سیعید پورعلی در گفت‌وگو با ایسنا بیان کرد: جهاد دانشگاهی از ابتدای تأسیس در ۱۶ مرداد ۱۳۵۹، با مأموریتی چندبُعدی گام برداشت؛ در ابتدا نهاد نخبه‌پرور و پیشرو در عرصه فرهنگی و علمی دانشگاه‌ها بود و ظرفیتی ارزشمند برای پیوند دانشگاه و جامعه قلمداد شد. بررسی چهار دهه گذشته نشان می‌دهد جهاد دانشگاهی موفق شد با نگاهی آینده‌نگر و نیازمحور، در سه حوزه کلان (آموزش، پژوهش و فرهنگ) نقش‌آفرین باشد.
وی ادامه داد: در حوزه پژوهش و فناوری، این نهاد با ایجاد مراکز تحقیقاتی، اجرای پروژه‌های فناورانه، تولید دانش فنی خاص مانند درمان ناباروری، سلول‌های بنیادی، نفت و انرژی و حضور در زمره شرکت‌های دانش‌بنیان، مرزهای علم را جابه‌جا کرد. در حوزه آموزشی، توسعه آموزش‌های تخصصی کوتاه‌مدت و بلندمدت، تدوین استانداردهای آموزشی مورد نیاز بازار کار، و تربیت نیروی انسانی ماهر، پاسخگوی بخشی از نیازهای کشور بوده است.
پورعلی اضافه کرد: در بعد فرهنگی ـ اجتماعی، جهاد دانشگاهی به‌خوبی نقش جریان‌سازی و نهادینه‌سازی ارزش‌های انقلاب اسلامی، ترویج گفتمان علمی و نقد عالمانه، تولید محتوای فاخر و ایجاد پل ارتباطی میان نسل دانشگاه و جامعه را برعهده داشته است. فعالیت‌هایی مانند مرکز افکارسنجی، خبرگزاری‌های معتبر ایسنا، ایکنا، جشنواره‌ها و کرسی‌های آزاداندیشی، این نقش را تقویت کرده است.
وی اظهار کرد: در مجموع، گستردگی خدمات و انعطاف ساختاری جهاد دانشگاهی در تعامل با تحولات اجتماعی و علمی یک نقطه قوت مهم بود. این نهاد با تمرکز بر حل مسئله، مأموریت‌گرایی و بومی‌سازی دانش و فناوری، بارها به عنوان نهادی راهبردی در عرصه توسعه ملی مطرح شده است. تقویت رویکرد نوآوری، آینده‌پژوهی و حل معضلات اساسی کشور می‌تواند مسیر پیشرفت آتی آن را هموارتر سازد.
این معاون استانداری لرستان بیان کرد: ارتباط و تعامل دستگاه‌های استانی و کشوری با جهاد دانشگاهی در چهار دهه اخیر، تابع دو مؤلفه اصلی یعنی اعتماد به ظرفیت‌های تخصصی جهاد دانشگاهی و میزان شناخت مدیران اجرایی از مأموریت‌های این نهاد بوده است. هرگاه این دو مؤلفه تقویت شده، نمونه‌های موفقی از حل مسائل کلان ملی تا چالش‌های محلی رقم خورده است مانند پروژه‌های فناورانه در حوزه سلامت و محیط زیست، یا طرح‌های اجتماعی نوآورانه در عرصه فرهنگی با مشارکت استانداری‌ها و وزارتخانه‌ها. اما گاهی نیز به علت رویکردهای سلیقه‌ای و ناشناخته ماندن توانمندی‌ها، همکاری‌ها به سطح مشاوره‌ای یا محدود به قراردادهای مقطعی تقلیل یافته است.
پورعلی یادآور شد: برای ارتقاء و هم‌افزایی بیشتر این پیشنهادها قابل طرح است، تقویت جایگاه جهاد دانشگاهی به عنوان بازوی علمی و اجرایی دولت در تدوین برنامه‌های توسعه استانی و ملی، بر همین اساس جهاد دانشگاهی به عنوان مشاور علمی و اجراکننده پروژه‌های کلیدی باید نقش بیشتری یابد و مشارکت آن در کارگروه‌ها و شوراهای تخصصی الزام‌آور شود. همچنین ارتباط ساختاریافته و نیازسنجی مستمر با تشکیل کمیته‌های مشترک (با حضور نمایندگان جهاد دانشگاهی و دستگاه‌های اجرایی استان) و تدوین نقشه راه همکاری می‌تواند از موازی‌کاری جلوگیری و هم‌افزایی دانش و تجربه را افزایش دهد.
معاون سیاسی امنیتی اجتماعی استانداری لرستان افزود: علاوه براین افزایش شفافیت، انعقاد تفاهم‌نامه‌های هدفمند و ارزیابی عملکرد ضروری است، جهاد دانشگاهی با قراردادهای همکاری با شاخص‌های عملیاتی، زمان‌بندی، مسئولیت مشخص و وجه نظارتی می‌تواند خروجی‌های کاربردی برای هر طرح که برای تمام طرفین ملموس و ارزیابی‌پذیر باشد ارائه کند. یکی پیشنهاد دیگر برای تقویت همکاری، ترویج الگوی مسئله‌محوری و حل چالش‌های محلی است. جهاد دانشگاهی و دستگاه‌های اجرایی باید بر تعریف پروژه‌های مبتنی بر نیاز واقعی استان‌ها و استفاده از ظرفیت علمی این نهاد در حل معضلاتی چون اشتغال، سلامت، آسیب‌های اجتماعی و فناوری بومی تأکید کنند.در مجموع با تغییر نگاه از تعامل سلیقه‌ای به ارتباط ساختاریافته و الزام‌آور و ارجاع موضوعات راهبردی به جهاد دانشگاهی، ظرفیت عظیم این نهاد برای پیشرفت استان‌ها و کشور بیش از پیش بالفعل خواهد شد.
وی تصریح کرد: بدون تردید جهاد دانشگاهی با برخورداری از بدنه‌ای علمی، فناوری‌محور و فرهنگی، جایگاهی بی‌بدیل در تحقق شعار سال و اهداف کلان جمهوری اسلامی دارد. تحقق شعار سال که غالباً حول"اقتصاد و سرمایه گذاری برای تولید " یا مفاهیمی نظیر نوآوری، مهارت‌آموزی، یا رشد اقتصادی از طریق ایجاد فضای مناسب برای سرمایه‌گذاری و تولید تعریف می‌شود، نیازمند نهادی است که هم قدرت پیوند دانش و فناوری با مسائل بومی را داشته باشد و هم توان تسهیل‌گری بین دولت، صنعت و جامعه مدنی را. جهاد دانشگاهی با سابقه موفق در ایجاد مراکز نوآوری، راه‌اندازی شرکت‌های دانش‌بنیان، بومی‌سازی فناوری‌های راهبردی در حوزه‌های سلامت، کشاورزی و انرژی و همچنین توسعه آموزش‌های مهارتی و تخصصی برای رفع نیاز بازار کار، الگویی از این رویکرد را در چهار دهه اخیر ارائه داده است.
او گفت: در عرصه فرهنگی، این نهاد از طریق رسانه‌های اثرگذار خود مانند ایسنا، ایکنا و مجموعه پژوهش‌های فرهنگی اجتماعی، ضمن ترویج گفتمان تحقق شعار سال، توانسته فرهنگ کارآفرینی، مسئولیت‌پذیری و حل مسئله را در جامعه دانشگاهی و فراتر از آن نهادینه کند. از منظر سیاستگذاری نیز، جهاد دانشگاهی با ارائه پژوهش‌های مسئله‌محور و تحلیل‌های راهبردی، بازوی فکری دولت و قوای دیگر در ترسیم و پیگیری اهداف کلان کشور بوده است. آن‌چه این ظرفیت را اثرگذارتر می‌کند، رویکرد مسئله‌محور، انعطاف‌پذیری ساختاری، چابکی اجرایی و استقلال نسبی نهاد است، که امکان ورود به عرصه‌های میان‌رشته‌ای و حل چالش‌های جدید را فراهم می‌سازد.
پورعلی افزود: برای بهره‌گیری بهینه از این ظرفیت، ضروری است سیاستگذاران و مدیران اجرایی، جهاد دانشگاهی را نه صرفاً یک پیمانکار، بلکه شریک راهبردی و بازوی نوآوری بدانند و زیرساخت‌های لازم برای مشارکت مؤثر آن در تدوین و اجرای برنامه‌های توسعه را بیش از پیش فراهم سازند. اعتماد به بدنه نخبگانی جوان و توانمندسازی این نهاد، راهگشای تحقق شعار سال و آرمان‌های بلند جمهوری اسلامی خواهد بود.
وی اضافه کرد: در مقام فردی که تجربه مدیریتی و مسئولیت فرهنگی در جهاد دانشگاهی داشته‌ام، معتقدم این نهاد الگوسازی‌های اثربخشی در چند سطح کلیدی برای کشور رقم زده و قابلیت تکرار و توسعه این الگوها را نیز داراست. نخست، الگوی تلفیق علم و عمل که جهاددانشگاهی با ورود به پروژه‌های فناورانه و حل مسائل واقعی جامعه، به خوبی عملیاتی کرد؛ موفقیت‌هایی مانند سلول های بنیادی، درمان ناباروری ، دستیابی به فناوری‌های پیشرفته نفت و گاز یا توسعه مراکز رشد و شرکت‌های دانش‌بنیان، نمودهای بارز این رویکرد است و نشان داد پژوهش و نوآوری دانشگاهی می‌تواند به خلق ارزش افزوده و اشتغال واقعی منجر شود. دوم،"الگوی فرهنگ‌سازی و جریان‌سازی فکری مستقل" که در شرایط گوناگون اجتماعی و سیاسی به خلق گفتمانی تازه حول علم، اخلاق و مسئولیت اجتماعی کمک کرد. خبرگزاری‌های ایسنا و ایکنا، مرکز افکارسنجی و نشست‌های نقد و مناظره وآزاداندیشی، همگی نقش محوری در نهادینه‌سازی گفتمان علمی و ارتقاء گفت‌وگوهای تخصصی ایفا کرده‌اند. سوم، "الگوی چابک‌سازی و ساختار میان‌رشته‌ای" که برخلاف بوروکراسی سنتی، امکان تشکیل هسته‌های اجرایی بر اساس نیاز جامعه را داده و باعث ورود سریع به مسائل جدید شده است؛ نمونه این مدل در بحران‌ها، مانند مقابله با کرونا یا پاسخ به نیازهای فناورانه استانی کاملاً ملموس بود.چهارم، "الگوی مشارکت‌جویی و شبکه‌سازی با دستگاه‌های اجرایی و بخش خصوصی" که نقش جهاد را از یک مجموعه صرفاً دانشگاهی، به یک حلقه واسط مؤثر در زنجیره توسعه تبدیل کرده است.
پورعلی ادامه داد: با این سرمایه تجربی، معتقدم جهاد دانشگاهی ظرفیت الگوسازی عمیق‌تری در آینده دارد؛ به‌ویژه در پیونددهی فناوری با عدالت اجتماعی، توانمندسازی سرمایه انسانی جوان و خوداتکایی علمی کشور. تداوم تقویت استقلال نسبی نهاد، پذیرش ریسک عملیاتی و سرمایه‌گذاری روی نوآوری‌ها، می‌تواند این الگوها را به مدل‌های ملی و قابل صدور به سایر عرصه‌ها بدل سازد.
این معاون استانداری لرستان اظهار کرد: تقویت فعالیت‌های امیدآفرین جهاد دانشگاهی مستلزم اتخاذ رویکردی چندلایه و راهبردی است. نخست باید بر تقویت ارتباط میان‌نسلی و توجه به سرمایه اجتماعی جوانان تأکید کنم؛ جهاد دانشگاهی با ایجاد بسترهای واقعی برای مشارکت جوانان در پروژه‌های علمی، فرهنگی و کارآفرینانه، می‌تواند آنان را به عاملان تغییر و الهام‌بخش امید بدل کند. حمایت از ایده‌های نو، تشکیل شتاب‌دهنده‌ها و مراکز نوآوری در سراسر کشور و الگوسازی از موفقیت‌های جوانان و نخبگان، به افزایش خودباوری و میل به تلاش جمعی منجر می‌شود.در گام دوم، گفتمان‌سازی امید بر مبنای واقعیت‌های عینی بسیار مهم است؛ باید موفقیت‌های جهاددانشگاهی از سطح اقدامات فناورانه و حل مشکلات واقعی (امید مبتنی بر تجربه) به خوبی اطلاع‌رسانی و برجسته شود. رسانه‌ها و بازوهای فرهنگی جهاد مانند ایسنا و مرکز افکارسنجی، می‌توانند این تجارب را به تولید روایت‌های الهام‌بخش تبدیل کنند تا امید، نتیجه مواجهه با واقعیات و «امکان تغییر» باشد، نه صرفاً شعاری تبلیغاتی.همچنین افزایش پیوند جهاددانشگاهی با جامعه محلی و اقشار مختلف (از طریق طرح‌های کوچک منطقه‌ای، آموزش‌های مهارتی و پروژه‌های اجتماعی) باعث می‌شود دستاوردهای امیدآفرین سریع‌تر دیده و لمس شوند. تعریف طرح‌های ملی «امید اجتماعی» با همکاری سایر دستگاه‌ها، اجرای جشنواره‌های شناسایی ایده‌های تحول‌آفرین جوانان، و قدرت دادن به جریان‌های داوطلبانه، انگیزه و امید را در لایه‌های مختلف جامعه تعمیق خواهد کرد.در نهایت، موفقیت جهاددانشگاهی در امیدآفرینی به استمرار نوآوری، حضور فعال در حل معضلات و بازنمایی روایت‌های موفقیت وابسته است. این مسیر به شرط حفظ استقلال فکری و گفتمانی، تعهد به ارزش‌های اصیل و جسارت ورود به حوزه‌های نوپدید، آینده‌ای روشن‌تر برای کشور رقم خواهد زد.
وی گفت: با نگاه تلفیقیِ تجربیات مدیریتی و عضویت هیئت علمی در جهاد دانشگاهی، همراه با آشنایی میدانی با محیط‌های خارج از این نهاد، می‌توانم اذعان کنم که جهاد دانشگاهی ظرفیت ویژه‌ای در تقویت همبستگی ملی و ارائه خدمات مردمی دارد و طی چهار دهه، گام‌های عملیاتی مهمی نیز برداشته است.
پورعلی ادامه داد: در بُعد همبستگی ملی، جهاد دانشگاهی همواره کوشیده است حلقه ارتباطی میان دانشگاه، جامعه و دولت باشد. این نهاد از طریق راه‌اندازی بحث‌های میان‌رشته‌ای و گفتمان‌سازی حول مسائل بنیادین کشور، پایه‌ریز گفت‌وگو و همفکری در محیط‌های متکثر دانشگاهی و اجتماعی شد. برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی، پژوهش‌های افکارسنجی ملی (ایسپا) و تولید روایت‌های فرهنگی مستقل در خبرگزاری‌هایی چون ایسنا و ایکنا، فضای گفت‌وگو و تفاهم را تقویت کرده و ترویج داده است. این بسترها نه تنها در برابر تحدیدهای اجتماعی نقش ترمیمی داشته‌اند، بلکه از تقویت دوقطبی‌ها و واگرایی‌ها نیز جلوگیری کرده‌اند.
معاون سیاسی امنیتی اجتماعی استانداری لرستان یادآور شد: در حوزه خدمات مردمی، مدل ویژه جهاددانشگاهی تلفیقی است از «ارائه خدمات فناورانه و علمی» با «پاسخگویی مستقیم به نیازهای اجتماعی». مراکز درمان ناباروری، خدمات سلامت، آموزش‌های مهارتی و پروژه‌های کارآفرینی روستایی تنها نمونه‌هایی از دگردیسی دانش به خدمات عمومی واقعی هستند که قابلیت تسهیل زندگی مردم را به نمایش گذاشته‌اند. این مدل با بهره‌گیری از بدنه تخصصی دانشگاهی و تعامل با عموم جامعه، موجب ارتقای کارآمدی و اعتمادسازی شده است.
وی خاطرنشان کرد: همزمان، جهاد دانشگاهی با ساختار غیرسیاسی و مأموریت‌گرا، زمینه‌ای بی‌طرف و مورد اعتمادی برای تعامل همه اقشار و سلایق اجتماعی بوده است؛ موضوعی که در حفظ وحدت ملی و سرمایه اجتماعی اهمیت بنیادین دارد.
پورعلی گفت: بر این باورم که سرمایه انسانی جوان، استقلال نهادی و آمادگی برای ورود به حل مسائل ملی و منطقه‌ای، همچنان باید محور راهبردی جهاددانشگاهی برای تداوم این نقش کلیدی باشد. تجربه سال‌های فعالیت این نهاد نشان داده است که هر جا میدان به جهاد داده شود، همبستگی ملی و خدمت به مردم تقویت می‌شود و الگوی موفقی برای نهادهای دیگر نیز ایجاد خواهد کرد.
وی اظهار کرد: جهاد دانشگاهی را باید به عنوان یکی از موثرترین نهادهای برآمده از انقلاب اسلامی در پیوند میان علم، فرهنگ و گفتمان هویتی انقلاب دانست که طی چهار دهه گذشته، مأموریت خود را نه فقط در تولید علم بلکه در پیشبرد ارزش‌های فرهنگی انقلاب و مصون‌سازی فضای دانشگاهی از آسیب‌های جنگ نرم تعریف و تحقق بخشیده است. در این مسیر، جهاددانشگاهی با راه‌اندازی مجموعه‌ای از فعالیت‌های فرهنگی نوآورانه توانسته بسترساز تبیین و تحکیم گفتمان انقلاب اسلامی در میان دانشجویان و اساتید شود؛ از جمله برگزاری مستمر مسابقات نقد و مناظره، کرسی‌های آزاداندیشی، ایجاد و حمایت از تشکل‌های فرهنگی مستقل، تولید و انتشار محتوای علمی، تحلیلی و فرهنگی در قالب نشریات و رسانه‌های تخصصی همچون ایسنا و ایکنا، اردوهای ایران مرز پرگهر، جشنواره نقش تن پوش، و نیز طراحی برنامه‌های تربیتی مبتنی بر هویت ملی و دینی. این مجموعه اقدامات، ضمن ترویج روحیه پرسشگری، نقد سازنده و کنشگری مسئولانه در محیط‌های دانشگاهی، توانسته شکاف میان نخبگان دانشگاهی و ارزش‌های انقلاب را کاهش دهد و نسل جدید دانشگاهیان را با ضرورت‌های تاریخی و فرهنگی جامعه ایران بیشتر آشنا سازد.
پورعلی افزود: در عرصه مقابله با جنگ نرم، جهاد دانشگاهی رویکردی تلفیقی مبتنی بر ارتقای سواد رسانه‌ای و تحلیلی، تمرکز بر تولید روایت‌های امیدبخش از پیشرفت‌ها و مقابله با عملیات روانی دشمنان را پیش برده است. از یک سو، از طریق آموزش‌های هدفمند، نشست‌های تحلیلی و افزایش حضور نخبگان جوان در فرآیندهای گفتمان‌ساز، فضای دانشگاهی را نسبت به تهدیدات نرم آسیب‌شناسی و مصون‌سازی کرده و از سوی دیگر با تکیه بر ابزارهای رسانه‌ای به ویژه خبرگزاری‌های جهاددانشگاهی، تصویر واقع‌بینانه و انعطاف‌پذیری از دستاوردهای ملی و پیشرفت‌های علمی ارائه داده است. این اقدامات توانسته فضای ناامیدی یا بی‌هویتی القاشده توسط جریان‌های معاند را با روایت‌های موفقیت، خودباوری و امید گفتمانی خنثی کند.
وی اظهار کرد: با این حال، زنده و بانشاط نگه داشتن این نقش نیازمند بازنگری مداوم در شیوه‌های فرهنگی، تنوع‌بخشی به برنامه‌های گفت‌وگویی، استفاده از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی، به‌روزرسانی زبان و گفتمان متناسب با نسل جدید و مشارکت بیشتر چهره‌های جوان و نخبه در سطوح تصمیم‌گیری و اجراست. بدون این نوسازی مستمر، امکان دارد بخشی از فاصله نسلی یا کم‌رنگ شدن رفتار هویتی در فضای دانشگاهی دوباره ایجاد شود. بنابراین، می‌توان دستاوردهای جهاددانشگاهی را در پیوند با گفتمان انقلاب و مقابله با جنگ نرم مهم و راهگشا ارزیابی کرد، به شرط آنکه این نهاد همزمان با حفظ هویت و اصالت خود، به نوسازی گفتمان، نوآوری عملی و فناوری‌محوری در عرصه فرهنگ ادامه دهد.
انتهای پیام
نظرات