معصومه سادات طباطبایی، روانشناس، استاد حوزه و دانشگاه در هفتمین نشست از سلسله نشست‌های افزایش آگاهی جمعی در شرایط بحران با عنوان «نقش مادران در مدیریت بحران های اجتماعی» که شامگاه یکشنبه ٢٩ تیر به صورت مجازی، به همت جهاد دانشگاهی قم برگزار شد، گفت: مدیریت بحران‌های اجتماعی مسئله‌ای اساسی و بسیار مؤثر است که در دهه اخیر، به‌ویژه سال‌های گذشته، به یکی از موضوع‌های مهم تبدیل شده است. اهمیت این موضوع از دو منظر مباحث دینی و دیدگاه علمی مورد توجه ویژه قرار گرفته،  قدمت پرداختن به این مسئله بسیار طولانی است و همین امر بر اهمیت آن برای ما می‌افزاید.

وی با بیان اینکه نقش مادر در این میان به عنوان کانون اصلی فرآیند تربیت فرزند بسیار حیاتی است، ادامه داد: پرسش کلیدی این است که یک مادر چگونه باید عمل کند تا نقش مؤثری در تربیت فرزند داشته باشد؟ و یکی از مؤلفه‌های مهم تربیت، یعنی «مدیریت بحران» را به موقع، به‌جا، به‌هنگام و هوشمندانه محقق سازد.

طباطبایی افزود: طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی، بحران به شرایطی گفته می‌شود که یک یا چند ساختار اجتماعی دچار اختلال شدید می‌شود. به بیان ساده‌تر، بحران پیشامدی ناگهانی است که وضعیت آرام و مسیر عادی امور را دچار اختلال می‌کند و با تدابیر معمول نمی‌توان آن را مدیریت کرد. در چنین شرایطی، نیاز به روش‌های ویژه و مؤثرتر برای حل مسئله احساس می‌شود.

این روانشناس با بیان اینکه واژه بحران، در موقعیت‌های مختلف به کار می‌رود، گفت: بحران فرهنگی، زمانی که مسائل فرهنگی دچار اختلال می‌شود، ارزش‌های اخلاقی و هویت تضعیف می‌شود. بحران اقتصادی، هنگامی که معیشت مردم تهدید می‌شود و فاصله طبقاتی افزایش می‌یابد. بحران‌های طبیعی مانند سیل، زلزله و بلایای طبیعی؛ بحران اجتماعی، هنگامی که مفاهیم و ارزش‌های اساسی جامعه دچار اختلال می‌شوند و بحران جنگ، مثال عینی پس از جنگ تحمیلی، پرداختن به بحران‌های هویت اجتماعی اعم از دینی و ملی فرزندان به یک ضرورت تبدیل شد. جنگ تنها تهدید مرزهای جغرافیایی نبود، بلکه هجمه‌ای همه‌جانبه برای تهدید ارزش‌های اعتقادی و هویتی ملت ما محسوب می‌شد.

این مدرس حوزه و دانشگاه با بیان اینکه خانواده به عنوان مهم‌ترین رکن و نهاد اجتماعی، اولین محیط مواجهه فرد با دنیای پیرامون است،  تأکید کرد: خانواده تأثیرگذارترین نهاد در تربیت فرزندان محسوب می‌شود توجه به تربیت فرزند برای رشد و تعالی روح و روان او در کانون خانواده امری حیاتی است. همه علوم جامعه‌شناسی، روانشناسی و به‌ویژه علوم دینی، بر نقش بی‌بدیل خانواده و به‌طور خاص نقش والدین و محوریت مادر در تعالی انسان تأکید دارند.

تقویت هوش هیجانی پایه آماده‌سازی کودک در برابر بحران

وی تصریح کرد: نقش مادر از منظر دینی اهمیت زیادی دارد، در آیات و روایات متعدد، مستقیم و غیرمستقیم بر جایگاه مادران در تعالی، رشد و تربیت فرزند تأکید شده است. حضرت فاطمه زهرا(س) به عنوان الگویی نورانی، بسیاری از تکنیک‌های تربیتی روانشناسی را قرن‌ها پیش به کار بستند. از منظر روانشناسی نیز در مدیریت بحران، تعامل بین مادر و فرزند نقشی کلیدی دارد. مادر هوشمند کسی است که از روش‌های مستقیم و غیرمستقیم برای حل مسئله و آماده‌سازی فرزندش در مواجهه با بحران استفاده می‌کند.

طباطبایی با اشاره به اینکه نقش آفرینی مادر، در آماده سازی فرزند در مواجهه با بحران در سه مرحله اتفاق می افتد، گفت: مرحله پیش از بحران؛ مهم‌ترین نقش مادر در این مرحله، آماده‌سازی فرزند برای مسائل احتمالی است. استفاده از اقتضائات محیطی و زمانی برای ایجاد زمینه راهبری فرزند در بحران‌های آینده ضروری است و غفلت از این آماده‌سازی می‌تواند منجر به آسیب‌های جبران‌ناپذیر روانی و هزینه‌های سنگین مادی و معنوی شود. در همین راستا تقویت هوش هیجانی فرزند در تعاملات روزمره، مثلاً نحوه کنترل هیجان مادر در ترافیک یا تصادف، مبنای این آماده‌سازی است.

این مدرس حوزه و دانشگاه ادامه داد: مرحله بعدی، حین بحران است لذا اگر مادری به هر دلیل در مرحله قبل آماده‌سازی کافی نداشت، در حین بحران، ابتدا باید خودش بحران و هیجاناتش را بپذیرد و مدیریت کند. انکار یا پاک‌کردن صورت مسئله، بحران را پیچیده‌تر می‌سازد و اینکه داشتن گوش شنوا و گفت‌وگوی مؤثر برای درک احساسات فرزند و دیگر اعضای خانواده مسئله‌ای حیاتی است.

این روانشناس با بیان اینکه  مرحله پس از بحران  شامل؛ بازسازی روحیه، پردازش تجربیات و آماده‌سازی برای بحران‌های احتمالی آینده می‌شود، تأکید کرد: نقش مادر در مدیریت بحران، نقشی پیش‌گیرانه، حمایت‌گر و تربیت‌کننده نسلی تاب‌آور و مسئولیت‌پذیر است که هم در کانون خانواده و هم در سطح جامعه تأثیری ماندگار و حیاتی بر جای می‌گذارد. پرورش هوش هیجانی، مهارت حل مسئله، انتخاب‌گری، مسئولیت‌پذیری فردی و اجتماعی و استوار بر ارزش‌های دینی و ملی در فرزندان، به آن‌ها کمک می‌کند تا در آینده بتوانند بحران‌ها را هوشمندانه مدیریت کنند.

انتهای پیام