داوود عندلیب اردکانی در گفت‌وگو با ایسنا، ضمن اشاره به وضعیت سرطان در استان یزد به ویژه شهرستان اردکان، تصریح کرد: مقایسه‌ وضعیت سرطان در کل کشور، استان یزد و شهرستان اردکان طی سال ۱۴۰۲، آمار ابتلا به سرطان را به ترتیب ۱۵۲، ۱۹۸ و ۲۰۳ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر نشان می‌دهد که بنا بر این آمارها، ابتلا به سرطان در اردکان از کل کشور و حتی استان یزد هم شایع‌تر است و این در حالیست که آمار کل استان یزد، اردکان را نیز شامل می‌شود و به عبارتی سهم اردکان در بالا رفتن آمار کل استان نیز کم نیست.

وی با اشاره به آمار مقایسه‌ای سه نوع از مهم‌ترین سرطان‌ها شامل سرطان‌های ریه، روده بزرگ و سرطان‌های خونی نیز اظهار کرد: وضعیت اردکان نسبت به کل استان یزد نشان می‌دهد در حالی نرخ سرطان ریه و تراشه در یزد ۷.۷ است که این نرخ در اردکان رقم ۱۲.۵۶ را نشان می‌دهد، نرخ سرطان روده بزرگ(کلورکتال) در یزد ۱۹.۳ ولی در اردکان ۳۲.۴۴ و در مورد سرطان‌های خونی نیز این نرخ در حالی برای اردکان ۱۲ است که برای یزد ۷.۴ اعلام شده و به عبارتی در همه این موارد، اردکان با اختلاف قابل‌توجهی جلوتر است که این یک زنگ خطر جدی برای مسئولین و مردم به شمار می‌رود.

این عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به نسبت جمعیت بومی به غیربومی در اردکان بنا بر آمارهای تامین اجتماعی که بیانگر جمعیت ۵۶ درصد غربومیان در این شهرستان است، گفت: آمارهای مقایسه‌ای در مورد نرخ سرطان در بومیان اردکانی با فرض این که نرخ سرطان در غیربومی‌ها مشابه نرخ کشوری یعنی ۱۵۲ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر باشد، حکایت از این دارد که نرخ سرطان در بومیان اردکانی معادل ۲۶۷.۹ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر است و این عدد یعنی بومیان اردکانی تقریباً ۱.۷ برابر کل کشور و ۱.۳۵ برابر کل استان یزد دچار سرطان هستند.

وی نرخ سه سرطان اصلی بین بومیان اردکانی و کل استان را نیز مقایسه و اعلام کرد: آمارها در مورد نرخ این سه سرطان در مورد بومیان اردکانی بسیار وخیم‌تر و تقریباً دو برابر کل استان است به طوری که این نرخ در مورد سرطان ریه و تراشه حدود ۱۸.۷۵، کلورکتال (روده بزرگ) معادل ۴۹.۱۶ و در مورد سرطان‌های خونی ۱۷.۸۵ است.

عندلیب این آمارها را بیانگر بحرانی بودن وضعیت سرطان در اردکان به‌ویژه در بین مردم بومی این شهرستان که سال‌هاست با آب، هوا، خاک، غذا و محیط زندگی این منطقه سر و کار دارند، ذکر کرد و گفت: تحلیل آمارهای ارائه شده در حوزه ساختاری به ویژه به لحاظ مهاجرت و اختلال در توازن جمعیتی حاکی از این است هر چند طی ۱۰ سال گذشته جمعیت اردکان به دلیل مهاجران غیربومی صنعتی‌محور که عموماً به دلایل اقتصادی به این دیار مهاجرت کرده‌اند، بیش از دو برابر شده اما زیرساخت سلامت، پایش و محیط زیست در این شهرستان به طور هم‌زمان توسعه نیافته است.

وی افزود: از طرفی بومیان قدیمی به دلیل میانگین سنی، شرایط زندگی، بازه زمانی بیشتر سکونت در اردکان، بیشتر در معرض آلودگی صنعتی، گرد و غبار بوده‌اند لذا در حالی منابع درمانی اردکان با هجوم مهاجران تحت فشار قرار دارد که بار اصلی سرطان روی دوش بومیان اردکان است.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: از دیدگاه تحلیل زیست‌محیطی شاهد آلودگی پنهان اما موثر در استان و این شهرستان هستیم به طوری که علی رغم این که استان یزد و نیز اردکان، با کمبود شدید آب، خشکی هوا و تراکم صنایع فلزی، شیمیایی، فولاد و غیره  مواجه است، این مهم که برخی آلاینده‌های خطرناک این صنایع مانند PM۲.۵، فلزات سنگین و ترکیبات فرّار آلی نیز در بلندمدت عامل بروز سرطان هستند، انکارناپذیر است.

عضو هیات علمی دانشگاه یزد نکته قابل تامل در این باره را نبود پایش عمومی و انتشار عمومی داده‌های زیست‌محیطی دانست که باعث شده اثرات این آلاینده‌ها در ذهن مردم جدی گرفته نشود و مهمتر از همه این که سرطان فقط یک بیماری نیست بلکه نشانه‌ای از تخریب خاموش و تدریجی محیط‌زیست منطقه است.

وی نابرابری‌های درمانی به لحاظ جغرافیایی و دسترسی‌ها را نیز یادآور شد و گفت: بسیاری از بومیان اردکانی به دلیل شرایط مالی، فرهنگی یا نبود سیستم پیشگیری فعال، دیر به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند و نرخ بالای شناسایی دیرهنگام یکی از دلایل افزایش مرگ‌ومیرهای ناشی از سرطان است.

عندلیب ادامه داد: علاوه زنان بومی نیز نسبت به مردان دسترسی کمتری به خدمات تشخیصی تخصصی مثل ماموگرافی یا غربالگری دهانه رحم دارند و این خود عامل دیگری برای افزایش شیوع سرطان است لذا باید تاکید شود که نابرابری دسترسی به خدمات تشخیصی و پیشگیری نیز هرچند پنهان ولی خطرناک است.

وی این که برخی مسئولین، آمار سرطان در استان و اردکان را نگران‌کننده نمی‌دانند را عاملی در کاهش اعتماد عمومی دانست و تصریح کرد: وقتی مردم با چشم خود موارد متعدد ابتلا، فوت و تشخیص در خانواده و اطرافیان را می‌بینند اما با انکار مسئولان مواجه می‌شوند، احساس رهاشدگی و خشم جمعی شکل می‌گیرد و این عدم صداقت یا شفاف‌سازی کامل در بحران‌های بهداشتی می‌تواند باعث نابودی سرمایه‌های اجتماعی شود.

وی سکوت خطرناک رسانه‌ای را نیز یک تهدید خواند و افزود: برخلاف شهرهای بزرگ در اردکان رسانه‌های محلی، فعالان اجتماعی و کانون‌های مطالبه‌گری در حوزه سلامت بسیار محدودند و از طرفی آموزش درباره نشانه‌های سرطان، غربالگری، شیوه زندگی سالم و نقش آلودگی نیز تقریباً ناچیز است لذا نتیجه نبود آگاهی یعنی سرطان بیشتر، دیرتر و مرگبارتر بنابراین رسانه و آموزش عمومی باید نقش پررنگ‌تری را در این باره بازی کند.

عندلیب اردکانی در پایان با تحلیلی آینده‌نگرانه، خطر پنهان گسترش بحران را گوشزد کرد و گفت:  اگر اکنون اقدامی صورت نگیرد، در آینده نزدیک، نه تنها اردکان بلکه مرکز استان نیز شاهد افزایش فشار به بیمارستان‌ها، هزینه‌های هنگفت درمانی و کاهش بهره‌وری نیروی انسانی خواهد بود که ماحصل آن چیزی جز افزایش نارضایتی عمومی و امنیتی شدن بحران سلامت نیست.

انتهای پیام