در این نشست که دوشنبه ۱۲ خرداد برگزار شد مدیران، استادان و پژوهشگران حوزه توسعه بر نقش دانشگاه در ایجاد پیوند میان دانش و اقدام تأکید کردند.

معاون اقتصادی استاندار ایلام: توسعه استان بدون پیوند با دانشگاه ممکن نیست

 عباس میرزاد با تأکید بر ضرورت پیوند عمیق میان دانشگاه و دولت، گفت: ما در ایلام منابع زیادی داریم، اما هنوز نتوانسته‌ایم این منابع را با تدبیر و نوآوری به ثروت تبدیل کنیم؛ نقش دانشگاه در این مسیر کلیدی است.

در نشست علمی «بازخوانی یک تجربه موفق توسعه‌ای با محوریت شرکت‌های تعاونی ایستگاه‌های پمپاژ برقی استان ایلام»، که در دانشگاه ایلام با حضور جمعی از دانشگاهیان، مدیران اجرایی و پژوهشگران برگزار شد، عباس میرزاد، معاون اقتصادی استاندار ایلام، سخنان مهمی درباره نقش دانشگاه در توسعه استان، وضعیت اقتصادی، کشاورزی و منابع طبیعی استان ایراد کرد.

میرزاد از دکتر سلیمانی، بابت تلاش‌های ارزشمند در حوزه توسعه و کشاورزی تقدیر کرد و گفت:آب بود اما آبادی نبود. دکتر سلیمانی فعل خواستن را صرف کرد و نشان داد که اگر اراده باشد، توسعه ممکن است.

وی بر اهمیت ارتباط مؤثر دانشگاه و دولت تأکید کرد و گفت:دانشگاه می‌تواند محور توسعه باشد. خلاقیت، نوآوری و اندیشه‌ای که در دانشگاه‌ها وجود دارد، باید مبنای تصمیم‌سازی در حوزه اقتصادی شود.

میرزاد در بخش دیگری از سخنان خود، با بیان اینکه استان ایلام علی‌رغم داشتن منابع عظیم، هنوز در شاخص‌های توسعه جایگاه شایسته‌ای ندارد، تصریح کرد:سرانه نفت و گاز استان ایلام قابل مقایسه با کویت است، اما در شاخص رفاه، کویت ۷۰ و ایلام ۴۵ است. این نشان می‌دهد که یا به استان بی‌توجهی شده یا ما نتوانسته‌ایم برنامه و هدف مشخصی برای توسعه دنبال کنیم.

وی ادامه داد:ما مثل فردی هستیم که گاوصندوقی پر از ثروت دارد اما کلیدش را ندارد. این کلید همان اندیشه و خلاقیت دانشگاهیان است.

میرزاد با بیان اینکه بخش کشاورزی استان با مشکلاتی جدی مواجه است، گفت:با وجود داشتن ۲۵۳ هزار هکتار زمین کشاورزی، فقط ۱۷ درصد اشتغال استان در این بخش است. این آمار جای تأمل دارد. بسیاری از کشاورزان ما به دنبال الگوی کشت آسان با بازدهی سریع هستند و این منجر به هدررفت منابع آبی می‌شود.

وی به ضرورت حرکت به سمت کشاورزی گلخانه‌ای و کشت‌های نوین اشاره کرد و افزود:با کشت گلخانه‌ای هیدروپونیک می‌توان مصرف آب را از ۳ لیتر به نیم لیتر کاهش داد. این مسیر آینده ماست.

معاون اقتصادی استاندار ایلام با بیان اینکه برنامه‌ریزی‌های اقتصادی استان به مشارکت دانشگاهیان نیاز دارد، گفت:توسعه را باید بومی‌سازی کنیم. هیچ تصمیم‌گیری بدون خرد جمعی به نتیجه نمی‌رسد. ما نیازمند کمک دانشگاهیان و اندیشمندان استان هستیم و با آغوش باز از آن‌ها استقبال می‌کنیم.

وی از تشکیل کارگروهی ویژه به دستور استاندار ایلام خبر داد که اعضای آن شامل نماینده ولی فقیه، استاندار، نمایندگان مجلس و اعضای شورای تأمین استان خواهند بود.

وی گفت:زیرمجموعه این کارگروه، کمیته‌های تخصصی در حوزه‌های مختلف از جمله کشاورزی، صنعت، دانش‌بنیان، اقتصاد و گردشگری تشکیل خواهد شد.

میرزاد با اشاره به شعار سال مبنی بر "سرمایه‌گذاری برای تولید"، گفت:دانشگاه‌ها می‌توانند بستر مناسبی برای جذب سرمایه و توسعه فعالیت‌های اقتصادی باشند. در مناطق دیگر کشور برای هر دانشگاه مأموریتی تعریف کردیم. چرا در ایلام این اتفاق نیفتد؟

او گفت:امیدوارم این نشست سرآغاز ارتباطی مستمر میان دانشگاه و دولت باشد. با حضور دکتر مرادنژادی در دانشگاه ایلام، چشم‌انداز این تعامل روشن‌تر شده است.

روایت طراح پروژه بزرگ پمپاژ برقی دره‌شهر از انگیزه‌ها، مسیر علمی، موانع و دستاوردها/ از رنج فقر در بازار تهران تا احیای زمین‌های خشک دره‌شهر با برق و تعاون

 اردشیر سلیمانی، طراح پروژه بزرگ ایستگاه‌های پمپاژ برقی دره‌شهر، در یک نشست تخصصی از دلایل ورودش به حوزه تعاون، مسیر مطالعاتی علمی، چالش‌های اداری، و نهایتاً دستاوردهای بی‌نظیر این پروژه سخن گفت؛ طرحی که امروز بیش از ۱۲ هزار نفر را به صورت مستقیم و غیرمستقیم شاغل کرده است.

اردشیر سلیمانی، اقتصاددان و طراح شرکت تعاونی ایستگاه‌های پمپاژ برقی دره‌شهر، در نشست «تجربه‌های موفق تعاونی در ایلام» از مسیری گفت که با رنج دیدن فقر همشهریانش در بازار تهران آغاز شد و با طراحی یک پروژه ماندگار توسعه‌ای در استان ایلام به ثمر نشست.

وی با اشاره به انگیزه‌های شخصی‌اش برای ورود به حوزه تعاون گفت: زمانی که دانشجوی لیسانس اقتصاد در تهران بودم، از دیدن وضعیت هم‌استانی‌هایی که به کارهای سخت و پُرمشقت مشغول بودند بسیار رنج می‌بردم. فقر را لمس کرده بودم و این برایم آزاردهنده بود. به همین دلیل، تصمیم گرفتم وارد عرصه‌ای شوم که بتوانم به طور علمی و عملی در مسیر فقرزدایی گام بردارم.

سلیمانی ادامه داد: با وجود پذیرش در بانک‌ها و نهادهای ثروتمند، آگاهانه وارد بخش تعاون شدم. در سازمان برنامه و بودجه، پیشنهاد دادم پروژه‌ای مطالعاتی را با عنوان دلخواه خودم انجام دهم. پس از موافقت، طی یک‌سال‌ونیم، ماتریسی طراحی کردم با ۷۳ ستون (متغیر) و ۳۲ سطر، که شامل شاخص‌هایی از جمله آب، خاک، سواد، نگرش، تاریخچه اجتماعی، سطح توانایی، محل تحصیل و ... بود. تحلیل این ماتریس نشان داد که بیشترین بازده سرمایه‌گذاری در استان ایلام، مربوط به حوزه آب و خاک است؛ نرخ بازگشت سرمایه در این بخش به‌طور میانگین ۷۳ درصد بود، در حالی که نرخ بازدهی بسیاری از طرح‌ها در آن زمان تنها ۲۵ درصد بود.

او با تاکید بر نقش مطالعات میدانی در طراحی دقیق طرح، افزود: برای تمام شهرستان‌ها این بررسی را انجام دادم و متوجه شدم سرمایه‌گذاری در آب و خاک نه‌تنها علمی بلکه اقتصادی است. با حمایت مدیرکل وقت تعاون استان، آقای فریشی، که انسانی باسواد و توسعه‌گرا بود، توانستیم مسیر را باز کنیم. همکاری یک متخصص خاک‌شناسی، آقای مهندس پیری، نیز بسیار مؤثر بود.

سلیمانی در ادامه تشریح کرد: پیشنهاد من این بود که برق‌رسانی به طول ۳۶ کیلومتر از ابتدای دره‌شهر تا پایین‌دست، در امتداد رودخانه سیمره، انجام و ایستگاه‌های پمپاژ برقی بر آن سوار شوند. با وجود مخالفت‌ها و نبود اعتبارات استانی، با تلاش شبانه‌روزی تیم ما و با استقرار ۴۵ روزه کنار رودخانه، توانستیم این شبکه برق را احداث کنیم. برآورد ما نشان می‌داد که برای اجرای کامل طرح به ۱۶ مگاوات برق نیاز است، در حالی که کل برق موجود فقط ۸ مگاوات بود. نهایتاً موفق شدیم دو و نیم میلیارد تومان از برق منطقه‌ای غرب کشور جذب و پروژه را اجرا کنیم.

وی افزود: طرح با ایجاد ۸۷ شرکت تعاونی آغاز شد و امروز با ۲۵۲ تعاونی فعال در شهرستان‌های دره‌شهر، دهلران، شیروان و چرداول، چیزی حدود ۵۵۰۰ لیتر آب در ثانیه منتقل می‌شود. این یعنی احیای اراضی خشک، توسعه اشتغال و شکل‌گیری یک زنجیره اقتصادی متکی بر دانش و همت.

سلیمانی گفت: برنامه ما فقط پمپاژ آب نبود. طرح‌های مکملی چون راه‌اندازی مرغداری‌ها در کنار ایستگاه‌های پمپاژ طراحی شده بود تا بتوان از فضولات مرغ به‌عنوان کود ارگانیک استفاده کرد و نیازی به کودهای شیمیایی نباشد. برق و ترانس آماده بود، نیروی انسانی علاقه‌مند هم داشتیم؛ اما متأسفانه ادامه طرح در آن زمان متوقف شد.

او با تأکید بر این‌که هنوز هم این طرح بعد از بیش از دو دهه، فعال و پربازده است، گفت: من از رنج فقر شروع کردم، اما تلاش کردم طرحی علمی، اجرایی و پایدار را برای منطقه‌ام پیاده کنم. اکنون بیش از ۱۲ هزار نفر به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم درگیر فعالیت‌های مرتبط با این پروژه هستند.

نقش کلیدی تعاونی‌ها در توسعه و دلایل شکست آن‌ها از منظر نهادی 

دکتر عباس آزادی، استادیار دانشگاه ایلام، در نشست تخصصی «نقش تعاونی‌ها در توسعه»، با تبیین دیدگاه‌های علمی و نظری نهادگرایان، به بررسی نقش مؤثر تعاونی‌ها در توسعه اجتماعی و اقتصادی و همچنین دلایل شکست آن‌ها در ایران پرداخت و با اشاره به تجربه موفق اردشیر سلیمانی در سال ۱۳۷۷، خواستار بازنگری در نگاه حاکمیتی به مدل‌های موفق تعاونی شد.

در ادامه نشست تخصصی بررسی نقش تعاونی‌ها در توسعه منطقه‌ای، عباس آزادی، عضو هیأت علمی دانشگاه ایلام، با ارائه تحلیلی علمی و تاریخی، به واکاوی جایگاه نهادها و تعاونی‌ها در فرآیند توسعه پرداخت.

وی با اشاره به زمان محدود جلسه گفت: هرچند برای ده دقیقه دعوت شده بودم، اما محتوایی که آماده کرده‌ام، گسترده‌تر است و تلاش می‌کنم مباحث را به صورت خلاصه، اما علمی و هدفمند ارائه دهم تا در پایان به پرسش کلیدی "چرا تعاونی‌ها شکست می‌خورند؟" پاسخ دهم.

 آزادی محور اصلی سخنرانی خود را نهادها و نقش آن‌ها در توسعه دانست و تصریح کرد: «نهادها برخلاف لیبرال‌ها و سوسیالیست‌ها که توسعه را از دریچه بازار یا دولت می‌بینند، توسعه را از منظر سرمایه‌های اجتماعی، تعاملات انسانی و شبکه‌های ارتباطی می‌نگرند. آن‌ها بر این باورند که توسعه نه از منابع فیزیکی، بلکه از دل نهادهای اجتماعی برخاسته از مشارکت و اعتماد انسانی شکل می‌گیرد؛ مفهومی که در تعاونی‌ها متبلور است.

وی با اشاره به نمونه‌ای از تجربه موفق تعاونی در ایلام افزود: در سال ۱۳۷۷، جوانی ۳۳ ساله به نام دکتر اردشیر سلیمانی، موفق شد با طرحی بی‌نظیر زمینه اشتغال بیش از ۱۲۵۰۰ نفر را به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم فراهم آورد. این اقدام می‌توانست نقطه آغاز توسعه ایلام باشد، اما متأسفانه ظرفیت آن به‌درستی درک و ادامه نیافت.

استادیار دانشگاه ایلام، تعاونی‌ها را واسطه‌ای میان نهادهای رسمی و غیررسمی معرفی کرد و گفت: بر اساس دیدگاه داگلاس نورث، برنده نوبل اقتصاد، نهادها می‌توانند هزینه‌های مبادله را کاهش دهند. تعاونی‌ها دقیقاً چنین کارکردی دارند و در حل معضل اقدام جمعی که توسط الینور استروم مطرح شد، نیز بسیار مؤثر بوده‌اند.

آزادی با ارجاع به نظریه رابرت پاتنام درباره سرمایه اجتماعی خاطرنشان کرد:تعاونی‌ها از طریق ایجاد اعتماد، تعامل و شبکه‌سازی، سرمایه اجتماعی را تقویت می‌کنند. افزایش سرمایه اجتماعی منجر به کاهش فساد، افزایش بهره‌وری و کاهش تعارضات اجتماعی می‌شود.

وی در ادامه، به نقش تعاونی‌ها در توانمندسازی اقشار محروم پرداخت و اظهار داشت: آمارتیاسن، برنده جایزه نوبل، در حوزه نهادگرایی تأکید دارد که توسعه از مسیر توانمندسازی محرومان می‌گذرد. تجربه دکتر سلیمانی نیز گواهی بر این دیدگاه است؛ او در سال ۷۷ به کشاورزان بدون هیچ آورده‌ای اعتماد کرد، آن‌ها را به بانک معرفی کرد و طی یک هفته صاحب کسب‌وکار شدند. امروز برخی از آن افراد به کامیون‌دار و تولیدکننده بزرگ تبدیل شده‌اند.

دکتر آزادی به نقش تعاونی‌ها در ارتقای نهادی نیز اشاره کرد و گفت: «بر اساس دیدگاه‌های عجم‌اوغلو، رابینسون و ویلیامسون، تعاونی‌ها با ساختار غیرسلسله‌مراتبی و مبتنی بر تصمیم‌گیری افقی، می‌توانند خلاهای نهادی را در سطح ملی پر کنند؛ همان‌گونه که در کشورهایی مانند برزیل، نپال، هند و برخی مناطق آفریقا اتفاق افتاده است.

وی همچنین به اهداف مغفول‌مانده اصل ۴۴ قانون اساسی اشاره کرد و افزود: طبق این اصل قرار بود ۴۰ درصد اقتصاد کشور در اختیار تعاونی‌ها باشد که هرگز محقق نشد. از سوی دیگر، با وجود پیش‌بینی اختصاص ۲۵ درصد اقتصاد به بخش خصوصی تا پایان برنامه پنجم توسعه، امروز بیش از ۸۵ درصد اقتصاد در اختیار دولت است که نشان از ناکارآمدی سیاست‌های کلان دارد.

 آزادی به پاسخ سؤال کلیدی نشست پرداخت و گفت: تعاونی‌ها زمانی شکست می‌خورند که توسعه راهبردی نداشته باشیم. در کشورهای در حال توسعه، مدیران اغلب فاقد ترکیب توأمان دانش، انگیزه و جسارت‌اند. اگر مدیر فقط دانش داشته باشد اما بی‌انگیزه باشد، رکود و فساد پنهان پدید می‌آید. اگر انگیزه داشته باشد اما دانش نداشته باشد، سوءاستفاده از منابع رخ می‌دهد. اگر جسارت داشته باشد ولی فاقد دانش و انگیزه باشد، خودش مفسد خواهد شد.

وی با اشاره به تجربه ایلان ماسک که از نقش راهبردی دولتی در آمریکا کناره گرفت، نتیجه‌گیری کرد: دغدغه کاهش هزینه‌ها حتی در نظام‌های سرمایه‌داری هم به‌درستی جدی گرفته نمی‌شود. بنابراین در کشورهای در حال توسعه نیز تا زمانی که نظام مدیریتی اصلاح نشود، سیاست‌های توسعه‌ای محکوم به شکست خواهند بود.

قاسمی: پروژه سیمره، توسعه اقتصادی را به امنیت وجودی و نشاط اجتماعی رساند

 استاد جامعه‌شناسی دانشگاه ایلام در تحلیلی جامعه‌شناسانه از پروژه توسعه‌ای در نوار سیمره، این طرح را نمونه‌ای موفق از ترکیب عناصر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دانست و تأکید کرد: این نوع توسعه‌، جوامع محلی را از فقر و خمودگی به سمت مشارکت، امید و پویایی سوق می‌دهد.

دکتر یارمحمد قاسمی، جامعه‌شناس و استاد تمام دانشگاه ایلام، در سخنانی تحلیلی با اشاره به پروژه توسعه‌ای کشاورزی در نوار رودخانه سیمره، این طرح را نمونه‌ای مؤثر از توسعه اقتصادی تلفیقی دانست که توانسته نه تنها زیرساخت معیشتی بلکه ساختارهای ذهنی، اجتماعی و فرهنگی جامعه روستایی منطقه را دگرگون کند.

وی با اشاره به اینکه توسعه صرفاً اقتصادی نیست، بلکه حاصل یک سنتز از مؤلفه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است، افزود: توسعه‌ای که تنها بر بعد اقتصادی متمرکز باشد، ناقص است. آن‌چه در پروژه سیمره رخ داد، عبور از توسعه صرف اقتصادی و رسیدن به یک دینامیسم اجتماعی-فرهنگی بود که منجر به تحولات عمیق در معیشت، سرانه زندگی، و امنیت وجودی ساکنان منطقه شد.

قاسمی در این تحلیل به تجربه‌ای موفق اشاره کرد که از حدود سه دهه پیش در نوار ۳۶ کیلومتری سیمره و با زیر کشت بردن پنج هزار هکتار زمین شکل گرفت. وی از دکتر اردشیر سلیمانی به عنوان چهره‌ای کلیدی در این فرآیند نام برد و گفت: عزم آهنین یک جوان دردمند که بخش زیادی از عمر خود را صرف این پروژه کرد، موجب شد تا با همراهی محلی و مساعدت سازمان‌های مرتبط، الگویی از توسعه بومی شکل گیرد.

این استاد دانشگاه با اشاره به نظریه‌های توسعه از جمله تئوری «کوچک زیباست» اثر شوماخر و پژوهش‌های ارزش‌شناسانه اینگل‌هارت، تصریح کرد: بر اساس چارچوب‌های نظری توسعه، پروژه‌ای مانند سیمره باعث گذار از ارزش‌های صرفاً مادی به سمت امنیت هستی‌شناختی و مشارکت اجتماعی شده است. در واقع، این پروژه مصداق روشن خروج یک جامعه از خمودگی و ناامیدی به سمت پویایی و نشاط اجتماعی است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: پیمایش‌های اجتماعی نشان می‌دهند که در گذشته، روستاییان این منطقه در فقر، بدهکاری، انزوا و نومیدی زیسته‌اند. اما اکنون به دلیل این توسعه کیفی، نه تنها سطح درآمد افزایش یافته بلکه تقاضاهای اجتماعی و مدنی در حال بروز است؛ این یعنی عبور از نیازهای اولیه و شکل‌گیری یک جامعه آماده مشارکت.

قاسمی با انتقاد از رویکردهای مدیریتی در استان، گفت: امروز شاهدیم که بسیاری از مدیران توسعه‌محور، بی‌نام و نشان می‌مانند در حالی‌که افرادی بدون تخصص اما با رانت، سکان توسعه را به‌دست می‌گیرند. این‌گونه تقسیم کار نابسامان، نه تنها به خود این مدیران که به استان و روند توسعه آن آسیب جدی وارد می‌کند.

او همچنین با احترام به برخی مدیران فعلی استان، از جمله معاونت اقتصادی استانداری، تأکید کرد: این جایگاه‌ها باید به متخصصان علوم انسانی و توسعه‌محور سپرده شود، نه صرفاً کسانی با تحصیلات غیرمرتبط که در مدیریت توسعه‌ای تجربه و دیدگاه کل‌نگر ندارند.

 قاسمی خاطرنشان کرد که نام دکتر سلیمانی در تاریخ توسعه ایلام ماندگار خواهد ماند و افزود: ما نیاز به حرکت‌های توسعه‌محور از دل جامعه داریم، نه توسعه‌های فرمایشی که از بالا تحمیل می‌شوند.

تجربه ایستگاه‌های پمپاژ برقی در دره‌شهر، نمونه‌ای موفق از رهبری کارآفرینانه در توسعه روستایی

معاون پشتیبانی و منابع انسانی دانشگاه ایلام با تأکید بر ظرفیت‌های توسعه‌ای در پروژه تعاونی‌های ایستگاه‌های پمپاژ برقی استان، بر لزوم ورود به مرحله نوآوری، بهره‌وری آب و شکل‌گیری زنجیره ارزش تأکید کرد و خواستار الگوبرداری از این تجربه برای توسعه پایدار شد.

 حسین مهدی‌زاده، معاون پشتیبانی و منابع انسانی دانشگاه ایلام، در سمینار «بازخوانی یک تجربه موفق توسعه‌ای» که با محوریت بررسی تعاونی‌های ایستگاه‌های پمپاژ برقی در استان ایلام (به‌ویژه شهرستان دره‌شهر) در دانشگاه ایلام برگزار شد، گفت:من طی چند روز گذشته با دغدغه‌مندی برای این سخنرانی آماده شدم و امیدوارم بتوانم پیامی را که در ذهن دارم به‌درستی منتقل کنم.

وی در ابتدای سخنانش با اشاره به مفهوم «کنشگری مرزی» که از ادبیات توسعه و به‌ویژه مقالات دکتر فراست وارد مباحث آکادمیک ایران شده، گفت: ما در حوزه کارآفرینی نیز با مفهومی به نام کنشگری کارآفرینانه مواجه هستیم، کنشگرانی که در لایه‌های مختلف جامعه برای توسعه تلاش می‌کنند، از معلمان دلسوز تا هنرمندان، رسانه‌ای‌ها، مدیران پاکدست، و کنشگران حوزه‌های اجتماعی.

این استاد دانشگاه با ورود به بحث تخصصی، به مرور نسل‌های مختلف دانشگاه‌ها پرداخت و گفت:دانشگاه‌ها از نسل اول که وظیفه آموزش داشتند، به نسل دوم یعنی دانشگاه‌های پژوهش‌محور و سپس به نسل سوم یعنی دانشگاه‌های کارآفرین رسیدند. امروز نیز مفاهیمی مانند دانشگاه‌های هوشمند و جامعه‌محور در ادبیات دانشگاه نسل چهارم در حال طرح هستند.

وی افزود: تحقیقات امروزی باید از مرحله صرفِ تبیین و تعمیم عبور کرده و به مرحله پیش‌بینی و کاربست برسند. محقق خوب کسی است که به کاربردی‌سازی نتایج پژوهش خود نیز بیندیشد. رشته‌هایی مثل سیاست‌گذاری و تحقیق اقدام‌پژوهی، در همین راستا شکل گرفته‌اند.

مهدی‌زاده در ادامه به چرخه علم تا نوآوری پرداخت و گفت:در اقتصاد جهانی، علم باید به فناوری و سپس به نوآوری منجر شود. نوآوری یعنی فناوری‌ای که تجاری‌سازی شده است. ما باید از تولید صرف دانش فنی عبور کنیم و به سمت تجاری‌سازی کارآمد حرکت کنیم. نمونه ساده آن، تفاوت خودروهای داخلی ما با محصولات تویوتاست.

وی با اشاره به اهمیت بخش کشاورزی، خاطرنشان کرد:کشاورزی اگرچه در سهم اشتغال و تولید ناخالص داخلی کاهش یافته، اما همچنان در امنیت غذایی، کاهش فقر و جلوگیری از مهاجرت روستاییان نقش کلیدی دارد. به‌ویژه امروز که با بحران آب و تغییر اقلیم مواجهیم، باید به سمت معیشت پایدار و تاب‌آور حرکت کنیم.

وی با تأکید بر اینکه پروژه پمپاژهای برقی در استان ایلام یکی از تجربه‌های موفق توسعه‌ای است، اظهار داشت:حدود ۲۵۲ تعاونی با پوشش ۶۹۰۰ هکتار و ایجاد حدود ۶ هزار شغل مستقیم و ۱۲ هزار شغل غیرمستقیم، خروجی این تجربه بوده است. این دستاورد نتیجه رهبری کارآفرینانه‌ای است که سه نقش تسهیل‌گری، حمایت‌گری و هدایت‌گری را به‌خوبی ایفا کرده است.

مهدی‌زاده بر لزوم ایفای نقش چهارم، یعنی «منتورینگ و مربی‌گری» نیز تأکید کرد و گفت:اگر این شبکه گسترده تعاونی‌ها به نوآوری و فناوری متصل نشود، ممکن است در همین سطح باقی بماند. ما نیازمند شبکه‌سازی تعاونی‌ها، شکل‌گیری زنجیره ارزش متناسب با آب و خاک منطقه، و تأمین مالی برای ارتقاء بهره‌وری هستیم.

وی با اشاره به پایداری نسبی منابع آب و خاک در محل اجرای این پروژه، گفت:آب کالای کمیاب دهه‌های آینده خواهد بود و ممکن است منبع درگیری‌های جهانی شود. بنابراین مرحله سخت‌تری پیش روی ماست: بهره‌وری آب و حفظ منابع. باید از همین حالا برای آن آماده شویم.

جامعه‌شناس: پروژه سیمره، نسخه ایرانی تجربه محمد یونس در توسعه بود

دکتر علی ایار، جامعه‌شناس و محقق حوزه توسعه، در نشست بررسی پروژه سیمره با تأکید بر نقش تاریخی این طرح در کاهش فقر و تقویت سرمایه اجتماعی در جنوب ایلام، آن را نمونه‌ای بومی از رویکرد وارونه‌سازی سیاست‌های اقتصادی رایج دانست و خواستار تداوم و الگوسازی از آن شد.

در ادامه نشست تخصصی بررسی تجربه توسعه در منطقه زاگرس میانی، دکتر علی ایار، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، به تحلیل علمی و تجربی پروژه توسعه‌ای سیمره پرداخت و گفت: بیش از یک دهه درباره فقر و توسعه در زاگرس میانی مطالعه کرده‌ام. از استان‌های مختلف این منطقه بازدید میدانی داشتم و تجربه منحصربه‌فردی که در استان ایلام، به‌ویژه جنوب استان، رخ داده را مستند کرده‌ام. اگر این تجربه تداوم یافته بود، امروز شاهد این سطح از فقر، بیکاری و آسیب‌های اجتماعی در غرب کشور نبودیم.

او با اشاره به مفهوم تحول‌یافته توسعه از منظر جامعه‌شناسی اقتصادی گفت: از نگاه کلاسیک، توسعه معادل رشد اقتصادی در نظر گرفته می‌شد، اما تجربه ثابت کرده که رشد صرف، بدون توجه به توزیع و عدالت اجتماعی، شکاف فقر را عمیق‌تر می‌کند. ما هم‌زمان با ارتقای شاخص‌های اقتصادی، افزایش آسیب‌های اجتماعی را نیز شاهد بودیم.

دکتر ایار تجربه پروژه سیمره را مشابه تجربه محمد یونس، اقتصاددان بنگلادشی و بنیان‌گذار بانک گرامین، دانست و توضیح داد: یونس معتقد بود اگر یک سیاست جواب نمی‌دهد، باید وارونه‌اش کرد. او به فقرا وام داد، برخلاف منطق رایج اقتصادی که آن‌ها را فاقد توان بازپرداخت می‌دانست. او به انسان به‌عنوان موجودی نیک‌سرشت و کارآفرین نگاه کرد و نشان داد که با تغییر زمین بازی، می‌توان توسعه را ممکن ساخت.

وی افزود: در پروژه سیمره نیز همین اتفاق افتاد. آقای دکتر مهدی‌زاده هنگام اعطای وام، اگر متقاضی بیماری صعب‌العلاج داشت، بخشی از وام را برای درمان در نظر می‌گرفت. این نگاه انسانی، برخاسته از تجربه زیسته و شناخت عمیق از منطقه بود. گویی یونس‌وار عمل شد، حتی بدون آنکه آثار یونس ترجمه شده باشد.

ایار به دلایل ناکامی سیاست‌های توسعه در ایران اشاره کرد و گفت: ما بارها در دام تقلید طوطی‌وار از مدل‌های توسعه افتاده‌ایم. از ساخت کارخانه و سازه‌ها در دوره پهلوی گرفته تا اجرای سیاست‌های تعدیل اقتصادی در دهه ۷۰، بدون توجه به اقتضائات بومی. توسعه نیازمند فهم هستی‌شناسی نهادها و فرهنگ محلی است.

وی افزود: در روش‌های نوین سیاست‌گذاری، مانند مدل POSTEL، باید پیامدهای یک پروژه بر سیاست، اقتصاد، اجتماع، فناوری، محیط‌زیست و حقوق بررسی شود. من این مدل را در پروژه سیمره با تکنیک CEPOSTEL توسعه دادم و به بررسی همه‌جانبه پیامدهای آن پرداختم.

دکتر ایار نتایج مطالعات خود را این‌گونه برشمرد:

اشتغال‌زایی مستقیم برای ۱۲۵۰۰ نفر و غیرمستقیم برای ۶۷۰۰ نفر؛

توسعه زیرساخت‌های برق در منطقه بدره؛

کاهش سالانه ۷۰ هزار لیتر آلودگی نفتی به رودخانه سیمره؛

افزایش صنایع تبدیلی از یک مورد به ۱۳ مورد در شهرستان؛

کاهش نارضایتی سیاسی و افزایش سرمایه اجتماعی؛

حفظ روحیه سخت‌کوشی و افزایش مشارکت فرهنگی کشاورزان.

او گفت: وقتی یک جامعه از پروژه‌ای منتفع می‌شود، فاصله دولت ـ ملت کم می‌شود. نارضایتی سیاسی کاهش می‌یابد و احساس تعلق افزایش می‌یابد. این همان چیزی است که در بدره شاهد بودیم.

دکتر ایار تأکید کرد: اگر پروژه‌ای در نیمه تخریب باشد، باید آن را اصلاح یا متوقف کرد؛ اما اگر در نیمه بالندگی است، باید حفظ و تقویت شود. تجربه سیمره از نوع دوم است. این پروژه، نه فقط یک طرح عمرانی، که یک الگوی اجتماعی و فرهنگی موفق در توسعه پایدار است.

طرح تجمیع ایستگاه‌های پمپاژ برقی می‌تواند اقتصاد دره‌شهر را متحول کند

فرماندار دره‌شهر در سمینار تخصصی دانشگاه ایلام گفت: ایجاد ایستگاه‌های پمپاژ برقی کشاورزی در این شهرستان، آغاز یک تحول توسعه‌ای مهم بود اما برای جهش اقتصادی منطقه، اجرای طرح تجمیع ایستگاه‌ها و آبی کردن شش‌هزار هکتار زمین دیم ضروری است.

 طاهری، فرماندار دره‌شهر، در سمینار بازخوانی یک تجربه موفق توسعه‌ای – شرکت‌های تعاونی ایستگاه‌های پمپاژ برقی استان ایلام (با تأکید بر شهرستان دره‌شهر)» که در دانشگاه ایلام برگزار شد، با اشاره به پیشینه تاریخی این منطقه گفت: یکی از کهن‌ترین مناطق ایران است. تپه‌های اطراف مسیر ایلام به دره‌شهر دارای بیش از ۱۵ قنات با قدمتی چند هزار ساله‌اند. در متون تاریخی مانند تجارب‌الامم و حتی در اوستا، نابودی قنات‌ها توسط افراسیاب به عنوان عملی تبهکارانه ذکر شده است، که نشان از جایگاه حیاتی آب در فرهنگ ایرانی دارد.

وی با بیان اینکه دره‌شهر دارای ۱۶ هزار هکتار زمین کشاورزی است که تنها ۴۵۰۰ هکتار آن آبی است، ادامه داد:باقی زمین‌ها دیم است و مردم سختکوش این منطقه به‌صورت مستمر در چهار فصل در حال کار هستند. با این وجود، نبود منابع آبی، کشاورزی را به شدت آسیب‌پذیر کرده است. به عنوان نمونه، با وجود افزایش ۳۰۰ درصدی برداشت کلزا در سال جاری، در حوزه گندم با کاهش حدود ۴۰ درصدی مواجه بودیم.

فرماندار دره‌شهر با تأکید بر ضرورت توسعه پمپاژهای برقی گفت:پروژه ایجاد ایستگاه‌های پمپاژ توسط دکتر سلیمانی اقدامی موثر بود، اما کافی نیست. سه سال است که طرح مطالعاتی تجمیع پنج ایستگاه پمپاژ از عباس‌آباد در غرب انجام شده و جانمایی‌ها نیز مشخص است. اجرای این پروژه می‌تواند شش‌هزار هکتار زمین دیم را آبی کند و تحولی اساسی در اقتصاد منطقه ایجاد نماید.

وی اظهار امیدواری کرد که این پروژه ذیل طرح‌های ملی قرار گیرد و گفت:این طرح آماده اجراست اما نیاز به اراده‌ای در سطح استان و کشور دارد تا بتوان هر ساله بودجه‌ای برای آن تخصیص داد.

 طاهری همچنین با اشاره به تأثیر مستقیم کشاورزی بر وضعیت اجتماعی و روانی مردم منطقه افزود:در جلسه‌ای با کمیسیون کشاورزی مجلس اعلام شد که حال مردم جنوب ایلام به‌ویژه دره‌شهر به کشاورزی وابسته است. کاهش بازدهی کشاورزی باعث فشار روانی و اقتصادی می‌شود. در سال‌های اخیر خوشبختانه آمار خودکشی کاهش یافته اما این کاهش هنوز پایدار نیست و یکی از راه‌های مقابله با آن، تقویت اشتغال و درآمدزایی از طریق کشاورزی پایدار است.

او گفت:خوشحالم که در واپسین روزهای مسئولیتم در فرمانداری در چنین نشست علمی و اثربخشی حاضر هستم. این جلسه، مصداق یک اتفاق مثبت و امیدبخش در مسیر توسعه شهرستان است. 

دکتر طاهری از دکتر اردشیر سلیمانی به عنوان یکی از «کنشگران مرزی» یاد کرد و گفت:کنشگر مرزی کسی است که بین حاکمیت و مردم ارتباط برقرار می‌کند و صدای طبقات فرودست را به فرادستان می‌رساند. دکتر سلیمانی چنین نقشی را به‌خوبی ایفا کرده است.

دانشگاه ایلام پل ارتباطی پژوهش و اجرا در غرب کشور است

نورالدین الیاسی، مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان ایلام، با تقدیر از جایگاه دانشگاه ایلام در فرآیند توسعه استان، اظهار کرد: دانشگاه ایلام با ورود مؤثر به عرصه عملیاتی، امروز به‌عنوان پل ارتباطی میان پژوهش و اجرا در استان نقش‌آفرینی می‌کند و ظرفیت تبدیل شدن به پیشران همکاری بخش تعاون و صنعت در غرب کشور را دارد.

وی با اشاره به اهمیت تقویت ارتباط میان نهادهای اجرایی و دانشگاه، گفت: شناسایی حلقه مفقوده میان بخش تعاون، صنعت و دانشگاه ما را بر آن داشت تا پیوند مؤثر و پایداری با دانشگاه ایلام برقرار کنیم.

الیاسی از برگزاری نشست تخصصی آب منطقه غرب کشور در چارچوب این همکاری‌ها خبر داد و افزود: این نشست با حضور ۱۲۰ نفر از کارشناسان ستادی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و نمایندگانی از چند استان غربی در دانشگاه ایلام برگزار شد که نشان‌دهنده هم‌گرایی مثبت میان این اداره‌کل و دانشگاه ایلام است.

مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان ایلام با تأکید بر لزوم توجه هم‌زمان به اقتصاد دولتی، خصوصی و تعاونی، تصریح کرد: همان‌طور که اساتید حوزه جامعه‌شناسی، کارآفرینی و توسعه نیز تأکید دارند، تحلیل و بهره‌گیری از تجربه‌های موفق باید در اولویت سیاست‌گذاری‌ها و اقدامات اجرایی قرار گیرد.

وی افزود: دانشگاه، مرجع نوسازی و پایگاه تولید ایده برای توسعه همه‌جانبه است. اگر قصد دستیابی به توسعه واقعی را داریم، این مسیر بی‌تردید از دانشگاه می‌گذرد.

الیاسی ادامه داد: بازخوانی تجربه‌های موفق گذشته می‌تواند زمینه‌ساز نوسازی و شکل‌گیری حرکت‌های نوین در اقتصاد مردم‌پایه، به‌ویژه در بخش تعاون باشد.

وی نقش حمایت‌های دولت در تقویت بخش تعاون را اساسی دانست و گفت: وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی که خود از بدنه دانشگاهی است، نگاه ویژه‌ای به حوزه تعاون دارد و این مسئله فرصت ارزشمندی برای استان به‌شمار می‌رود.

مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان ایلام همچنین با اشاره به تأکیدات مقام معظم رهبری در شعار سال، خاطرنشان کرد: فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی در سال «سرمایه‌گذاری برای تولید» بر تقویت اقتصاد مردم‌پایه و تعاونی‌ها تأکید کرده است و این باید به‌عنوان نقشه راه توسعه متوازن استان مدنظر قرار گیرد. 

انتهای پیام