علی اکبر عالمیان و در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: پیام اربعین حلقه اتصال میان گذشته و حال است، حلقه‌ای که نه‌تنها یاد و خاطره عاشورا را زنده نگه می‌دارد، بلکه آن را در بستر زمان گسترش داده و به نسل‌های جدید منتقل می‌کند. این پیام در حقیقت ادامه‌دهنده و تکمیل‌کننده همان مفاهیم عمیقی است که امام حسین(ع) در قیام خونین خود به بشریت عرضه کرد.

عضو هیئت علمی جامعة المصطفی ادامه داد: ویژگی منحصر به فرد اربعین در این است که توانسته است عاشورا را از محدوده یک واقعه تاریخی فراتر برده و آن را به جنبشی همیشه زنده و تأثیرگذار تبدیل کند؛ برای درک عمیق‌تر نقش زنان در این مسیر، لازم است ابتدا اصول و مبانی پیام اربعین را به دقت بررسی کنیم تا بر اساس این شناخت، جایگاه و تأثیر بی‌بدیل بانوان در ترویج و نهادینه کردن این فرهنگ را به درستی تبیین کنیم. 

ابعاد و لایه‌های پیام اربعین؛ از یادآوری تا تجدید پیمان 

عالمیان با بیان اینکه اربعین دربردارنده چندین پیام اساسی و به هم پیوسته است که هر یک به شیوه‌ای خاص به بازخوانی و احیای ارزش‌های عاشورا می‌پردازد، گفت: نخستین و بنیادی‌ترین پیام، یادآوری اقدامات بزرگ امام حسین(ع) و یاران وفادارشان در جریان عاشورا و وقایع پس از آن است. این رویداد عظیم، تنها یک حماسه تاریخی نیست، بلکه گنجینه‌ای از درس‌های زندگی‌ساز و ارزش‌های انسانی است که هر زمان و مکانی را درمی‌نوردد.

وی دومین پیام اربعین را مفهوم تجدید بیعت با امام حسین(ع) و آرمان‌های والای وی دانست و افزود: این مفهوم ناب که ریشه در جان‌سپاری یاران اباعبدالله دارد، امروزه در قالب پیاده‌روی اربعین متجلی شده است. این حرکت عظیم مردمی، تنها یک سفر جسمانی نیست، بلکه سفری معنوی و نمادی از پیمان‌داری امت اسلامی با راه حسینی محسوب می‌شود. هر قدم زائر در این مسیر، تجدید عهدی است با آن شهدای راستین، و هر اشکی که ریخته می‌شود، سندی است بر ادامه این راه نورانی.

مدیر گروه تاریخ و سیره‌ی پژوهشکده‌ی حج و زیارت با بیان اینکه سومین پیام اربعین، تقویت روحیه انقلابی و بیداری اسلامی است  تصریح کرد: این حرکت مقدس، صرفاً یک مراسم مذهبی و سوگواری نیست، بلکه جریانی پویا و تحول‌آفرین است که در طول تاریخ، همواره موجب آگاهی‌بخشی و مقابله با انحرافات شده است.

عالمیان ادامه داد: دشمنان اسلام، به‌ویژه جریان‌های افراطی مانند وهابیت، از تأثیر عمیق اربعین هراس دارند، چراکه این رویداد، تبلور زنده امر به معروف و نهی از منکر و احیای ارزش‌های ناب اسلامی است، اربعین به جهانیان نشان می‌دهد که اسلام واقعی، اسلام مهرورزی و عدالت‌خواهی است، نه اسلام خشونت و تفرقه.

نقش محوری زنان در ترویج فرهنگ اربعین

عالمیان بیان کرد: در بررسی نقش زنان در این عرصه، باید به حضور تاریخی و تأثیرگذار آنان در جریان‌های مهم اسلامی توجه ویژه‌ای داشت؛ از دوران پیامبر اکرم(ص)، بانوان بزرگی در صحنه‌های مختلف حضور فعال داشتند. در غزوات پیامبر(ص)، شاهد مشارکت بانوانی همچون ام‌عطیه انصاری به صورت مستقیم و حضرت فاطمه زهرا(س) در پشت جبهه هستیم. اگرچه جهاد نظامی بر زنان واجب نشده، اما مشارکت آنان در عرصه‌های دیگر همواره تعیین‌کننده و الهام‌بخش بوده است و پس از واقعه عاشورا، این نقش به‌ویژه در قالب پیام‌رسانی و حفظ یاد شهیدان برجسته‌تر شد. 

وی با بیان اینکه حضرت زینب کبری(س) به‌عنوان نماد رهبری و مدیریت پس از عاشورا شناخته می‌شود، گفت: آن حضرت با خطبه‌های آتشین و مرثیه‌سرایی‌های جانسوز، توانست حماسه کربلا را نه‌تنها زنده نگه دارد، بلکه آن را به شکلی مؤثر به گوش جهانیان برساند. ایشان با سخنرانی‌های تاریخی خود در کوفه و شام، چهره واقعی حکومت یزید را برملا کرد و نشان داد که چگونه می‌توان با وجود همه محدودیت‌ها، پیام حق را به گوش جهانیان رساند.

مدیر گروه تاریخ و سیره‌ی پژوهشکده‌ی حج و زیارت افزود: بانوان دیگری مانند ام‌البنین نیز با سرودن اشعار حماسی و حفظ خاطره شهدا، و حضرت رباب با اقامه مجالس عزاداری، سهم بزرگی در ترویج فرهنگ عاشورا داشتند؛ این نقش‌آفرینی‌ها به وضوح نشان می‌دهد که زنان نه‌تنها محافظان حقیقی این حماسه بودند، بلکه در مبارزه با تحریفات تاریخی و حفظ اصالت این واقعه نیز پیشگام شدند. 

نقش دوگانه زنان در خانواده و جامعه؛ انتقال ارزش‌ها به نسل آینده

وی ادامه داد: نقش بانوان در این عرصه را می‌توان در دو سطح خانواده و جامعه به دقت بررسی کرد؛ در محیط خانواده، مادران با پیوند عاطفی عمیق و منحصر به فرد خود با فرزندان، بهترین موقعیت را برای انتقال مفاهیم عاشورا و اربعین دارند. این انتقال نه به صورت تحمیلی، بلکه در قالب رفتارهای روزمره و ارتباطات عاطفی صورت می‌گیرد؛ صمیمیت موجود در روابط مادرانه، بستری طبیعی و مؤثر برای نهادینه کردن فرهنگ ایثار، شهادت و ظلم‌ستیزی است.

عالمیان اعلام کرد: علاوه بر این، حضور فعال و آگاهانه زنان در مراسم مذهبی و پایبندی عملی آنان به ارزش‌های دینی، به خودی خود الگویی زنده و جذاب برای فرزندان محسوب می‌شود. وقتی فرزندان می‌بینند که مادرشان با اشتیاق در مراسم عزاداری شرکت می‌کند یا با شناخت کامل در پیاده‌روی اربعین حاضر می‌شود، این رفتارها به صورت ناخودآگاه در وجود آنها نهادینه می‌شود. در سطح جامعه نیز بانوان با بهره‌گیری از روش‌های ارتباطی نوین و شناخت نیازهای نسل جوان می‌توانند پیام اربعین را به شکلی مؤثر منتقل کنند.

عضو هیئت علمی جامعة المصطفی افزود: همان‌گونه که شهید مطهری اشاره می‌کنند، واقعه کربلا حادثه‌ای مشترک میان مردان و زنان است، اما هرکدام در عرصه خود نقش‌آفرینی کرده‌اند. حضرت زینب(س) با الگوهای رفتاری بی‌نظیر خود، از جمله صبر و استقامت در برابر مصائب، پیام‌رسانی مؤثر و هوشمندانه، و حفظ حجاب و عفاف در سخت‌ترین شرایط، راهنمایی عملی برای زنان امروز است تا در ترویج فرهنگ اربعین موفق باشند. 

چالش‌های پیش‌رو و راهکارهای انتقال مؤثر فرهنگ اربعین

عالمیان با بیان اینکه با وجود اهمیت نقش زنان، برخی موانع جدی بر سر راه انتقال صحیح این فرهنگ وجود دارد، عنوان کرد: یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها، ضعف باورهای دینی در میان برخی از انتقال‌دهندگان است. این ضعف ممکن است ناشی از کم‌اطلاعی، سطحی‌نگری نسبت به معارف اسلامی، یا عدم ارتباط صحیح با منابع اصیل دینی باشد. برای تأثیرگذاری واقعی، ابتدا باید خود زنان به درک عمیق و همه‌جانبه‌ای از پیام اربعین دست یابند. این درک زمانی حاصل می‌شود که با مطالعه آثار معتبر، شرکت در جلسات معرفتی و ارتباط با علما، شناخت خود را از این واقعه عمق بخشند. 

وی چالش دیگر را شیوه ارتباط با نسل جوان دانست و اظهار کرد: گاهی استفاده از زبان سنتی و دوری از بیان امروزی، باعث می‌شود پیام به درستی درک نشود، نسل امروز به دنبال پاسخگویی به پرسش‌های ذهنی خود است و انتظار دارد با زبان خودش با او صحبت شود؛ بنابراین، بانوان باید با آگاهی از نیازها، دغدغه‌ها و شیوه‌های ارتباطی نسل جدید، از روش‌های جذاب و مبتنی بر روان‌شناسی ارتباطات برای انتقال مفاهیم استفاده کنند. 

اربعین به مثابه جنبشی همیشه زنده

 مدیر گروه تاریخ و سیره‌ی پژوهشکده‌ی حج و زیارت تاکید کرد: اربعین به‌عنوان ادامه راه عاشورا، تنها یک مراسم سوگواری نیست، بلکه جنبشی زنده، پویا و تحول‌آفرین است که با پیام‌های عمیق خود، جامعه اسلامی را در مسیر تعالی هدایت می‌کند، زنان به‌عنوان محور تربیت و انتقال ارزش‌ها، نقشی بی‌بدیل در نهادینه کردن این فرهنگ دارند. از محیط خانواده تا عرصه جامعه، آنان با الهام از بانوان بزرگ کربلا می‌توانند با استفاده از روش‌های مؤثر و هوشمندانه، پیام اربعین را به نسل‌های آینده منتقل کنند. 

وی در پایان اضافه کرد: البته این مهم، مستلزم دستیابی به ضرورت هایی مانند تقویت باورهای دینی، افزایش آگاهی‌های اسلامی و بهبود شیوه‌های انتقال مفاهیم است، اگر این شرایط فراهم شود، فرهنگ عاشورا و اربعین نه‌تنها حفظ خواهد شد بلکه روز به روز پررنگ‌تر و تأثیرگذارتر خواهد شد. در این مسیر، هر زن مسلمان می‌تواند با الگوگیری از حضرت زینب(س) و دیگر بانوان قهرمان کربلا، نقشی ماندگار در ترویج این فرهنگ مقدس ایفا کند.

 انتهای پیام