وقتی مسیر سفرتان به غرب مازندران می‌افتد و از شهرستان تنکابن گذر می‌کنید به «سلیم آباد» روستایی از بخش مرکزی تنکابن می‌رسید. نماد روستا از در و دیوارهای منازل و معابرش نمایان است، حتی حصار پل روستا مملو از دست ساخته‌های مردمانی است که با ورز دادن آب وخاک، از گِل هنر می‌آفرینند.
در این منطقه گویا خاک روستا با تو سخن می‌گوید. صدای هیرکانی را راحت می‌شنوی و از زوزه بادها لابلای سپیدار تا چشمه‌ای که در میان سلیم‌آباد است، جملگی نماد زندگی‌اند.
در پستوی هرخانه تلاش و خلاقیت خفته است. سکوت روستا، با زمزمه‌های چرخ‌های سفالگری، صدای ضربات آرام بر گِل و گاهی خنده کودکان در هم می‌آمیزد و فضایی دلنشین و آرامش‌بخش را پدید می‌آورد.
سفالگری در سلیم‌آباد، تنها یک شغل نیست؛ یک شیوه زندگی است و برای خانواده «محبی» یک میراث است؛ از لحظه لمس خاک رس مرطوب و شکل‌پذیری آن بر دستان ماهر کوزه‌گران، تا چرخش چرخ سفالگری که آهنگ زندگی را می‌نوازد، از کوره‌های سنتی که با شعله‌های آتش، جان به اشیاء بی‌جان می‌بخشد، هر مرحله از این هنر، نمایانگر پیوندی عمیق میان انسان و طبیعت است. در سلیم‌آباد خاک و آب، دستان مردمانش را می‌شناسد، گویا سال‌ها با هم مراوده دارند و در فهمشان گنجیده است که به اشکالی شگفت‌انگیز تبدیل خواهند شد.
چرخ، با ضرب‌آهنگی منظم زیر دستان دختر نوجوانی می‌چرخد تا به گل بی‌شکل فرم و معنا دهد. «مریم» از نوادگان «محبی» است. دستانش را به سمت کوزه‌هایی که کنار هم چیده شده‌اند نشان می‌دهد و می‌گوید: تمام این کوزه‌ها از بزرگ تا کوچک، با سرانگشتان خانواده ما شکل گرفته‌اند؛ من هم میراث‌دار کوزه‌گری در سلیم‌آباد هستم.
در تنکاین دستان پینه بسته و پرتوان سفالگران، با حرکاتی موزون و دقیق، از توده‌ای گِل، کوزه، کاسه، گلدان یا هر شیء دیگری را خلق می‌کنند که هر یک حامل روحی از هنر و تجربه است.
پس از شکل‌گیری و خشک شدن، نوبت به پخت در کوره‌های سنتی می‌رسد. حرارت آتش، به سفال استحکام می‌بخشد و آن را برای مراحل بعدی آماده می‌کند. بوی دود ملایم و گرمای ساطع شده از کوره‌ها، بخش جدایی‌ناپذیری از تجربه حضور در این روستا است.
بسیاری از سفال‌های سلیم‌آباد، با نقوش سنتی و رنگ‌های طبیعی تزیین می‌شوند. این نقوش، اغلب الهام‌گرفته از طبیعت اطراف، فرهنگ غنی ایرانی و باورهای بومی است که هر قطعه را به اثری منحصربه‌فرد تبدیل می‌کند.
ساکنین سلیم‌آباد، هنری را به نسل‌های بعدی منتقل کرده‌اند که نَه فقط سفال، بلکه تاریخ و هویت می‌سازند. هر کارگاه در این روستا، محفلی است برای مهارت آموزی، تبادل تجربه و حفظ پیوند خانوادگی؛ کودکان از سنین پایین، با دیدن کار پدران و مادران خود، با این هنر آشنا می‌شوند و آن را به‌عنوان شغل آینده خود انتخاب می‌کنند.
روستای سلیم‌آباد، به‌عنوان روستای هدف بومگردی در شهرستان تنکابن انتخاب‌شده زیرا در بافت اصلی خود معماری سنتی‌اش را حفظ کرده است؛ قرار گرفتن در دامنه کوه نیز به این روستا که می‌توان آن را دهکده سفالگری نامید، جلوه خاصی داده است.
بر اساس آمارهای موجود ۲۵۶ رشته صنایع دستی در کشور وجود دارند که از این تعداد ۸۷ رشته در استان مازندران فعال است و هنرمندان در این عرصه فعالیت می‌کنند. در حال حاضر بیش از ۵۰۰ فروشگاه، تولیدات صنایع دستی را در مازندران عرضه کرده و به فروش می‌رسانند.
به گفته حسین ایزدی مدیرکل میراث فرهنگی‌مازندران تعداد هنرمندان صنایع دستی دارای پروانه تولید از اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران ۱۲ هزار نفر است که از این تعداد حدود ۸۰۰۰ نفر فعال و در این عرصه اشتغال دارند و مابقی، صنایع دستی را به‌عنوان شغل ثانویه دنبال می‌کنند.
یکی از اعضای خانواده محبی به ایسنا می‌گوید: سفالگری از گذشته های دور در شهرستان تنکابن رواج داشته و بسیاری از مردم به این کار مشغول بوده‌اند اما امروزه با اینکه خانواده محبی هنر مهر اصالت یونسکو را دریافت کرده، ضروی است این الگوی اشتغالزایی در دیگر مناطق مستعد استان و کشور توسعه یابد.
ظروف سفالی منقوش در ایران نشان می‌دهد که مردم از هزاران سال پیش به این هنر توجه می‌کردند. فن لعاب‌دادن سفال‌ها به حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد می‌رسد و احتمالا از بین‌النهرین آغاز و باعث شکوفایی بیشتر این هنر در ایران شده است.
اما با گذشت زمان هنر سفالگری به فراموشی سپرده شد و تنها عاشقانی همچون خانواده «محبی» در تنکابن مانده‌اند که با وجود همه مشکلات، تلاش می‌کنند تا چراغ این هنر ارزشمند خاموش نشود.
خانواده «محبی» بیش از یک قرن است که مشغول به تولید انواع ظروف سفالی هستند و سفال این مجموعه از سازمان جهانی یونسکو مهر اصالت دریافت کرده و سالانه بیش از صدها گردشگر از این مجموعه بازدید می‌کند اما با این وجود نیازمند حمایت هستند. دست ساخته‌های سفالی خانواده «محبی» تاکنون در ۳۵ نمایشگاه بین‌المللی و ۲۶ نمایشگاه داخلی حضور یافته و رتبه‌های برتر را بدست آورده است.
البته در اقصی‌نقاط مازندران می‌توان ردی از هنر سفالگری را یافت و در برخی مناطق نیز هنر سفال هنوز پویا و برقرار است. هنرمندانی در این استان حضور دارند که با نگاهی روزآمد به سفالگری، آثار هنری قابل توجه و ارزشمندی را تولید می‌کنند. اما توجه به سفال مازندران و هنر سفالگری در این استان هنوز در جامعه به نقطه مطلوب نرسیده است.
خانواده «محبی» در روستای «سلیم‌آباد» شهرستان تنکابن، دست‌کم از ۳ قرن پیش تاکنون سفالگر هستند و طی سال‌های اخیر با تلاش‌های «محب‌علی محبی» بزرگ این خاندان و همراهی سایر اعضای خانواده توانستند سفال روستا را به یک برند شناخته شده در سفالگری ایران تبدیل کنند.
به گفته یکی از اعصای محبی، این خانواده سالانه حدود ۱۲۰ هزار قطعه ظرف و اشیاء سفالی متنوع تولید می‌کند. همه فرآیند تولید از استحصال و به عمل‌آوری خاک تا ساخت آن در پشت چرخ‌های سفالگری و پخت آن در کوره توسط اهالی این دهکده انجام می‌شود که می‌تواند به‌عنوان نمونه‌ای موفق از یک خوشه صنعتی فعال در صنایع دستی کشور به شمار آید.
مرتضی شکوهی، فرماندار تنکابن، اخیراً به قابلیت ثبت روستای سلیم‌آباد در لیست میراث جهانی کشور اشاره کرده بود و ضمن ابراز خرسندی از وجود روستای سلیم‌آباد به عنوان یک ظرفیت فرهنگی و هنری و گردشگری منطقه، به ایسنا گفت: سلیم‌آباد به لحاظ داشتن پتانسیل‌خوب در زمینه تولید سفال به‌عنوان «دهکده ملی سفال» ثبت ملی شد و این قابلیت را دارد با ایجاد ساختار درست برنامه‌ریزی‌شده به‌عنوان یک میراث جهانی به ثبت برسد.
وی بر تقویت زیرساخت‌های عمرانی و پژوهشی در این روستا با کمک اعضای شورا و دهیاری و سایر مسئولان شهرستان تنکابن تاکید کرد.
سلیم‌آباد، دهکده ملی سفال ایران، از روستاهای بخش مرکزی تنکابن به شمار می‌رود که در دهستان گلیجان قرار دارد و به‌دلیل جاذبه‌های طبیعی، فرهنگی و صنایع‌دستی به‌عنوان روستای هدف بومگردی نیز معرفی شده و گردشگران زیادی را به خود جذب کرده است.
انتهای پیام
نظرات