علیرضا بیات در گفت‌وگو با ایسنا اظهارکرد: لونای ۱، هشتمین ماهواره‌ای بود که به‌طور موفق به فضا پرتاب شد و به‌عنوان نخستین فضاپیمای ساخت بشر که وارد فضای بین‌سیاره‌ای شد، نقطه عطفی در تاریخ اکتشافات فضایی به‌شمار می‌رود.

وی افزود: این فضاپیما که با نام «لونا یک» یا «مِچتا» (به معنای «رویا») شناخته می‌شود، توسط اتحاد جماهیر شوروی در دوم ژانویه ۱۹۵۹ میلادی، ساعت ۱۶:۴۱ به وقت جهانی، از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان به فضا پرتاب شد. لازم به ذکر است که در آن زمان، قزاقستان بخشی از خاک شوروی محسوب می‌شد و پایگاه بایکونور نیز جزئی از قلمرو فضایی این کشور به‌شمار می‌رفت.

کارشناس نجوم ادامه داد: جرم کلی لونای ۱ حدود ۳۶۱ کیلوگرم بود و هدف از پرتاب آن، رسیدن به ماه و برخورد با سطح آن عنوان شده بود. این فضاپیما در چهارم ژانویه ۱۹۵۹ از فاصله‌ای حدود ۵۹٬۰۵۰ کیلومتری از کنار ماه عبور کرد، اما به دلیل انحراف جزئی در مسیر، موفق به برخورد نشد. مدت مأموریت لونای ۱ تا زمان قطع تماس رادیویی، حدود ۶۲ ساعت بود. هرچند مأموریت طبق هدف اولیه به‌طور کامل محقق نشد، اما دستاوردهای علمی قابل‌توجهی از خود به جای گذاشت.

بیات گفت: از جمله اهداف اصلی مأموریت لونای ۱ می‌توان به برخورد کنترل‌شده با سطح ماه و ارسال داده‌ها حین مسیر، مطالعه میدان‌های مغناطیسی زمین و ماه، بررسی ذرات باردار در فضا و ساختار کمربند وان آلن، آزمایش امکان برقراری ارتباط رادیویی از فواصل دور تا حدود ۶۰۰ هزار کیلومتر و اجرای نخستین آزمایش رهاسازی گاز سدیم برای رهگیری نوری در فضا اشاره کرد.

وی افزود: این فضاپیما به تجهیزات علمی پیشرفته‌ای مجهز بود؛ از جمله مغناطیس‌سنج برای سنجش میدان مغناطیسی بین زمین و ماه، آشکارساز گایگر-مولر برای ثبت تابش‌های کیهانی، آشکارسازهای نوترون و یونیزاسیون جهت تحلیل ذرات پرانرژی و حدود یک کیلوگرم گاز سدیم برای ایجاد ابری درخشان به‌منظور رهگیری مسیر از روی زمین، همچنین فرستنده‌های رادیویی ویژه‌ای نیز در لونای ۱ تعبیه شده بود که امکان ارسال سیگنال از فواصل بسیار دور را فراهم می‌کرد.

کارشناس نجوم اظهار کرد: در جزئیات فنی پرواز، هدف این بود که کاوشگر با دقت بالا به سمت ماه هدایت شود، اما خطای کوچکی در زمان جداسازی مرحله سوم موشک، موجب انحراف مسیر آن شد. در نتیجه، لونای ۱ با عبور از فاصله حدود ۵۹٬۰۵۰ کیلومتری سطح ماه، وارد یک مدار بیضوی به دور خورشید شد که حضیض آن ۱۴۶ میلیون کیلومتر و اوج آن ۱۹۷ میلیون کیلومتر بود؛ این مدار یک دوره گردش حدود ۴۵۰ روزه داشت. به این ترتیب، لونای ۱ به نخستین شیء ساخت بشر تبدیل شد که به فضای بین‌سیاره‌ای راه یافت.

بیات ادامه داد: دستاوردهای علمی و تاریخی لونای ۱ بسیار مهم بودند. از جمله می‌توان به تأیید وجود فضای خالی واقعی میان زمین و ماه (فضای بین‌سیاره‌ای)، رد وجود میدان مغناطیسی در ماه، ثبت اطلاعات حیاتی از ذرات باردار در کمربند وان آلن، نمایش توان موشک‌های شوروی در هدایت فضاپیما تا نزدیکی ماه، رسیدن به سرعت فرار از گرانش زمین و اجرای نخستین آزمایش ایجاد ابر مصنوعی سدیم در فضا اشاره کرد. این مأموریت الهام‌بخش مأموریت‌های بعدی چون لونای ۲ (نخستین برخورد با ماه) و لونای ۳ (نخستین عکس‌برداری از پشت ماه) شد.

وی افزود: نام «مِچتا» یا «رویا» پس از شکست برخورد با ماه و ورود غیرمنتظره لونای ۱ به فضای بین‌سیاره‌ای، به‌عنوان نام غیررسمی این فضاپیما انتخاب شد؛ چرا که با وجود انحراف از مسیر اولیه، رؤیای دیرینه بشر برای گام‌نهادن در فضای بین‌سیاره‌ای به واقعیت پیوست.

کارشناس نجوم یادآور شد: لونای ۱ هم‌اکنون در مدار خورشیدی قرار دارد و همچنان به دور خورشید می‌گردد. این فضاپیما نخستین زباله فضایی بین‌سیاره‌ای ساخت بشر محسوب می‌شود. در جمع‌بندی می‌توان گفت که مأموریت لونای ۱، هرچند به برخورد با ماه منتهی نشد، اما نقطه آغازین عصر اکتشافات ماه و سیارات بود و نشان داد که انسان می‌تواند فضاپیماهایی را فراتر از مدار زمین هدایت کند.

انتهای پیام