض و وام‌های کم‌بهره، زمینه‌ رشد ایده‌ها را از مرحله اولیه تا تأسیس شرکت فراهم می‌سازد. در کنار این حمایت‌ها، دانشگاه به‌عنوان یک سرمایه‌گذار علمی، از طرح‌های استادان و دانشجویان در حوزه‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی و کوانتوم نیز پشتیبانی می‌کند. با این حال، کمبود زیرساخت‌ها و گفتمان‌های لازم برای شکل‌گیری شرکت‌های B2G در کشور، چالشی است که زیست‌بوم فناوری نرم با آن روبه‌روست؛ کمبودی که دانشگاه اصفهان نیز به‌روشنی آن را شناسایی کرده و تلاش دارد سهمی در رفع آن ایفا کند.

انتهای پیام