رسول چگینی مدیر گروه امامت تطبیقی پژوهشکده امامت در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: واقعه غدیر خم در سال دهم هجری، در منطقه‌ای به نام غدیر خم و در جریان بازگشت پیامبر اکرم (ص) از حجه‌الوداع رخ داد؛ در این واقعه، پیامبر (ص) به دستور الهی، حضرت علی (ع) را به‌عنوان ولی و جانشین خود معرفی کردند و با اعلام «مَن کُنتُ مولاه فَهذا علیٌ مولاه»، طرحی الهی برای مدیریت جامعه اسلامی ارائه کردند. این رویداد، پایه‌گذار مفهوم ولایت به‌عنوان محور مدیریت عادلانه بود.

وی ادامه داد: غدیر را اگر تنها در حد انتخاب یک جانشین بعد از پیامبر اسلام محدود کنیم، حقیقت آن را تقلیل داده‌ایم. پیامبر در حجة‌الوداع، در نقطه‌ای حساس از تاریخ اسلام و در برابر بزرگ‌ترین اجتماع مسلمانان، فرمان الهی را اجرا کرد: «یا أیها الرسول بلّغ ما أُنزل إلیک من ربک...» (مائده، ۶۷). اعلام ولایت علی‌بن‌ابی‌طالب، صرفاً یک تصمیم سیاسی نبود، بلکه ارائه یک طرح الهی برای تداوم رهبری جامعه بود.

چگینی عنوان کرد: این رخداد، پایه‌گذار اندیشه «امامت» در برابر الگوهای رایج آن زمان مانند سلطنت قبیله‌ای یا شورای قریشی بود. غدیر طرحی برای مدیریت جامعه، مبتنی بر هدایت، شایستگی، و اتصال به وحی است، نه بر اساس رأی اکثریت یا نفوذ قبیله‌ای.

وی با بیان اینکه طرح مدیریت اسلامی در غدیر بر سه مؤلفه اصلی استوار است، گفت: مولفه‌ نخست ولایت به‌جای سلطنت یا ریاست است؛ در غدیر، پیامبر فرمود: «من کنت مولاه فهذا علی مولاه». یعنی ولایت، نوعی رابطه‌ی روحی، فکری و اجتماعی است، نه صرفاً قدرت سیاسی.

این استاد حوزه افزود: ولایت در غدیر به معنای رهبری الهی است که بر اساس علم، عدالت و تقوا بنا شده است. این مفهوم، الگویی برای مدیریت جامعه ارائه می‌دهد که در آن، رهبر نه‌تنها مسئول اداره امور مادی، بلکه موظف به هدایت معنوی و اخلاقی جامعه است.

مدیر گروه امامت تطبیقی پژوهشکده امامت بیان کرد: مولفه‌ دوم شایستگی (اهلیت) به‌جای مقبولیت صرف است؛ علی(ع) نه به‌خاطر قومیت یا خویشاوندی، بلکه به‌خاطر علم، عدالت، تقوا، سابقه در اسلام و همراهی با پیامبر از ابتدای بعثت معرفی شد و مولفه‌ سوم رهبری متصل به وحی است؛ مشروعیت ولایت، در غدیر از خداوند می‌آید و توسط پیامبر ابلاغ می‌شود. برخلاف نظریه‌هایی که مشروعیت را صرفاً از مردم می‌گیرند، در اینجا مردم با بیعت، تأیید می‌کنند، اما منشأ مشروعیت خداوند است.

وی افزود: در صدر اسلام، دو نگاه رایج در مسأله جانشینی وجود داشت: اول، گرایش به حکومت اشراف قریش که با تکیه بر شورا قدرت را دست‌به‌دست می‌کردند؛ دوم، گرایش به خلافت موروثی که بعدها در امویان و عباسیان نمود یافت؛ اما غدیر، مدل سوم را پیشنهاد می‌کند: ولایت الهی بر مبنای شایستگی. در این نگاه، رهبری مسئولیتی سنگین است، نه امتیاز. تفاوت آن با الگوهای مدرن نیز در «مبدأ مشروعیت» و «مرجعیت ارزش‌ها» ست؛ در غدیر، رهبر حافظ ارزش‌های الهی است، نه صرفاً مجری اراده‌ مردم یا کارگزار اکثریت.

چگینی تصریح کرد: اگر قرار بود این طرح محدود به شخص علی(ع) باشد، اعلام آن در روز غدیر با آن همه تأکید و تکرار بی‌معنا بود. پیامبر فرمود: «اللهم والِ من والاه... وانصر من نصره...» این یعنی یک منشور ماندگار؛ جریان غدیر در مرتبه‌ای پایین‌تر ادامه دارد؛ حتی در غیبت معصوم نیز، اسلام همان مدل را حفظ کرده است. از جمله در نظریه ولایت فقیه، که به تعبیر حضرت امام خمینی، «امتداد همان ولایت رسول‌الله است». این طرح، محدود به ۲۵۰ سال نخست تاریخ اسلام نیست؛ بلکه الگویی برای همیشه است.

مدیر گروه امامت تطبیقی پژوهشکده امامت اعلام کرد: ما امروز با چالش‌های مدیریتی، اخلاقی و هویتی روبه‌رو هستیم. غدیر به ما یاد می‌دهد که رهبری باید مبتنی بر شایستگی دینی، علمی و اخلاقی باشد؛ سپس یاد می‌دهد مردم باید با بصیرت و مسئولیت‌پذیری در صحنه باشند، نه صرفاً رأی‌دهنده‌ موسمی و همچنین مدیریت اسلامی بدون هدایت الهی و پیوند با ارزش‌ها، به پوسته‌ای از اسلام تقلیل می‌یابد.

 انتهای پیام