امام خمینی(ره) شخصیتی بی‌نظیر در تاریخ معاصر ایران است که نه‌تنها مسیر سیاست و حکومت را دگرگون کرد، بلکه با اندیشه‌های ژرف و عمل قاطع خود، تحولی بنیادین در اعتقادات و ارزش‌های جامعه ایجاد نمود. انقلاب اسلامی ایران، به رهبری ایشان، نه‌تنها یک جنبش سیاسی، بلکه یک حرکت اعتقادی، اخلاقی و اجتماعی بود که توانست مردم را به سوی استقلال، آزادی و هویت اسلامی سوق دهد. محبوبیت و ماندگاری امام خمینی (ره) را می‌توان در سه بُعد اعتقادی، اخلاقی و رفتاری مورد بررسی قرار داد که هرکدام نقشی اساسی در تثبیت جایگاه ایشان در میان ملت ایران و امت اسلامی داشته‌اند.  

نخست، بعد اعتقادی ایشان که مبتنی بر توحید ناب و ایمان خالص به خداوند بود، سبب شد تا قدرت و اراده ایشان در برابر نظام‌های استبدادی و استعماری خلل‌ناپذیر باشد. همین اعتقاد راسخ، ایشان را به مبارزه علیه ظلم و طاغوت سوق داد و باعث شد با حمایت مردم، پایه‌های نظام اسلامی را بنا کند. در کنار این، ویژگی‌های اخلاقی ایشان همچون اخلاص، شجاعت، صداقت و ساده‌زیستی، ایشان را در میان مردم محبوب ساخت و روحیه‌ای الهام‌بخش برای نسل‌های مختلف ایجاد کرد.  

در نهایت، بُعد رفتاری و عملی ایشان که در خلق نظام ولایت فقیه و تحقق جمهوری اسلامی نمود یافت، نشان‌دهنده تلاش ایشان برای پیاده‌سازی احکام الهی در جامعه بود. این نظام، نه‌تنها مبتنی بر اصول اسلامی بلکه متکی بر اراده و مشارکت مردم است، و همین امر پیوند مستحکمی میان ایشان و ملت ایجاد نمود.  

از این رو، خبرنگار ایسنا به سراغ علی اکبری معلم، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی رفته تا با ایشان درباره بعد اخلاقی و رفتاری امام خمینی(ره) بپرسد که در ادامه متن این گفت‌وگو را می‌خوانیم:

ایسنا: علت ماندگاری امام خمینی (ره) چیست؟ چرا امام و انقلاب اسلامی در نزد مردم محبوب شدند؟  

علت ماندگاری و محبوبیت امام خمینی (ره) را می‌توان در سه بُعد اعتقادی، اخلاقی و رفتاری توضیح داد.

بُعد اعتقادی و نظری 

توحید قوی امام خمینی (ره) از علت‌های اصلی ماندگاری و محبوبیت امام راحل است؛ چرا که پایه همه باورها و اندیشه‌های امام را اعتقاد به اصل توحید تشکیل می‌دهد. اعتقاد به اصل توحید، در همه ابعاد اعتقادی، اخلاقی و رفتاری امام سرایت داشته است. امام از اصل توحید آموخت که فقط باید در برابر خدا تسلیم شد و در مقابل طاغوت، ستمگران و استکبار ایستاد و امام در عمل نیز چنین کرد.

یعنی با عمل به اصل توحید، توانست با حمایت مردم، نظام طاغوتی پهلوی را براندازد و جمهوری اسلامی ایران را برافرازد. محبوبیت امام خمینی در قلوب مستضعفان ناشی از توحید قوی ایشان است. او با توحید قوی توانست به صفات الهی متصف شده و خود را به فضایل اخلاقی بیاراید و قوای رحمانی وی مدام بر قوای شیطانی غلبه داشته باشد و در نتیجه از صفات شیطانی و رذایل اخلاقی دور بماند.

بُعد اخلاقی 

از علت‌های ماندگاری و محبوبیت امام خمینی (ره) برخورداری وی از فضایل اخلاقی و دوری از رذایل اخلاقی است. یعنی برخورداری امام راحل از صفات اخلاقی ایمان، امیدواری، عدالت، توکل، رِفق و مدارا، تواضع، حِلم، صداقت، انتقاد پذیری، ساده زیستی، شجاعت، قاطعیت و پرهیز از ریا، حسادت، حبّ دنیا، حبّ مقام، نفاق و دورویی و غیبت او را در نزد مردم و در تاریخ محبوب و ماندگار کرده است.

رمز ماندگاری امام، اخلاص امام بوده است. شجاعت و قاطعیت امام در مقابل رژیم ستمگر پهلوی و دشمنان انقلاب اسلامی سبب محبوبیت وی شد. امام دارای فضایل و صفات اخلاق نیکو و دارای مجاهدت‌های بسیار در زمینه‌های مختلف سیاسی، مذهبی و فرهنگی بودند. امام در دفاع از حقوق مستضعفان و حمایت از مظلومان تاکید داشتند. توجه به عدالت اجتماعی، اعتقاد به مردم، تجلی قرآن و سنت پیامبر در کلام و رفتار امام از ویژگی‌های بارز امام خمینی (ره) به حساب می‌آید.

بُعد رفتاری 

راز ماندگاری و محبوبیت امام خمینی (ره) خَلق نظریه ولایت فقیه و تحقق بخشیدن آن در قالب جمهوری اسلامی ایران است؛ یعنی تاسیس نظامی که مبتنی بر قوانین اسلامی و با نظر مردم است. ابتکار امام این بود که توانست نظامی را به وجود بیاورد که هم مبتنی بر احکام الهی باشد و هم آن نظام را به دست مردم سپرده است. چرا که امام به مردم اعتقاد داشت. در واقع، امام دو کلمه جمهوری و اسلامی را راه حل مشکلات جامعه تشخیص داده بود.

ایسنا: دلایل تشکیل حکومت اسلامی توسط امام خمینی (ره) چیست؟

اول؛ دلیل عقلی امام خمینی (ره) تشکیل حکومت اسلامی در عصر غیبت را بر اساس مبانی هستی شناسی و دلایل عقلی، لازم و ضروری می‌داند؛ چرا که بدون تشکیل حکومت، ناامنی و هرج و مرج و فساد اجتماعی، اعتقادی و اخلاقی به وجود می‌آید؛ بنابراین تشکیل حکومت برای تامین امنیت و پیشگیری از فساد اجتماعی، ضروری است. همچنین وجود موسسات اجرایی، برخورداری از مجموعه قوانین و دلایل لزوم امامت پس از نبوت از دلایل تشکیل حکومت اسلامی از نظر امام خمینی (ره) است.

تشکیل حکومت اسلامی در اندیشه امام خمینی دارای دو هدف مهم است؛ اول، اقامه عدل و قسط است. در نظر امام راحل، حکومت اسلامی یعنی حکومت عدالت؛ یعنی حکومت وظیفه دارد تا قسط و عدالت را در جامعه محقق سازد. از دیدگاه امام، حکومت تا وقتی که در مسیر عدالت قرار دارد، حق و اسلامی است؛ در غیر این صورت باطل و ناحق است. در واقع، هدف اصلی حکومت، استقرار یک نظام عادلانه اجتماعی و برپایی عدل و قسط است.

بر این اساس از اهداف مهم انقلاب اسلامی نیز گسترش عدالت اجتماعی بوده است و نظام جمهوری اسلامی ایران برای تحقق این هدف مهم در تلاش است.

دوم؛ اجرای قوانین الهی است؛ چرا که حکومت اسلامی مبتنی بر قانون الهی است. از نظر امام خمینی (ره) بین تشکیل حکومت و اجرای قوانین الهی و گسترش عدالت اجتماعی ملازمه وجود دارد؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که حکومت اسلامی و جمهوری اسلامی مطلوب نظر امام خمینی (ره) دارای دو شاخصه مبتنی بر قانون الهی و عدالت‌گستری است.

ایسنا-امام خمینی را چگونه به نسل جوان امروز معرفی کنیم؟  

برای معرفی امام خمینی (ره) به نسل جوان می‌توان از راه‌های زیر بهره برد: 

اول؛ تبیین روان، جامع و مستمر اندیشه امام خمینی ره با استفاده از ابزارهای مختلف و متنوع مثل استفاده از هنر، رسانه و فضای مجازی. 

دوم: تلاش مسئولان برای کاهش فاصله بین اندیشه امام خمینی (ره) و عمل مسئولان و عملکرد حکومت؛ باید مردم و نسل جوان ببینند و حس کنند که جامعه امروز ما بر اساس مبانی و باورهای اسلامی و انقلاب اسلامی اداره می‌شود و زندگی مسئولان نشان دهنده آن باشد. مثل عدالت گستری، مبارزه با فساد، ساده زیستی، انتقاد پذیری، صادق بودن با مردم، داشتن نگاه عادلانه و عاقلانه.  

سوم: نظر به ویژگی منظومه‌ای اندیشه امام، معرفی امام راحل و انتقال همه ابعاد اندیشه امام به نسل جدید باید مد نظر قرار گیرد.  

چهارم: برگزاری منظم نشست‌های علمی، مناظره، کارگاه و دوره‌های مختلف آموزشی و تبلیغی در ترویج اندیشه امام خمینی.

پنجم: بهره‌گیری از ظرفیت نهادهای مذهبی از قبیل مساجد، تکایا، حسینیه‌ها و بسیج مستضعفین و برگزاری مسابقات مختلف؛ مثل مسابقه کتابخوانی از آثار امام.

ایسنا: توضیحی در خصوص سبک زندگی قرآنی امام خمینی (ره) ارائه کنید؟

امام خمینی (ره) دارای سبک زندگی قرآنی بوده است. یعنی زندگی فردی و اجتماعی امام راحل بر مبنای آموزه‌های قرآنی بوده است؛ مثل برخورداری از حُسن خُلق و مهربانی، تواضع و فروتنی، اُنس با قرآن، عدالت، ساده زیستی، صداقت، شجاعت، قاطعیت، زهد، پرهیز از تشریفات و تجملات، نظم و دقت.  امام راحل با توکل به خدا و قرآن علیه استبداد و استعمار به پا خاست و با تشکیل جمهوری اسلامی زمینه اقامه دین را فراهم کرد.

امام خمینی(ره) فلسفه نزول قرآن را هدایت و راهنمایی و سلوک انسانیت می‌داند و خود نیز بر این طریق بوده است. امام خمینی (ره) با قرآن اُنس داشت. وی روزانه قرآن تلاوت کرده و در آیات قرآن تدبر می‌کرد. احترام خاصی برای قرآن قائل بود و به ظاهر و باطن قرآن توجه داشت. در واقع، امام برای تطابق با آموزه‌های قرآن و پیروی از سبک زندگی قرآنی سعی می‌کرد، شرایط فهم قرآن را (مثل اخلاص و توکل) در خود تقویت کند و خود را از موانع فهم قرآن (از قبیل خودبینی، غرور، حب دنیا و گناه) دور کند.

 امام بر تلاوت قرآن، تدبر در قرآن و عمل به آموزه‌های قرآن تاکید داشتند. چرا که قرآن را راه نجات و سعادت بشر می‌داند. امام راحل خارج ساختن قرآن از مهجوریت و عمل به قرآن را تنها راه غلبه بر مشکلات کشور و جهان می‌داند. می‌توان ویژگی‌هایی از قبیل اخلاص، تهذیب نفس، پرهیز از تجمل گرایی، پرهیز از اسراف و زیاده‌روی، انتقاد پذیری، پرهیز از غیبت، خیرخواهی، تحکیم وحدت، عدم سازش با ستمگران، همدردی با مستضعفان و نظم و دقت را از الگوهای قرآنی در رفتار امام خمینی (ره) نام برد.  

ایسنا: دستاوردهای قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ برای جامعه امروز ایران چیست؟

تشکیل نظام جمهوری اسلامی ایران از دستاوردهای قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ برای جامعه امروز ما است؛ چرا که از اهداف انقلابیون در قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، اجرای احکام و قوانین الهی با تشکیل حکومت مبتنی بر ارزش‌های اسلامی و با محوریت مجتهد جامع شرایط (ولی فقیه) بوده است و این هدف در انقلاب اسلامی محقق شد؛ در واقع، جمهوری اسلامی ایران به نوعی از دستاوردهای قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ به حساب می‌آید.

از دستاوردهای دیگر قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ برای جامعه امروز ما وحدت و پیوستگی بین طبقات اجتماعی موثر مثل دانشجویان، روحانیان و بازاریان در مسیر آزادی‌خواهی، هویت خواهی و استقلال طلبی است. چرا که از اهداف مبارزان در قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ مبارزه یکپارچه و هماهنگ همه طبقات اجتماعی موثر ایران علیه استبداد و استعمار و تلاش در تحقق سیاست اسلام‌خواهی بوده است و این هدف نیز در انقلاب اسلامی محقق شده است و امروز در جمهوری اسلامی ایران همه طبقات موثر از قبیل روحانیون، فرهنگیان، دانشجویان، بازاریان و کارگران علیه استکبار به صورت هماهنگ به مقابله برمی‌خیزند و از هویت و استقلال خود دفاع می‌کنند.

انتهای پیام