حجت‌الاسلام والمسلمین یحیی جهانگیری ۲۱ خرداد، در نشست «چیستی و چگونگی حضور علمی نخبگان حوزوی در عرصه جهانی» که در مدرسه عالی نواب مشهد برگزار شد، اظهار کرد: جایزه جهانی شهید صدر، نه صرفاً یک رویداد نمادین است و نه حرکتی نمادین برای تجلیل؛ بلکه جایگاهی حاکمیتی در ساحت علم و دانش کشور دارد که به‌عنوان دغدغه‌مندان حوزه و علم، بیش از هر چیز باید به این تمایز توجه کنیم.

وی ادامه داد: جایزه‌ای که امروز از آن سخن می‌گویم، هدیه‌ای نمادین نیست بلکه به‌جرأت می‌توان گفت این جایزه، بزرگ‌ترین جایزه علوم انسانی ایران است؛ هم از حیث مادی و هم از منظر معنوی. تفاوت دیگر این جایزه آن است که ناظر به «توزیع علم» است نه صرفاً تولید آن. اکثر جوایزی که امروز می‌شناسیم مانند جایزه علامه حلی، فارابی و کتاب سال حوزه، ناظر به تولید علم هستند؛ در حالی‌که جایزه جهانی شهید صدر با رویکردی متفاوت، معطوف به «حضور علمی بین‌المللی» و توزیع اندیشه در مرزهای دانش است.

جهانگیری گفت: هدف ما این است که طلاب به عنوان تولیدکنندگان دانش، در سطح بین‌الملل شناخته شوند. آمار نشان می‌دهد در حوزه‌هایی چون اصول فقه، قرآن‌پژوهی و امام‌باقرپژوهی، چه کسانی در جهان پیشگام هستند و متأسفانه باید پرسید جایگاه حوزه‌های علمیه ما در این نقشه جهانی کجاست؟

وی با بیان اینکه تولیدات علمی ما وجود دارد، اما دیده نمی‌شود، افزود: این مسئله، نشانگر خلأ در حکمرانی علمی است که مانع از آن شده تا ظرفیت طلاب برای حضور در عرصه بین‌المللی آزاد شود. متأسفانه نگاه رایج این بوده که طلبه‌ای که زبان می‌داند، تنها مناسب تبلیغ در خارج از کشور است، نه اندیشه‌ورزی در آکادمی‌های علمی دنیا.

دبیر جایزه جهانی شهید صدر بیان کرد: سؤال اساسی این است که علوم اسلامی ما که در بسیاری از جوایز داخلی مورد تجلیل قرار می‌گیرند، چه سهمی در قدرت علمی کشور دارند؟ با اینکه بیشترین اعضای هیأت علمی در رشته‌های علوم انسانی و اسلامی از دل حوزه برمی‌خیزند و بیشترین مجلات علمی در این حوزه منتشر می‌شود، اما سهم علوم انسانی اسلامی در تولید قدرت علمی کشور، نزدیک به صفر درصد است.

وی با بیان اینکه گفتمان ما حضور علمی نداشته و تنها تبلیغی بوده است، عنوان کرد: ادبیاتی که تولید کرده‌ایم، گاه فقط برای خودمان قابل فهم بوده و در فهم بین‌المللی دچار گسست شده‌ایم. پژوهش‌های ما اغلب متنی و درون‌گفتمانی‌اند؛ در حالی‌که پژوهش معاصر، قالب‌هایی متفاوت دارد. ما ادبیاتی تولید کرده‌ایم که گاه جهانیان نمی‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند. حتی برخی از این متون، در آن سوی مرزها، فهم نمی‌شوند و بازمی‌گردند.

دبیر جایزه جهانی شهید صدر ادامه داد: غرب امروز، غرب قرن نوزدهم نیست؛ غرب، امروز سکولار مطلق نیست. تجربه شخصی‌ام از بیش از دو دهه زندگی و پژوهش در چهار قاره دنیا نشان می‌دهد که مفاهیمی چون علم ملکوتی، الهیات سیاسی و حتی عرفان اسلامی، امروزه در دانشگاه‌هایی چون موناش استرالیا به‌طور رسمی تدریس می‌شوند. با این حال، پژوهش‌های ما در این منظومه جهانی غایب است.

وی افزود: سهم علوم انسانی در کل تولید علم کشور، طبق آمار وزارت علوم، تنها دو درصد است. آن‌هم نه علوم انسانی اسلامی؛ بلکه رشته‌هایی مانند زبان‌شناسی، حسابداری و مالیات‌پژوهی هستند. در پایگاه‌های علمی داخلی، تولید ما در علوم اسلامی بالاست، اما در پایگاه‌های بین‌المللی (ISI)، کمترین سهم را داریم چراکه ما تنها به تولید علم بسنده کرده‌ایم و زیرساختی برای عرضه آن در سطح بین‌الملل نداشته‌ایم.

جهانگیری با بیان اینکه پرفروش‌ترین کتاب اصول فقه در چهار سال گذشته، اثری از آقای دوغان، استاد دانشگاه چارلز سیدنی است، تصریح کرد: حوزه علمیه، زادگاه اصول فقه است. چرا آثار ما دیده نمی‌شود؟ چون ما در سکوی رقابت‌های بین‌المللی غایبیم. ما همچنان مخاطب خود را در درون حوزه تعریف می‌کنیم.

دبیر جایزه جهانی شهید صدر گفت: پرارجاع‌ترین مقاله در جهان درباره نظریه‌های اصول فقهی مرحوم آخوند خراسانی، نوشته یکی از دانش‌آموختگان دانشگاه اگستر است، نه حوزه علمیه. چرا ما حضور نداریم؟ چون هنوز مسائل جهانی را به‌درستی تشخیص نمی‌دهیم. نظریه‌پردازی، از تشخیص آغاز می‌شود و ما عمدتاً در مرحله تحلیل می‌مانیم و به تجویز نمی‌رسیم.

وی عنوان کرد: از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۴، عموماً پژوهشگران غربی، که برخی از آن‌ها مسلمان هستند، مرجع مطالعات شیعه در جهان شده‌اند. اینجاست که ما تصمیم گرفتیم شکاف موجود را با جایزه جهانی شهید صدر پر کنیم. سال گذشته، نخستین دوره این جایزه با مسئولیت بنده به‌عنوان ایده‌پرداز برگزار شد. این جایزه، با اهدای تقریبی یک میلیارد تومان به نفر اول، سه سفر علمی به دانشگاه‌های بین‌المللی و ۲۰۰ میلیون تومان برای برندسازی علمی، منحصر به فرد بود. اما هدف، فقط جایزه مادی نیست؛ هدف، تمهید حضور علمی در عرصه جهانی است.

وی افزود: در سال دوم، رویکرد خود را تغییر داده‌ایم. طلاب گفتند ما قبل از ارسال آثار، آموزش لازم برای نظریه‌پردازی بین‌المللی ندیده‌ایم. امسال، جایزه از رقابتی به حمایتی تبدیل شده است. آثار ارسال‌شده توسط دبیرخانه دیده و اصلاح می‌شوند تا قابلیت عرضه در سطوح جهانی را بیابند.

جهانگیری با بیان اهداف جایزه گفت: هدف جایزه در سه محور خلاصه می‌شود؛ ایجاد مرجعیت علمی برای حوزه‌های علمیه در علوم انسانی، تربیت طلابی که در نظریه‌پردازی جهانی صاحب‌نظر باشند و تبدیل حوزه به مرجع اندیشه در سطح بین‌الملل. جایزه به‌صورت دوسالانه برگزار می‌شود. فرایند آن به این صورت است که طلاب، آثار و نظریات خود را در سامانه بارگذاری می‌کنند، دبیرخانه آن‌ها را بررسی و برای ارتقا و بین‌المللی‌سازی پشتیبانی علمی ارائه می‌کند.

وی تصریح کرد: از مدیران محترم مدارس و پژوهشگران فرهیخته تقاضا دارم که با دبیرخانه جایزه در ارتباط باشند و طلاب سطح ۲ و ۳ را برای نظریه‌پردازی بین‌المللی تربیت کنند. آینده حوزه، جهانی است. باید از اکنون جهانی اندیشیدن را آموخت و تمرین کرد.

انتهای پیام