اردکان نیز همانند بسیاری از مناطق استان یزد از چند روز قبل از شروع ماه محرم، رنگ ماتم و سوگ به خود می‌گیرد و هیات‌های سوگواری این شهر و دیار به طور ویژه در شب اول محرم طی یک آیین کهن و تاریخی در محلات مختلف مراسم مشعل‌گردانی را برگزار می‌کنند.

در این آیین که به ثبت ملی نیز درآمده است، مشعل‌های بزرگ آهنی که گاه ارتفاع آن‌ها به بیش از ۲ متر نیز می‌رسد با پارچه، پنبه و نفت آماده می‌شوند و پس از غروب آفتاب و همزمان با اذان مغرب، افروخته و در کوچه‌ها و خیابان‌ها و محلات اردکان چرخانده می‌شوند.

مشعل‌گردانی در اردکان نمادی از روشن کردن مسیر کاروان امام حسین(ع) به سوی کربلاست؛ جوانان و مردان با فریادهای یا حسین و نوحه‌خوانی، این مشعل‌ها را در میان جمعیت حرکت می‌دهند.

در برخی محلات، هم‌زمان با برگزاری این آیین، مراسم عَلَم‌بندی و برافراشتن پرچم سیاه در حسینیه‌ها نیز انجام می‌شود و در کنار این مراسم، مردم اقدام به طبخ آش نذری، پخش شربت و پذیرایی ساده می‌کنند و این شب در واقع آغاز رسمی عزاداری محرم در اردکان است.

آیین پوش‌کشی حسینیه چرخاب 

در دومین روز ماه محرم، محله تاریخی چرخاب اردکان میزبان یکی از باشکوه‌ترین آیین‌های مذهبی کشور به نام آیین پوش‌کشی است؛ آیینی کهن که در لیست آثار نامملوس کشور ثبت شده است.

این آیین از بامداد روز دوم محرم آغاز می‌شود به نحوی که جمعی از عزاداران، قطعات پوش بزرگ حسینیه چرخاب را از انبار بیرون آورده و در مراسمی باشکوه، در حضور جمعیت پرشور، آن را بر فراز صحن حسینیه نصب می‌کنند.

این پوش شامل پارچه‌هایی منقوش به آیات قرآنی، اشعار محتشم کاشانی، نقوشی چون درخت سرو، شیر و خورشید، و تزییناتی هنری است که هم نماد عزاداری و هم اثری هنری با قدمت بیش از ۱۲۰ سال به شمار می‌رود.

پوش‌کشی با نوحه‌خوانی و سینه‌زنی گروهی همراه است و با فریادهای یا حسین، فضای حسینیه را فرا می‌گیرد. این مراسم تنها یک بار در سال و فقط در دوم محرم برگزار می‌شود و از اهمیت خاصی در تقویم عزاداری اردکان برخوردار است.

آیین شده‌برداری احمد آباد اردکان

در روزهای سوم تا پنجم محرم، فعالیت‌های هیئت‌های محلی در اردکان به اوج می‌رسد؛ هر محله، حسینیه یا تکیه، برنامه‌های منظم روضه‌خوانی، سینه‌زنی و زنجیرزنی را برگزار می‌کند.
شب‌ها، خیابان‌ها با پرچم‌های عزا و داربست‌های هیئت‌ها، حال و هوایی معنوی به خود می‌گیرد.

آیین شده‌برداری در احمد آباد اردکان یکی دیگر از آیین‌های ثبت ملی شده‌ این شهرستان است که از ششم تا هشتم محرم برگزار میشود.

زنان احمدآبادی طبق این آیین، پارچه‌هایی را به نیت نذر و حاجت به میله‌ای چوبی(شده) می‌بندند و این میله‌های نمادین در حسینیه احمدآباد نصب می‌شود و اهالی در مراسمی با نوحه‌خوانی و ذکر مصیبت، این پارچه‌های نذری را به عنوان تبرک بر سر «شده «می‌بندند. رنگارنگی این پارچه‌ها در کنار حال و هوای آیینی مراسم، جلوه‌ای خاص به حسینیه می‌بخشد.

برخی باور دارند که این پارچه‌ها نمادی از لباس دامادی حضرت علی‌اکبر(ع) هستند که هرگز پوشیده نشدند، روایتی که مراسم را از یک عمل نمادین به آیینی آمیخته با احساسات و مفاهیم حماسی تبدیل کرده است.

در روز هفتم محرم، در برخی محلات اردکان مراسمی با موضوع شهادت حضرت علی‌اکبر(ع) برگزار می‌شود. دسته‌های عزاداری به صورت نمادین با تابوت یا پرچم مشکی وارد صحن حسینیه‌ها می‌شوند. نوجوانان با پوشیدن لباس سفید یا سبز، به‌صورت نمادین نقش حضرت علی‌اکبر(ع) را ایفا می‌کنند.

روضه‌خوانی در این روز با تمرکز بر ماجرای وداع علی‌اکبر با امام حسین (ع) انجام می‌شود و حال و هوای سنگینی بر فضای شهرستان حاکم است، مردم در این مراسم با چشمانی اشک‌بار به یاد جوان شهید کربلا، عزاداری می‌کنند.

آیین ذوالجناح‌گردانی 

از شب هشتم تا دهم محرم، شور و شعور حسینی در اردکان به بالاترین درجه خود می‌رسد، هیئت‌های بزرگ شهر با لباس‌های متحدالشکل، بیرق، طبل، سنج، کُتل، علم و مشعل در خیابان‌ها و حسینیه‌ها حضور می‌یابند.

شب تاسوعا به یاد حضرت عباس(ع) برگزار می‌شود و بسیاری از مردم نذرهای ویژه‌ای را به نیت علمدار کربلا انجام می‌دهند. نوحه‌ها با محوریت وفاداری، ایثار و سقایی حضرت عباس(ع) اجرا می‌شوند.

اما روز عاشورا، شهر سراسر در سکوت، سوز و آه فرو می‌رود؛ دسته‌های عزاداری به‌ طور منظم در خیابان‌ها حرکت می‌کنند و ظهر عاشورا شاهد برپایی نماز جماعت ظهر عاشورا در نقاط مختلف اردکان هستیم.

در برخی محله‌ها، آیین ذوالجناح‌گردانی یا تشییع نمادین شهدا با اسب و تابوت‌های چوبی انجام می‌شود که حال و هوای کربلا را در ذهن مردم زنده می‌کند.

در روزهای یازدهم و دوازدهم محرم، برنامه‌ها به بازخوانی وقایع اسارت اهل‌بیت (ع) و حرکت آنان به سوی کوفه و شام اختصاص دارد. در مجالس روضه، خطیبان به روایت خطبه حضرت زینب(س)، سختی‌های اسرا و نقش امام سجاد (ع) در زنده نگه داشتن پیام عاشورا می‌پردازند.

مراسم این دو روز، آرام‌تر اما با تأمل و معنویت بیشتری برگزار می‌شود. برخی هیئت‌ها به عزاداری در آرامستان‌ها و قبور شهدا می‌روند.

آیین دسته بنی‌اسد

در سیزدهم محرم، اردکان میزبان یکی از منحصر به‌فردترین آیین‌های عزاداری کشور به نام آیین دسته بنی‌اسد است.

این دسته که توسط مرحوم حسین هوشیاری پایه‌گذاری شد، به بازآفرینی تدفین پیکر شهدای کربلا توسط قبیله بنی‌اسد می‌پردازد. شرکت‌کنندگان در این مراسم با لباس عربی، بیل، کلنگ، مشک آب، پارچه سفید (کفن) و تابوت‌های حصیری، از منزل هوشیاری تا حسینیه‌های بزرگ حرکت می‌کنند.

در مسیر حرکت، نوحه‌هایی درباره شهادت و دفن شهدا خوانده می‌شود. این دسته، با استقبال مردم روبه‌رو می‌شود و یادآور یکی از مهم‌ترین وقایع پس از عاشورا است. زنان نیز در کنار دسته، با چادرهای مشکی و دسته‌های گل، نقش همراهان اسرا را بازی می‌کنند.

عزاداری محرم در اردکان، تنها یک مجموعه از مراسم‌های مذهبی نیست بلکه تجلی‌گاهی از تاریخ، فرهنگ، عشق، هنر، اجتماع و هویت مردمی است. این آیین‌ها در کنار معنویت، فرصتی برای پیوند نسل‌ها، بازآفرینی هویت بومی و حفظ میراث ناملموس ملی محسوب می‌شوند.

انتهای پیام