با طلوع آفتاب در صبح ۲۸ تیر، جنب و جوشی خاص در کوچه‌پس‌کوچه‌های روستاهای مازندران آغاز می‌شود. بوی نان تازه، حلوا و شیرینی که از خانه‌ها به مشام می‌رسد، نشانه‌ای از آغاز این آئین دیرین است. خانواده‌ها از روز قبل برای این روز آماده شده‌اند؛ خانه‌ها تمیز شده، لباس‌های نو برای کودکان آماده شد و مواد لازم برای پخت نذری‌ها فراهم؛ هدف اصلی این روز، حضور در آرامستان‌ها و زیارت اهل قبور است.

آرامستان، کانون پیوند با گذشته

قلب تپنده «عید مردگان»، آرامستان‌های روستاست. از حوالی ظهر، جمعیت زیادی از هر سن و سال، با طبق‌هایی پر از نذری و گل و سبزه، راهی مزار عزیزانشان می‌شوند. فضای آرامستان که معمولاً در روزهای عادی آرام و ساکت است، در این روز پر از زمزمه فاتحه، صدای تلاوت قرآن، و همهمه‌ گپ‌وگفت‌های خانوادگی می‌شود.

بر روی هر مزار، سفره‌ای ساده اما پربرکت پهن می‌شود. ظرف‌های حلوا، نان برنجی، شیرینی‌های محلی (مانند کماج یا نان قندی)، میوه‌های فصل، و گاهی آش رشته یا شله زرد، با نظم و احترام چیده می‌شوند. بوی گلاب و اسپند در فضا می‌پیچد و شمعدانی‌های کوچک، نوری کم‌سو و معنوی به این محفل می‌بخشند.

نذری، تجلی سخاوت و یادبود

یکی از مهمترین ارکان این آئین، توزیع نذری و خیرات است. هر خانواده‌ای به نیت شادی روح درگذشتگان خود، بخشی از خوراکی‌های آماده شده را به رهگذران، همسایگان، و به ویژه کودکان هدیه می‌دهد. کودکان با کاسه‌های کوچک خود در میان مزارها می‌گردند و با گفتن "فاتحه" سهم خود را از نذری‌ها دریافت می‌کنند. این سنت، علاوه بر خیرات، فرصتی برای آموزش بخشندگی و یادبود رفتگان به نسل‌های جدید است.

«عید مردگان» تنها یک مراسم سوگواری نیست؛ بلکه روزی برای تجدید دیدارها، تحکیم پیوندهای خانوادگی و اجتماعی است. خویشاوندان دور و نزدیک، که شاید در طول سال کمتر فرصت دیدار داشته‌اند، در این روز گرد هم می‌آیند. غم از دست دادن عزیزان با حس همدلی و همبستگی اجتماعی آمیخته می‌شود و فضایی توام با آرامش و معنویت به وجود می‌آید. بزرگترها داستان‌هایی از درگذشتگان تعریف می‌کنند و خاطراتشان را زنده نگه می‌دارند، و کوچکترها با شنیدن این داستان‌ها، ریشه‌های خود را بهتر می‌شناسند.

این آئین دیرین، نه تنها نشانه‌ای از احترام عمیق مردم مازندران به گذشتگان است، بلکه بازتابی از فرهنگ غنی و ریشه‌دار این سرزمین است که در آن، مرگ پایان نیست، بلکه پلی است برای پیوستن به خاطرات و ادامه زندگی در بستر جمعی و یادبودهای ماندگار. با غروب آفتاب و بازگشت خانواده‌ها به خانه‌هایشان، آرامش دوباره به آرامستان بازمی‌گردد، اما یاد و خاطره این روز پرمفهوم تا ۲۸ تیرماه سال بعد در اذهان باقی می‌ماند.

آئین کهن «عید مردگان» در شهرستان سوادکوه روستاهای خواجه کلا زیراب، قادی کلا، دهستان کسلیان، راستوپی، امام زاده حسن، آلاشت، گردنه سر، سرخ کلا، کردآباد و لفور در مازندران برگزار و روستاهای بخش مرکزی ساری و سایر روستاهای استان هم به این آئین پایبند هستند.

پیوند نسل‌ها و پاسداشت یاد رفتگان

پهلوان یکی از بزرگان روستای آلاشت سوادکوه در گفت‌وگو با ایسنا به گرامیداشت آئین عید مرگان اشاره کرد و گفت: این آئین پیوند بین نسل‌ها و پاسداشت در گذشتگان است.

وی افزود: آئین کهن و پرمفهوم «عید مردگان» را با شکوه و معنویت خاصی در این منطقه برگزار می‌کنند این روز، فرصتی برای گرامیداشت یاد رفتگان، تجدید پیوندهای خانوادگی و اجتماعی، و حفظ ریشه‌های فرهنگی این دیار است.

فاطمه رزاقی هم با اعلام اینکه از ساعات اولیه صبح امروز، بوی نان تازه، حلوا و شیرینی‌های محلی از خانه‌های روستا به مشام می‌رسید، به ایسنا گفت: خانواده‌ها که از روز گذشته برای این آئین آماده شده بودند، با تمیز کردن خانه‌ها، آماده‌سازی خوراکی‌های نذری و تدارک لباس‌های نو برای کودکان، خود را مهیای حضور در آرامستان کرده بودند. هر چند این روز به تاریخ تبری همان « ۲۶ عَیدِ ماه» مرسوم است. هدف اصلی، زیارت اهل قبور و تقسیم خیرات است.

برگزاری عید مردگان و کشتی سنتی لوچو در روستای امام‌زاده حسن منطقه سفیدریز

قربانعلی پاداشی، یکی از اهالی منطقه ییلاقی سفیدریز (اسپرز)، در گفت‌وگو با ایسنا به تشریح برنامه‌های فرهنگی روز ۲۸ تیر در روستای امام‌زاده حسن پرداخت و گفت: قلب تپنده این آئین، آرامستان قدیمی روستای امام‌زاده حسن است. از حوالی ظهر، جمعیت زیادی از اقشار مختلف، با طبق‌هایی مملو از نذری، گل و سبزه، به سمت مزار عزیزانشان رهسپار می‌شوند.

وی افزود: فضای آرامستان که در روزهای عادی آرام و ساکت است، در این روز با زمزمه فاتحه، تلاوت قرآن و گپ‌وگفت خانوادگی رنگی متفاوت پیدا می‌کند.

پاداشی همچنین با اشاره به برگزاری مسابقات کشتی سنتی لوچو همزمان با «عید مردگان» اظهار کرد: در این مراسم فرهنگی و آئینی، تیم‌هایی از بندپی و سوادکوه با یکدیگر رقابت می‌کنند و به تیم برنده یک رأس گوسفند اهدا می‌شود.

در ظهر این روز بر روی هر مزار، سفره‌ای ساده اما پربرکت پهن شده است؛ ظرف‌های حلوا، نان برنجی، شیرینی‌های محلی مانند کماج یا نان قندی، میوه‌های فصل، و گاهی آش رشته یا شله زرد، با احترام و نظم چیده شده؛ بوی گلاب و اسپند در فضا ‌پیچید و فانوس‌های روشن و شمع‌هایی هم که در دل آفتاب تابستان نوری ندارند به این محفل صفا ‌بخشید.

مهرداد محرابی یکی از ساکنین روستای لفور سوادکوه در تشریح این آئین معنوی به ایسنا گفت: یکی از مهمترین جلوه‌های «عید مردگان»، توزیع نذری و خیرات است. هر خانواده‌ای به نیت شادی روح درگذشتگان خود، بخشی از خوراکی‌های آماده شده را به رهگذران، همسایگان و به ویژه کودکان هدیه می‌دهند. حتی برخی کودکان با ظرفی کوچک  که در دست دارند در میان مزارها با ذکر صلوات سهم خود را از نذری‌ها دریافت می‌کنند این سنت، علاوه بر خیرات، فرصتی برای آموزش بخشندگی و یادبود رفتگان به نسل‌های جدید است.

حفظ هویت فرهنگی و دینی

حجت‌الاسلام محسن قبادیان قادی کارشناس فرهنگی و تحلیلگر مسائل دینی در خصوص آئین سنتی «عید مردگان» که هر ساله در ۲۸ تیر در روستاهای مازندران برگزار می‌شود، به ایسنا، گفت: آئین عید مردگان سنتی ایرانی است که هر ساله در روستاهای مازندران به خصوص شهرستان سوادکوه به صورت ویژه انجام می‌شود.

این تحلیلگر مسائل دینی و فرهنگی در مازندران با بیان اینکه مردم این منطقه با نگاه بر تکریم اموات که دین مبین اسلام هم این نگاه را تایید کرده است، افزود: مردگان و اموات به عالم دنیا توجه دارند از همین رو افرادی که در این مراسم شرکت می‌کنند برای مردگان با پخت غذا خیرات می‌کنند.

قبادیان با بیان اینکه روایتی هم آمده است که بعد از مرگ نزدیکان، بازماندگان برای اموات خیرات کنند و این موضوع هم در اسلام برجسته شده است، خاطرنشان کرد:  زیرا از تکریم اموات انسجام، تعامل، همدلی و در کنار هم بودن ترویج می‌شود چراکه اسلام به دنبال همدلی و انسجام جامعه است.

وی با تاکید براینکه در عید مردگان از هرگونه انحراف جلوگیری و بر محور انسجام توجه شود، گفت: شاهد هستیم برخی به دنبال وارد کردن مطالبی هستند که این آئین را از مسیر اصلی خارج می‌کند این افراد حتی نمی‌دانند سنت و آئین‌هایی که ریشه در معنویت دارد باید حفظ شود.

با غروب آفتاب و بازگشت خانواده‌ها به خانه‌هایشان، آرامش دوباره به آرامستان باز می‌گردد، اما یاد و خاطره این روز پرمفهوم و معنوی تا ۲۸ تیر سال آینده در اذهان مردم روستاهای مازندران باقی خواهد ماند.

انتهای پیام