محسن روستایی، سندپژوه مرکز اسناد تاریخی و نسخ خطی شامگاه سه‌شنبه ۲۵ شهریور در آیین رونمایی از کتاب «مازندران و نوگرایی آموزشی در عصر قاجار»، کتاب را اثری فاخر در حوزه تاریخ بومی دانست و گفت: به دوران تاریخ‌نگاری جزیی وارد شده‌ایم و این حوزه به ایران‌شناسی کمک می‌کند.

مازندران از پیشگامان تاسیس مدارس کشور بود

وی با بیان اینکه ایرانیان همواره به کسب دانش علاقمند بوده‌اند، یادآور شد: توسعه مدارس نوین از دوره «فتحعلی‌شاه» به آرامی آغاز و با ساخت مدرسه دارالفنون این گرایش دوچندان شد. این مدارس با محوریت معلمی ایجاد و با نام «معلم‌خانه» فعالیت خود را شروع کردند.

وی درباره کتاب اظهار داشت: مازندران از پیشگامان تأسیس مدارس در کشور بود و کتاب، بخوبی و با سختی تاسیس مدارس مازندران را پوشش داده‌است.

روستایی ادامه داد: مدارس «معینیه»، «سالاریه»، «حقیقت»، «تأیید»، «نظامیه»، «شرافت»، «عفتیه» و برخی دیگر در حوزه تاریخی مازندران راه‌اندازی و مدیریت شدند که نقش‌آفرینی اثرگذار در تداوم آموزش و پرورش نوین داشتند.

سندپژوه مرکز اسناد تاریخی مازندران، اضافه کرد: عواملی مانند روزنامه‌ها، آمدن معلم‌ها توسط «عباس‌میرزا» و «امیرکبیر» و اعزام دانش‌آموزان به خارج بستر آموزش نوین بودند. در ادامه حمایت‌های علما باعث تقابل آموزش و پرورش نوین و سنتی شد. جالب آن که «قرائت‌خانه مظفری» سال ۱۳۱۷ قمری در مازندران تاسیس شد که به توسعه فرهنگی کمک می‌کرد.

روستایی گفت: «میرزا احمدخان بَدِر» نقش بسیار مهمی در مدارس مازندران و حتی گیلان داشت و باید روی شخصیت این فرد مهم و اثرگذار بیشتر کار کنیم. در دوران وزارتِ معارفی وی شاهد تحولات بسیاری در آموزش بوده‌ایم.

تمرکز کتاب بر آموزش و پرورش نوین و پیشینه آن است

رئیس مرکز اسناد و کتابخانه مازندران هم در این مراسم گفت: نویسنده سالیان بسیار روی اسناد آموزشی و مدارس استان پژوهش انجام داده و تمرکز وی در این کتاب، بر آموزش و پرورش نوین و پیشینه آن بوده‌است.

سید رحیم موسوی ساروی با تأکید بر لزوم توجه به حوزه مطالعاتی کتاب، بیان کرد: در تدوین اثر از منابع گسترده‌ای شامل اسناد، آثار مکتوب، مطبوعات و روزنامه‌های قاجاری دوران پدید آمدن آموزش نوین استفاده شده‌است.

بیش از ۷۰۰ سند قاجاری در پژوهش اثر بازخوانی شد

نویسنده کتاب «مازندران و نوگرایی آموزشی در عصر قاجار» نیز در سخنانی به تشریح هشت فصل کتاب و درونمایه آن پرداخت و گفت: مازندران از پیشگامان تاسیس مدرسه در کشور بوده و تا پایان دوران قاجار، ۴۸ مدرسه نوین در مازندران تاسیس شد.

علی‌اکبر عنایتی اضافه کرد: نوگرایی و ورود اندیشه‌های نو به‌ویژه از سوی صاحب‌نظرانی چون «سید جمال‌الدین اسدآبادی»، «طالبوف» و مانند آن‌ها بر شکل‌گیری آموزش و پرورش نوین و رشد آن اثرگذار بوده‌است.

تاریخ‌پژوه بومی درباره منابع این اثر اظهار کرد: منابع این اثر شامل اسناد تاریخی، مطبوعات قاجاری، آثار مکتوب و برخی دیگر موارد و بیشترین منابع مورداستفاده، اسناد بوده‌است.

عنایتی از بازخوانی بیش از ۷۰۰ سند قاجاری در این پژوهش خبر داد و افزود: در مطالعه و بازخوانی اسناد تمام آن‌ چه در مدارس اجرا می‌شد اعم از برنامه‌های درسی، تربیتی و کتاب‌ها مورد پژوهش قرار گرفت. از نمونه‌های جالب آن که در مدرسه «احمدیه» شهر «بارفروش» (بابل کنونی) دو جزوه از منابع درسی توسط مدیر مدرسه تدوین و نگارش شد.

نویسنده درباره منابع مطبوعاتی اثر بیان کرد: روزنامه‌های قاجاری مانند «ایران»، «کوشش»، «ندای وطن»، «حبل‌المتین» و «سلطانی» ازجمله منابع مطبوعاتی در این کتاب بودند.

عنایتی در بخشی از سخنان خود به تعطیلی مدارس نوین اولیه اشاره کرد و گفت: در ابتدای شکل‌گیری مدارس نوین، نخستین واکنش‌ها بیشتر از سوی قشر سنتی - مذهبی بود که گاه منجر به تعطیلی مدارس نیز شد که از نمونه‌های آن می‌توان به تعطیل شدن برخی مدارس شهرهای آمل و ساری اشاره کرد.

تاریخ‌پژوه مازندرانی با بیان اینکه عمده بانیان مدارس افراد صاحب‌منصب و تاجران بودند، درباره انگیزه آنها از تأسیس مدارس اظهار کرد: اهداف بانیان خدمت به دین، تعلیم و تربیت کودکان و علاقه به نشر علم و آموزش نوین بود.

تاریخ محلی پیش‌نیاز تاریخ ملی است

ناشر اثر نیز تاریخ محلی را پیش‌نیاز تاریخ ملی دانست و گفت: اگر تاریخ محلی ثبت و ضبط نشود، تاریخ ملی چنان که باید شناخته نمی‌شود.

محسن علی‌نژاد تأکید کرد: در سال‌های اخیر به‌عنوان ناشر آثار فرهنگی - بومی شاهد رشد توجه به پژوهش در حوزه مازندران بوده‌ام، توسعه پژوهش‌های بومی برای آگاهی آیندگان امیدبخش بوده و به خاطر داشته باشیم که هر کتاب، یک زایش جدید است.

انتهای پیام