شهرام عیدی‌زاده در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: مطابق گزارش وزارت جهاد کشاورزی، خراسان رضوی با ۲۵۰ هزار هکتار سطح زیرکشت باغی، صدرنشین جدول ملی است و این استان بزرگ، سالانه نزدیک به ۸۸۰ هزار تن محصول باغی تولید می‌کند و نقش مهمی در تأمین نیاز میوه‌ای کشور دارد. اما آمارهای بهره‌وری و بازدهی منابع، داستان دیگری را از آب‌هایی که بی‌ثمر می‌ریزند، زمین‌هایی که با زحمت بسیار، حاصل اندک دارند و شاخص‌هایی که از استانداردهای توسعه‌یافته فاصله‌ای معنادار دارند، روایت می‌کنند.

کشاورزی خراسان رضوی نیازمند جراحی عمیق است

وی با نگاهی مقایسه‌ای به عملکرد سایر استان‌های هم‌تراز و تبیین نقاط قوت، ضعف و راهکارهای عملیاتی بالفعل کردن پتانسیل‌های این استان؛ افزود: در حالی که استان فارس از هر مترمکعب آب، ۰.۸۹ کیلوگرم محصول برداشت می‌کند، این عدد در خراسان رضوی تنها ۰.۶۱ کیلوگرم است. در شاخص درآمد حاصل از هر مترمکعب آب نیز، خراسان رضوی با ۲۰۳ هزار ریال، فاصله‌ای چشمگیر با اصفهان و فارس دارد که به رقم بیش از ۲۹۰ هزار ریال دست یافته‌اند و نمی‌توان این شکاف را تنها با اقلیم توجیه کرد.

وی با تأکید براینکه بزرگ بودن، همیشه به معنای قدرتمند بودن نیست، یادآور شد: خراسان رضوی با وجود گستردگی سطح باغات، در بهره‌برداری از این موهبت الهی بنا به آمارها ناتوان ظاهر شده است. سهم بالای باغات غیربارور، وابستگی شدید به منابع آبی محدود و ضعف در بهره‌وری نشان می‌دهد کشاورزی در این استان بیش از هر زمان، نیازمند جراحی عمیق است.

این تحلیلگر مسائل اقتصادی با اشاره به مسئله توسعه‌نیافتگی بهره‌وری در استان خراسان رضوی تصریح کرد: نتیجه چند دهه غفلت مشکلات ساختاری خراسان رضوی نه‌تنها ناشی از الگوی نادرست کشت بلکه حاصل بی‌توجهی به اصول بهره‌برداری علمی از زمین و منابع طبیعی است. در حالی‌که کشاورزی قراردادی، تکنولوژی‌های هوشمند آبیاری و کشاورزی دقیق در بسیاری از استان‌ها رو به گسترش است، باغات خراسان رضوی همچنان گرفتار روش‌های سنتی و پراتلاف هستند. نبود انسجام نهادی، کمبود برنامه‌های آموزشی فراگیر و تمرکز صرف بر افزایش سطح کشت، بدون توجه به بازده، چرخ توسعه را کند کرده است.

مدیریت علمی عامل ارتقاء بهره‌وری 

وی با اشاره به نقش سیاست‌گذاری در ناکارآمدی الگوی کشت افزود: سیاست‌های حمایتی در خراسان رضوی عموماً به شکل یارانه‌های ناعادلانه یا تسهیلاتی بوده که صرفاً سطح زیرکشت را افزایش داده‌اند، نه بهره‌وری را. بسیاری از باغداران، به دلیل نبود الگوی اقتصادی روشن، به کشت محصولاتی با مصرف آب بالا روی آورده‌اند، صرفاً به امید درآمدهای مقطعی. سیاست‌گذاران باید با بازتعریف مشوق‌ها، حمایت‌ها را به سمت عملکرد محور، هدایت کنند.

عیدی زاده گفت: استان‌هایی مانند فارس و کرمان نشان داده‌اند حتی در اقلیم‌های نیمه‌خشک، با اتکا به مدیریت علمی، می‌توان بهره‌وری را ارتقاء داد. خراسان رضوی نیز با برخورداری از ظرفیت‌های پژوهشی، نیروی انسانی متخصص و مراکز تحقیقاتی چون مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، می‌تواند در مسیر تحول قرار گیرد؛ اگر اراده‌ای همگانی برای این مسیر وجود داشته باشد.

وی ادامه داد: در خراسان رضوی، علی‌رغم تدوین برنامه‌هایی چون الگوی کشت ملی، نبود ضمانت اجرایی، ابزارهای کنترلی و نظارتی، سبب شده تا اهداف روی کاغذ بماند و کشاورز همچنان همان الگوی دهه‌های گذشته را دنبال کند. تحول در الگوی کشت نیازمند حضور فعال سازمان‌های کشاورزی در میدان، ارتباط مستقیم با بهره‌بردار و استفاده از فناوری‌های نوین برای ارزیابی مداوم عملکردهاست.

عیدی زاده با تأکید بر نقش جامعه مدنی و دانشگاه‌ها، تغییر نگرش و رفتار کشاورز را تنها با دخالت ساختار حاکمیت ممکن ندانست و اظهار کرد: دانشگاه‌ها، انجمن‌های علمی و سازمان‌های مردم‌نهاد باید در کنار دستگاه‌های اجرایی، در فرآیند بازطراحی الگوی کشت مشارکت فعال داشته باشند. طراحی بسته‌های آموزشی جذاب، انتقال دانش بومی مدرن شده، و الگوسازی از کشاورزان موفق، می‌تواند محرک‌های مهمی برای تحول فرهنگی و رفتاری در این حوزه باشد.

وی تصریح کرد: خراسان رضوی ظرفیت آن را دارد که به الگوی ملی بهره‌وری در کشاورزی تبدیل شود؛ اما نه با ادامه وضع موجود. نه با آبیاری‌های غرق‌آبی و باغاتی که بی‌حاصل در دل کویر ایستاده‌اند بلکه وقت آن رسیده است که این استان با نگاهی علمی، مدیریتی و اقتصادی، زمین‌هایش را دوباره معنا کند. زیرا آینده کشاورزی ایران، از مسیر تحول خراسان رضوی خواهد گذشت.

انتهای پیام