اسماعیل مجللی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: بچه خوانی، اصطلاحی است که در مورد نقش کودکان در مجالس تعزیه به کار برده می‌شود و کودکانی که به ایفای نقش کودک می‌پردازند با عنوان بچه‌خوان شناخته می‌شوند.

این محقق اضافه کرد: برخی آثار مشهور بچه خوانی مانند حکایت خسرو دیوزاد؛ بختیارنامه؛ سلیم جواهری؛ قصۀ موسی؛ خاله قورباغه؛ خاله سوسکه؛ خروس و روباه، لطائف و ظرائف یا حکایات ملانصرالدین، امیر ارسلان، بهرام و گلندام، توبۀ نصوح، جام و قلیان جواهر العقول،چهل طوطی،حدیث‎کسا، حسین‎کرد شبستری، خاله سوسک و آقا موشک،خاله قورباغه، یوسف و زلیخا، عاق والدین و...از جمله کتب بچه خوانی در دوره قاجار محسوب می‌شوند.

مجللی بیان کرد: برخی از داستان‌های کتب بچه‌خوانی به نسخه‌های تعزیه نیز تبدیل شده‌اند و مواردی همچون مکتب رفتن کودکان و یا حتی بازی‌های مرسوم اطفال از قبیل کشتی گرفتن و... نیز در اینگونه مجالس دیده می‌شود.

وی ادامه داد: اساسا در این مجالس محور اصلی داستان مربوط به کودکان بوده که در برخی از آنها شاهد آداب و رسوم ایرانی از قبیل عیدی خواستن کودکان در نوروز، مکتب رفتن کودکان، بازی‌های کودکانه برپایی مجلس عزا برای امام حسین و فوت کودک هستیم.

این پژوهشگر تصریح کرد: یکی از بن مایه‌های اصلی مجالس تعزیه با محوریت کودکان حضور اطفال در مکتب‌خانه‌ها است به نوعی می‌توان گفت که مکتب‌خانه‌ها اصلی‌ترین و تنهاترین محل برای معرفی اطفال در مجالس به حساب می‌آید و مورد دیگری برای نقش آفرینی کودکان نمی‌توان یافت، کشمکش‌هایی که درون مکتبخانه‌ها بین اطفال و معلم مکتب دیده می‌شود خودبه‌خود رویدادهای دراماتیکی  را ایجاد می‌کند.

مجللی ادامه داد: به عنوان نمونه در مجلس وفات ابراهیم (پسر پیامبر) رسول خدا برای آوردن ابراهیم به مکتب‌خانه می‌رود و به محض رسیدن به درب مکتب‌خانه صدای قرآن خواندن پسر خود را می‌شنود، حبیب بن مظاهر در کلاس درس از عشق خود به حسین بن علی می‌گوید و با واکنش معلم مواجه شده و به طریقه قاجاریان فلک می‌شود.

وی با اشاره به مثال‌های دیگر، افزود: در یکی از موارد اشعار و تعزیه، حضرت رقیه در شام گم می‌شود و با کودک شامی به مکتب‌خانه می‌رود به محض ورود شاهد حضور و غیاب کودکان توسط معلم بوده نکته زیبای دراماتیکی این مجلس در این بوده که رقیه از معلم می‌پرسد از این کودکان حاضر در مکتب چه کسی نامش علی اکبر، حسین و عباس است و شاعر از این طریق گریزی به ماجرای کربلا زده است.

این محقق اظهار کرد: بازی‌های کودکانه نیز در برخی مجالس بن مایه داستانی می‌شوند؛ از جمله اینکه امام حسین(ع) کودک و خردسال با برخی از کودکان خاکبازی می‌کند و جالب اینجاست نقش مخالف و نحس روبروی امام، عمر سعد است که خاک‌ها را به سر و روی امام حسین(ع) می‌پاشد و نکته دراماتیک‌تر اینکه کودکی همچون حبیب بن مظاهر از یاران حسین است و ایشان را پشتیبانی می‌کند، مجلسی همچون خط نوشتن حسنین مجلسی است که حسن و حسین شروع به نوشت خط می‌کنند و  فاطمه زهرا  آنها را تشویق می‌کند و یا مجلس کشتی گرفتن حسنین  این کودکان قصد گرفتن کشتی دارند و از مادر می‌خواهند بین آنها داوری کند حس مادرانه حضرت زهرا توسط شاعر به نمایش گذاشته شده و ایشان به کودکان خود می‌فرمایند که به هیچ عنوان طاقت زمین خوردن هیچ‌کدام از شما را ندارم و این بازی را ترک کنید.

مجللی خاطرنشان کرد:  بیشترین مجالس با موضوعیت کودکان مختص به کودکان درگیر واقعه عاشورا بوده و در مجالس تعزیه به معرفی کودکان عاشورایی پرداخته شده است.

وی اضافه کرد: در این راستا به مجالسی از قبیل؛ آهو خواستن امام حسین، آبکشی حسنین، زمرد و یاقوت، روزه گرفتن حسنین، خاکبازی امام حسین، عیدی خواستن حسنین، کشتی گرفتن حسنین، مشق نوشتن حسنین، طال مغربی، طفلان مسلم، طفلان زینب، وفات رقیه، وفات سکینه، وفات فاطمه صغرا، وفات ابراهیم پسر پیامبر، سرخک ملعون، عبدالشمس و تحفه پیغمبر، عقیل، امام باقر و ابراهیم (مهلب و ابراهیم)، خواب دیدن دختر مسلم (نسخه تکیه دولت)، رفتن سکینه به چادر ابن‌سعد (مجموعه خوچکو)، قربانی کردن عبدالله پدر پیامبر، کودکی موسی، باغ بنی‌نجار، سرقت الردا، وفات مرضیه در بیابان شام، عبا گم کردن پسر یهودی، کربلا رفتن پسر یهودی، پسر فروشی، کودکی حبیب بن مظاهر رفتن امام حسین در کودکی به مکه با میر حج و مریض شدن آن حضرت به درد سر و نامه نوشتن به مدینه و آمدن حضرت علی به مکه و استغاثه کردن به درگاه حق و شفا گرفتن امام حسین،آمدن رقیه به درب مکتب خانه در شام، رفتن حسنین به پیشواز پدر می‌توان اشاره کرد.

انتهای پیام