به گزارش ایسنا، فاطمه عظیم‌زاده، مدیر مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، امروز در مراسم افتتاح اندیشکده تحکیم انسجام اجتماعی جهاددانشگاهی، با اشاره به آخرین تحلیل‌های این مرکز درباره موضوع انسجام اجتماعی و باورها، گفت: با توجه به گستردگی موضوع، تمرکز ما در ابتدا بر مقوله باورها بود، چراکه در تحلیل اولیه همکاران اندیشکده مشخص شد انسجام اجتماعی یکی از مؤلفه‌های فرهنگی خود را در حوزه باور نشان می‌دهد.
انسجام اجتماعی؛ پیوندهای عاطفی و شناختی در جامعه
وی با بیان اینکه انسجام اجتماعی در مقالات علمی به‌عنوان پیوندهای عاطفی و شناختی میان اعضای جامعه تعریف می‌شود، ادامه داد: این پیوندها باعث می‌شوند افراد نسبت به یکدیگر احساس تعلق، اعتماد و مسئولیت داشته باشند. در شرایط عادی، انسجام اجتماعی به حفظ نظم کمک می‌کند و در شرایط بحرانی نقش آن پررنگ‌تر می‌شود.
عظیم‌زاده افزود: با استفاده از ابزار هوش مصنوعی پایگاه داده اسکوپوس، مایندمپ کلیدواژه‌های پرتکرار مرتبط با انسجام اجتماعی در بحران استخراج شد. لایه اول شامل واژه‌های کلیدی انسجام اجتماعی و بحران است و لایه‌های بعدی جزئیات مرتبط را نشان می‌دهند.
تحلیل مقالات فارسی؛ مشارکت اجتماعی و سرمایه اجتماعی
این مقام مسئول با اشاره به پژوهش‌های فارسی، گفت: مقالات مرتبط با انسجام اجتماعی از پایگاه اسآید استخراج شدند و بیشترین مقالات در دو مجله مطالعات ملی و جامعه‌شناسی شهری منتشر شده‌اند. جناب آقای دکتر میرطاهر موسوی نیز بیشترین تعداد مقاله در این حوزه دارند.
وی تصریح کرد: انسجام اجتماعی موضوعی میان‌رشته‌ای است، اما در مقالات فارسی، بیشترین تمرکز بر علوم اجتماعی، جغرافیا و مطالعات میان‌رشته‌ای بوده است. ابرواژگان کلمات کلیدی مرتبط شامل مشارکت اجتماعی، سرمایه اجتماعی و اعتماد اجتماعی بیشترین هم‌وقوعی با انسجام اجتماعی را داشته‌اند.
عظیم‌زاده اضافه کرد: با کمک ابزارهای هوش مصنوعی، شاخص‌هایی که در مجموعه مقالات فارسی بیشترین توجه را به خود جلب کرده‌اند، استخراج شد؛ این شاخص‌ها شامل اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی و روابط و شبکه‌های اجتماعی هستند. همچنین گروه‌های جمعیتی مورد توجه پژوهشگران در این مقالات جوانان، زنان، کشاورزان و عشایر، گروه‌های قومی و دانشجویان بوده‌اند.
تمرکز بر باورهای مشترک در پژوهش‌ها
وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اهمیت موضوع باورهای مشترک، توضیح داد: باور مشترک در علوم اجتماعی مفهومی کلیدی است که به مجموعه‌ای از باورها، ارزش‌ها یا هنجارهای ذهنی اشاره دارد که توسط اعضای یک گروه، جامعه یا سازمان پذیرفته و عمل می‌شوند و می‌توانند در سطح سازمان، اخلاق جمعی، روابط سیاسی، آموزش و یادگیری تأثیرگذار باشند.
عظیم‌زاده با اشاره به روش تحلیل افزود: برای جستجو در مقالات فارسی، واژه‌های باور و مشترک را مورد بررسی قرار دادیم. نتایج نشان داد بیشترین توجه به این موضوع در حوزه روانشناسی، سپس علوم اجتماعی و مطالعات میان‌رشته‌ای بوده است. در پایگاه اسکوپوس، اما ترتیب حوزه‌ها متفاوت است و پزشکی بیشترین توجه را دارد، پس از آن علوم اجتماعی و روانشناسی قرار می‌گیرند.
وی ادامه داد: ابرواژگان مرتبط با باورهای مشترک شامل باورهای فراشناختی، باورهای غیرمنطقی، باورهای انگیزشی و باورهای معرفت‌شناختی هستند که بیشترین هم‌وقوعی را در مقالات داشته‌اند.
تمرکز مقالات بر زمینه‌های شناختی، روانشناسی و اجتماعی
فاطمه عظیم‌زاده، مدیر مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، در ادامه تحلیل خود گفت: در بررسی مقالات مرتبط با باور، مشاهده می‌کنیم که سه مقاله اول عمدتاً به زمینه‌های شناختی و روانشناسی می‌پردازند و مقاله سوم نگاه مدیریتی و اجتماعی به موضوع دارد. با بررسی طولانی‌مدت‌تر مقالات پربازدید، مشخص شد که بیشتر آن‌ها به آموزش، تحصیلات و مسائل مرتبط توجه داشته‌اند.
وی افزود: در بازه کوتاه‌تر، بررسی تعداد محدودی مقاله نشان داد برخی موضوعات مانند طلاق، علی‌رغم محدود بودن تعداد مقالات، بازدید بالایی داشته‌اند. این موضوع نشان می‌دهد که تحلیل داده‌ها می‌تواند ابعاد مختلف جامعه را به‌صورت یک زنگ خطر یا هشدار اولیه نمایان کند. لازم است در هر موضوع، اساتید فن با دقت و موشکافی بیشتری وارد بحث شوند.
استفاده از هوش مصنوعی برای شناسایی باورهای در حال تغییر
این مقام مسئول با بیان اینکه برای تحلیل مقالات فارسی مرتبط با باور، از هوش مصنوعی بهره گرفته شده است، توضیح داد: ابزار هوش مصنوعی توانست باورهای در حال تغییر در جامعه ایران را شناسایی کند. این باورها شامل باورهای دینی و مذهبی، باورهای زیبایی‌شناختی و تصویر بدن، باورهای پیش از ازدواج، باورهای جنسیتی و نقش زنان، باورهای فراشناختی و غیرمنطقی، باورهای مرتبط با اعتیاد و سوءمصرف مواد و باورهای سلامت هستند.
وی افزود: برای بررسی مشابه در اسکوپوس، کلیدواژه‌ها ترکیب شدند و حوزه‌های موضوعی مشخص شدند. در اسکوپوس، بیشترین تعداد مقالات در حوزه پزشکی قرار دارند و پس از آن علوم اجتماعی، روانشناسی، علوم انسانی و هنر و علوم شناختی قرار می‌گیرند.
مجلات و دانشگاه‌های پیشرو در موضوع باور
عظیم‌زاده گفت: مجلاتی که بیشترین تعداد مقالات را در این حوزه منتشر کرده‌اند، عمدتاً دارای رتبه Q هستند و نشان می‌دهد این موضوع در مجلات معتبر مورد توجه قرار گرفته است. اکثر این مجلات حوزه پزشکی دارند.
وی ادامه داد: دانشگاه‌هایی که بیشترین مقالات را منتشر کرده‌اند، عمدتاً از آمریکا، پس از آن انگلیس، استرالیا و کانادا هستند. حمایت‌های مالی نیز بیشتر توسط مؤسسات بزرگ دولتی انجام شده و در این میان آمریکا بیشترین تعداد حمایت مالی را داشته است. اتحادیه اروپا و انگلیس در رتبه دوم و استرالیا و چین نیز حضور دارند.
نویسندگان و رویکردهای بین‌رشته‌ای
عظیم‌زاده درباره نویسندگان فعال در این حوزه گفت: نویسنده اول موضوع انسجام را از نگاه اقتصادی بررسی کرده، نویسنده دوم تغییر ساختارهای اجتماعی را مطالعه کرده و نویسنده سوم نقش گردشگری را مورد توجه قرار داده است. از نویسنده چهارم به بعد، رویکردهای شناختی و روانشناسی پررنگ‌تر شده که نشان‌دهنده میان‌رشته‌ای بودن و توجه به ابعاد مختلف علمی موضوع است.
پراستنادترین مقالات و اهمیت کانتکست فرهنگی
وی با اشاره به پراستنادترین مقالات گفت: یک مقاله که بیش از ۹۰۰ استناد دریافت کرده، نشان می‌دهد که عمده پژوهش‌ها در این حوزه در کشورهای اروپایی انجام شده است، اما تأکید دارد که جامعه اروپایی نمی‌تواند جامعه معیار باشد؛ زیرا کانتکست‌های فرهنگی تأثیرگذار هستند و نتایج به‌دست‌آمده در یک جامعه به راحتی قابل تعمیم به دیگر جوامع نیست.
عظیم‌زاده در ادامه خاطرنشان کرد: در این حوزه، کشورهای مختلف بیشترین همکاری‌ها را داشته‌اند و شبکه‌های همکاری علمی بین‌المللی قابل توجه است.
آمریکا، انگلیس و استرالیا پیشرو در تولید مقالات علمی
فاطمه عظیم‌زاده، مدیر مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، با اشاره به فعالیت کشورهای مختلف در حوزه پژوهش درباره باورهای مشترک گفت: آمریکا، انگلیس و استرالیا بیشترین تعداد مدارک علمی را منتشر کرده و بیشترین همکاری را نیز با یکدیگر دارند. پس از آن سایر کشورها به صورت خوشه‌ای با هم همکاری می‌کنند. معمولاً کشورهایی که با هم همکاری دارند، قرابت فرهنگی یا زبانی مشترکی دارند که نشان‌دهنده اهمیت ابعاد فرهنگی در این موضوع است.
وی افزود: نقشه همکاری‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که همکاری‌ها عمدتاً میان کشورهایی با قرابت فرهنگی یا زبانی شکل گرفته است و توضیحات دقیق‌تر آن در اسلاید قبلی ارائه شد.
کلیدواژه‌ها و حوزه‌های موضوعی مقالات
عظیم‌زاده در ادامه درباره کلیدواژه‌های پرتکرار در مقالات گفت: با توجه به اینکه بیشترین مقالات در حوزه پزشکی منتشر شده، بیشترین کلیدواژه‌ها نیز مرتبط با حوزه پزشکی هستند. اگر بخواهیم تحلیل دقیق‌تر انجام دهیم، می‌توان حوزه موضوعی را محدود و ابرواژه‌ها را برای هر حوزه جداگانه استخراج کرد که به دلیل محدودیت زمان در این جلسه این اتفاق نیفتاد.
وی تصریح کرد: کلمات پرتکرار در مدارک علمی شامل نوجوانان، فرهنگ و موضوع الکل هستند. همچنین واژگان جدید و پرکاربرد در مقالات اسکوپوس شامل باور اجتماعی، باورهای مشترک، فرهنگ و عوامل فرهنگی، اعتماد، ننگ و نظریه توطئه می‌شود.
موضوعات مورد توجه مقالات فارسی
این مقام مسئول با اشاره به پژوهش‌های فارسی گفت: مقالات نویسندگان ایرانی به مباحثی مانند سیاست عمومی، اثربخشی جمعی، ایمنی روانی، واکسیناسیون و رسانه‌های اجتماعی پرداخته‌اند. نقش رسانه‌های اجتماعی در ایجاد باورهای مشترک و انسجام جمعی به عنوان ابزار تقویت انسجام اجتماعی نیز مورد توجه بوده است.
وی افزود: در مجموع، ۸۵ مدرک علمی از نویسندگان ایرانی در اسکوپوس ثبت شده که آدرس سازمانی آن‌ها ایران بوده است. برخی از این مقالات به بررسی باورهای غلط و ناکارآمد در جوامع مختلف پرداخته‌اند و این باورها در حوزه‌های سلامت، زندگی روزمره، باورهای اجتماعی-فرهنگی، کلیشه‌های سنی و جنسیتی، ازدواج‌های فامیلی، باورهای ماورایی و سیاسی، خرافات و نظریه توطئه دسته‌بندی شده‌اند.
نتایج و اهمیت باورهای فردی و اجتماعی
عظیم‌زاده با اشاره به تحلیل ۲۰۰ مقاله پراستناد اسکوپوس اظهار داشت: باورها، چه فردی و چه مشترک اجتماعی، نیروی محرک اصلی در شکل‌دهی به ادراک، تصمیم‌گیری و رفتار در طیف گسترده‌ای از زمینه‌ها هستند. باورها می‌توانند از سلامت عمومی و پذیرش واکسن گرفته تا روابط بین‌فردی، حکمرانی و حتی عملکرد مغز تأثیرگذار باشند.
وی افزود: درک چگونگی شکل‌گیری، تغییر و مقاومت باورها برای توسعه استراتژی‌های مؤثر ارتباط عمومی، مداخلات بهداشتی و سیاست‌گذاری اجتماعی ضروری است. همچنین، نتایج نشان می‌دهد که بررسی دقیق و بومی‌سازی‌شده مداخلات، مشابه تأکید مقاله پراستناد، اهمیت ویژه‌ای دارد و باید نقش محلی و فرهنگی جوامع در تعمیم نتایج مورد توجه قرار گیرد.
انتهای پیام
نظرات