زهرا شیخی، معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی در گفت‌وگو با ایسنا، به مناسبت چهل و پنجمین سالگرد تأسیس این نهاد، با اشاره به جایگاه این نهاد در عرصه علم و فناوری کشور اظهار کرد: جهاددانشگاهی همچنان با اتکاء به اهداف مشخص و برنامه‌ریزی مبتنی بر نیازهای کشور، در مسیر رفع چالش‌های علمی و فناورانه حرکت می‌کند.

وی با بیان اینکه جهاددانشگاهی از ابتدای تأسیس، وظیفه‌محور و مسئله‌محور عمل کرده است، افزود: ایجاد زیرساخت‌های مناسب، اجرای طرح‌های توسعه‌ای و کاربردی و تمرکز بر توانمندی‌های علمی در سطح ملی و حتی بین‌المللی از جمله اقدامات شاخص این نهاد انقلابی بوده است.

دستاوردهای کلان علمی و تثبیت جایگاه ملی

شیخی با اشاره به تبدیل جهاددانشگاهی به یکی از قطب‌های علمی و فناورانه کشور گفت: ما در حوزه‌های مهمی چون درمان ناباروری، شبکه ملی پیشگیری از سرطان، سلول‌های بنیادی، گیاهان دارویی، برق و انرژی، و حتی بخش‌هایی از صنایع گاز و پتروشیمی، به دستاوردهای مؤثری دست یافته‌ایم که مؤید جهت‌گیری راهبردی این نهاد است.

وی ادامه داد: کسب رتبه‌های برتر ساختاری و عملکردی در جشنواره‌های علمی ملی و بین‌المللی و همچنین قرار گرفتن نام برخی اعضای جهاد در بین دانشمندان یک درصد پراستناد جهان، از دیگر افتخارات جهاد دانشگاهی است.

ورود به عرصه‌های نوظهور علم و فناوری

این مقام مسئول با تأکید بر ضرورت هم‌راستایی با تحولات فناوری در سطح جهانی خاطرنشان کرد: با توجه به شتاب پیشرفت علم، به‌ویژه در حوزه‌های مهندسی و علوم پایه، باید با نگاه آینده‌نگر و نیازمحور وارد عرصه‌های جدید شویم. جهاددانشگاهی، به‌عنوان یکی از گسترده‌ترین مراکز علمی و فناورانه کشور، ظرفیت لازم برای ورود به این فضا را دارد.

وی افزود: این ظرفیت‌ها شامل حوزه‌های متنوعی نظیر خدمات درمانی، زیرساخت‌های فضایی، علوم زیستی و همچنین فناوری‌های استراتژیک می‌شود. ما باید با رصد مستمر بازار و نیازهای کشور، دانش فنی متناسب با فناوری‌های کلیدی را توسعه داده و زمینه ایجاد کسب‌وکارهای پایدار در حوزه پژوهش را فراهم کنیم.

توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه

شیخی همکاری با نهادهای خارج از جهاددانشگاهی را ضرورتی اجتناب‌ناپذیر دانست و گفت: تحقق اهداف کلان پژوهشی و فناورانه نیازمند گسترش ارتباطات با مراکز علمی و تحقیقاتی داخلی و بین‌المللی، و نیز صنعت کشور است. این تعاملات می‌تواند بستر دستیابی به فناوری‌های راهبردی و پاسخگویی به نیازهای آینده کشور را فراهم کند.

وی تصریح کرد: مطابق با سیاست‌های ابلاغی، اسناد بالادستی و برنامه هفتم توسعه، تمرکز آینده پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی بر توسعه فناوری‌های نوظهور، تأمین نیاز صنعت، و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای تحول در اقتصاد دانش‌بنیان خواهد بود.

پیوند فناوری و فرهنگ در صنعت نشر

معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی، در ادامه با اشاره به حضور در نمایشگاه کتاب و بازدید از سالن فناوری نشر، اظهار کرد: سالن فناوری نشر، نماد روشنی از پیوند صنعت نشر با فناوری‌هایی چون هوش مصنوعی است. این نشان می‌دهد که حتی در حوزه‌های فرهنگی نیز می‌توان با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، تحول ایجاد کرد.

وی افزود: ما فناوری را حرکتی هوشمندانه در مسیر دانش و آینده‌سازی می‌دانیم. این حرکت، ترکیبی از کنجکاوی علمی، نوآوری فناورانه و تعهد به حل مسائل کشور است. هوش مصنوعی، یکی از ابزارهایی است که می‌تواند در تولید محتوای هوشمند، تحلیل داده‌های فرهنگی و حتی تصمیم‌سازی در حوزه علوم انسانی نقش مهمی ایفا کند.

نگاه آینده‌محور و مسئله‌محور به پژوهش

شیخی در ادامه تأکید کرد: ما پژوهش را حرکتی از چه می‌دانیم؟ به سوی چه نمی‌دانیم؟ تعریف می‌کنیم. همان‌طور که پژوهش در حوزه‌هایی چون ماده تاریک یا هوش مصنوعی عمومی، مرزهای دانش را جابه‌جا کرده، جهاددانشگاهی نیز در تلاش است با انتشار یافته‌ها در مجلات علمی معتبر و توسعه فناوری‌های تحول‌آفرین، سهم مؤثری در آینده علمی کشور داشته باشد. > 2: پژوهش؛ موتور محرک نوآوری‌های فناورانه

معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی، با تأکید بر اینکه پژوهش موتور پیشران توسعه فناوری‌های نوین است، اظهار کرد: کاربرد یادگیری ماشین برای تحلیل داده‌های عظیم، توسعه همکاری‌های بین‌رشته‌ای و پیوند علوم مختلف نظیر نانو و پزشکی، در مسیر داروسازی هدفمند، از مصادیق حرکت نوآورانه در پژوهش است.

وی با بیان اینکه هر آزمایش ناموفق می‌تواند مقدمه‌ای برای یک کشف بزرگ باشد، گفت: در تاریخ علم، پیش از هر کشف بزرگی نظیر نظریه نسبیت، شکست‌ها و آزمون‌های زیادی رخ داده است. پژوهش ذاتاً با عدم قطعیت همراه است و باید تحمل این شکست‌ها به عنوان بخشی از فرآیند علمی پذیرفته شود.

نقش هوش مصنوعی در تحول نظام سلامت و انرژی

شیخی ادامه داد: یکی از کلیدواژه‌های مهم در مسیر توسعه، فناوری‌های تحول‌آفرین هستند. به‌عنوان مثال، هوش مصنوعی می‌تواند در تشخیص بیماری‌ها از روی تصاویر پزشکی یا در توسعه انرژی‌های پاک، به‌ویژه بهره‌گیری از سلول‌های خورشیدی، نقش‌آفرینی جدی داشته باشد.

وی افزود: دسترسی عادلانه به نتایج این پیشرفت‌ها برای همه جوامع باید در برنامه‌های کلان لحاظ شود. نقش ما در این مسیر، تربیت پژوهشگرانی است که جسارت آزمون فرضیه‌های غیرمتعارف را داشته باشند و سیاست‌گذاران نیز باید سرمایه‌گذاری بلندمدت در پژوهش و توسعه زیرساخت‌ها را بپذیرند.

پیوند پژوهش و تجاری‌سازی؛ الزامی برای حل مسائل کشور

این مقام مسئول با تأکید بر لزوم تعامل مستمر بین مراکز پژوهشی، دانشگاه‌ها و صنعت تصریح کرد: تجاری‌سازی نتایج پژوهش‌ها باید به یک روند مؤثر تبدیل شود. در این مسیر، حمایت عمومی از علم و پذیرش نوآوری‌های مسئولانه نیز ضروری است.

پروژه‌های شاخص جهاددانشگاهی در مسیر خودکفایی کشور

شیخی در پاسخ به سؤالی مبنی بر پروژه‌های در حال اجرای جهاددانشگاهی با هدف بومی‌سازی فناوری‌ها، گفت: پروژه‌های متعددی در این زمینه در حال اجراست که هرکدام می‌تواند تأثیر مستقیمی بر خودکفایی کشور داشته باشد. از جمله آن‌ها می‌توان به دستیابی به دانش فنی تولید مواد شیمیایی پرمصرف اشاره کرد.

وی با اشاره به طراحی و ساخت اینورترهای متمرکز با توان بالا گفت: در حوزه انرژی، پروژه ساخت داخل واحد آب‌شیرین‌کن با ظرفیت ۵۰ مترمکعب در روز بر پایه فناوری اسمز معکوس در دستور کار قرار گرفته است. همچنین طراحی سیستم‌های دانش‌بنیان در این بخش در حال انجام است.

توسعه فناوری‌های نوین در حوزه پزشکی و سلامت

معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی، از ایجاد آزمایشگاه ملی نخبگان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پروژه‌های راهبردی یاد کرد و افزود: این پروژه از نظر علمی و زیرساختی بسیار حائز اهمیت است. علاوه بر آن، توسعه فناوری‌های سلول‌درمانی و ژن‌درمانی در مرکز تولید محصولات پیشرفته پزشکی در حال انجام است.

وی ادامه داد: در این پروژه‌ها، مهندسی ژنتیک و تولید نیمه‌صنعتی رده‌های سلولی با هدف درمان سرطان‌های صعب‌العلاج دنبال می‌شود. طراحی و اجرای فناوری‌های پاک مانند نیروگاه‌های خورشیدی نیز از دیگر اقدامات راهبردی جهاددانشگاهی در راستای توسعه پایدار است.

چالش‌های اساسی پژوهش و فناوری در ایران

شیخی در ادامه سخنان خود به مهم‌ترین چالش‌های فراروی پژوهش و فناوری در کشور اشاره کرد و گفت: شرایط اقتصادی ناشی از تحریم‌ها، محدودیت بودجه، و همچنین عدم حمایت کافی از اعضای هیئت علمی و پژوهشگران، از جمله چالش‌های جدی نظام پژوهشی کشور است.

وی با انتقاد از وضعیت تخصیص منابع و اجرای قوانین مرتبط با تحقیقات افزود: در بسیاری موارد، مدیریت دانش منسجمی در پروژه‌یابی وجود ندارد. رقبای بیرونی، دانشگاه‌ها، و بروکراسی پیچیده اداری نیز مانعی برای بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت‌های موجود شده‌اند.

لزوم حمایت ساختاری از پژوهش و ثبات اقتصادی

این مقام مسئول ادامه داد: تعارض منافع در برخی دستگاه‌ها، نبود همکاری سازمان‌یافته بین بخش‌های مختلف دولتی، و حتی کم‌توجهی برخی وزارتخانه‌ها به ضرورت سرمایه‌گذاری در پژوهش، موجب کندی در مسیر پیشرفت شده است.

شیخی در ادامه خاطرنشان کرد: نوسانات نرخ ارز، تورم شدید، و جذابیت بازارهای موازی، روند تولید علم و پژوهش را در کشور دچار اختلال می‌کند. غلبه بر این چالش‌ها نیازمند نگاه بلندمدت، ثبات اقتصادی، و حمایت ساختاری از نظام علم و فناوری است.

اصلاح ساختارهای ناکارآمد؛ راهکار عبور از پیچیدگی‌های پژوهش

معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی، با اشاره به پیچیدگی‌های فعلی ساختار پژوهش کشور، اظهار کرد: متأسفانه یکی از چالش‌های اساسی ما، عدم امکان پیش‌بینی وضعیت آینده و ناکارآمدی ساختارهای سنتی پژوهشی است که موجب کندی و کاهش بهره‌وری در فرآیندهای علمی شده است.

وی افزود: یکی از راه‌های مهم برون‌رفت از این چالش‌ها، حضور فعال در عرصه‌های بین‌المللی پژوهش و فناوری و همچنین تمرکز بر پروژه‌یابی مسئله‌محور است. ما همواره در جهاددانشگاهی تلاش کرده‌ایم به جای حرکت‌های نمایشی، به سراغ مسائل واقعی برویم و آن‌ها را حل کنیم.

شیخی با اشاره به اجرای طرح‌های کلان ملی در استان‌های مختلف کشور گفت: با تعمیق فعالیت‌های پژوهشی و ارائه خدمات تخصصی، نظیر تدوین دانش فنی و انتقال آن به نسل جوان، می‌توانیم بستر لازم برای نوآوری‌های آینده را فراهم کنیم.

بازسازی فرایندهای پژوهش؛ شرط دستیابی به نتایج مطلوب

این مقام مسئول تصریح کرد: اگر نتایج پژوهش‌ها رضایت‌بخش نیست، به این معناست که در فرایندهای قبلی اشکال وجود داشته است. اصلاح این فرایندهای ناکارآمد، یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که باید در دستور کار قرار گیرد تا بتوان نتایج مؤثر و مفیدی برای کشور به ارمغان آورد.

پیوند ارزش‌های فرهنگی با پیشرفت علمی

شیخی در پاسخ به پرسشی در خصوص نحوه حفظ تعادل میان ارزش‌های فرهنگی و توسعه فناوری گفت: جهاد دانشگاهی نهادی انقلابی است که در بطن خود با نسل جوان پیوندی عمیق دارد. این نهاد از بدو تأسیس، بر پایه تعامل مستمر با دانشجویان و جوانان حرکت کرده و همواره سعی کرده با تربیت نیروی انسانی متعهد و کارآمد، فرهنگ جهادی را زنده نگه دارد.

وی ادامه داد: جانشین‌پروری، حفظ نخبگان و به‌کارگیری آن‌ها در ساختارهای اجرایی، بخشی از رویکردهای عملی جهاد دانشگاهی برای حفظ پیوند میان علم، دین و فرهنگ است. همچنین اصلاح شاخص‌ها و روش‌های عملکردی از طریق پژوهشکده‌ها و واحدهای تخصصی، به تثبیت این تعادل کمک شایانی می‌کند.

توسعه همکاری‌های بین‌المللی؛ ضرورتی راهبردی

معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی با اشاره به لزوم توسعه همکاری‌های بین‌المللی اظهار کرد: در شرایط فعلی، عبور از چالش‌های داخلی مستلزم آن است که نگاه خود را از صرفاً ملی به بین‌المللی گسترش دهیم. ما موظفیم از تمام فرصت‌ها—چه در سطح ملی و چه بین‌المللی—برای رفع نیازهای مردم کشورمان بهره ببریم.

وی تأکید کرد: ملت ایران با پشتوانه تمدنی چند هزار ساله، شایسته برخورداری از بالاترین سطح رفاه و توسعه علمی است. ما در حوزه پژوهش، با رویکرد مسئله‌محور، تمام توان خود را برای استفاده بهینه از فرصت‌ها و حل مسائل کشور به‌کار خواهیم گرفت.

جهاد دانشگاهی؛ در مسیر توسعه اقتصاد دانش‌بنیان

شیخی با اشاره به مسئولیت سنگین مدیریت پژوهش در شرایط سخت اقتصادی گفت: در فضای تحریم، کاهش بودجه و محدودیت منابع، به عهده گرفتن مسئولیت پژوهش و فناوری یکی از دشوارترین مأموریت‌هاست. اما ما با اعتماد به توان داخلی و تکیه بر نخبگان، تلاش می‌کنیم بهترین بهره‌برداری را از منابع موجود داشته باشیم.

وی همزمان با سالگرد تأسیس جهاددانشگاهی، خطاب به پژوهشگران و جوانان کشور گفت: پیام ما به جوانان این است که مسیر آینده علم و فناوری کشور با حضور شما شکل می‌گیرد. جهاددانشگاهی نهادی است که از بطن دانشگاه برخاسته و برای شماست؛ شما می‌توانید در قالب طرح‌های پژوهشی، دوره‌های نوآوری، استارتاپ‌ها و همکاری با مراکز تحقیقاتی ما، مشارکت مستقیم در آینده علمی کشور داشته باشید.

معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی تصریح کرد: دعوت می‌کنم جوانان جسور، علاقه‌مند و خلاق کشور به ما بپیوندند تا با هم، مسیر پیشرفت علمی، توسعه فناورانه و استقلال ملی را طی کنیم. بی‌تردید، آینده پژوهش و فناوری ایران به دست شما ساخته خواهد شد.

انتهای پیام