کمال‌الدین ناصری در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به بیستمین سالگرد دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد، اظهار کرد: تلاش‌های بی‌شمار در دهه هفتاد سبب شد تا کمبودهای دانشگاه فردوسی در شاخه‌های مختلف علمی مورد نیاز جامعه برطرف شود. در سال ۱۳۸۳ مجوز تاسیس دانشکده محیط زیست و منابع طبیعی از وزارت علوم اخذ شد و اولین دوره‌ای که دانشجو در این رشته پذیرش شد، در مهرماه سال ۱۳۸۴ بود که دانشجویان تحصیل خود را در این دانشکده آغاز کردند.
وی با بیان اینکه در کشور ما، قریب به ۸۰ درصد اراضی ملی هستند و از جانب مردم و دولت به دستگاه‌های اجرایی متولی تفویض اختیار شده‌اند، افزود: دو دستگاه مهم اجرایی در ایران، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور و سازمان حفاظت محیط زیست هستند که با همکاری یکدیگر و با شرح وظایفی که در مواردی هم‌پوشانی دارند، این عرصه‌های وسیع را مدیریت می‌کنند. نیاز است متخصصان کارآمدی که تجربه آموخته و دانش اندوخته در این حوزه دارند، بتوانند این عرصه‌های گسترده را با دانش تخصصی خود مدیریت کنند. دانشکده محیط زیست و منابع طبیعی تلاش کرده است تا با پرورش نیروهای متخصص در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری این وظیفه را به انجام برساند.
رئیس دانشکده محیط زیست و منابع طبیعی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه درون‌مایه رشته‌های منابع طبیعی، حفاظت از ثروت‌های ملی و عرصه‌های طبیعی است، عنوان کرد: برخی از رشته‌های آکادمیک دانشگاهی، مانند دانشکده‌های مهندسی و کشاورزی، وظیفه تولید ثروت را بر عهده دارند و دیگر رشته‌ها نقش حفاظت از ثروت‌های موجود را ایفا می‌کنند؛ دانش‌آموختگان دانشکده محیط زیست و منابع طبیعی نیز وظیفه حفاظت از اندوخته‌های ملی را بر عهده دارند.
ناصری ادامه داد: در دانشکده محیط زیست و منابع طبیعی، سه رشته در مقطع کارشناسی وجود دارد که در سال آینده یک رشته دیگر نیز به این مقطع اضافه خواهد شد. در مقطع کارشناسی ارشد، هفت گرایش فعال است و امید داریم در سال آینده دو گرایش دیگر نیز به این مجموعه افزوده شود. همچنین در دو مقطع دکتری نیز دانشجو پذیرش می‌شود که یکی از این مقاطع دکتری به‌صورت سراسری برگزار می‌شود و مربوط به گروه خاصی نیست؛ تمامی اعضای هیئت علمی دانشکده در تدریس آن سهیم هستند.
رئیس دانشکده محیط زیست و منابع طبیعی در ادامه معرفی گرایش‌های کارشناسی ارشد افزود: رشته شیلات در مقطع کارشناسی ارشد دارای یک گرایش است و امید می‌رود گرایش دیگری نیز به آن افزوده شود. رشته علوم و مهندسی مرتع دارای دو گرایش در مقطع کارشناسی ارشد است؛ رشته علوم و مهندسی آبخیزداری نیز دو گرایش در همین مقطع دارد. رشته علوم و مهندسی محیط زیست در حال حاضر یک گرایش دارد و امیدواریم در سال آینده دو گرایش دیگر در آن راه‌اندازی و دانشجو پذیرش شود. همچنین رشته مدیریت مناطق خشک و بیابانی به مبحث مدیریت و کنترل بیابان‌ها می‌پردازد.
وی با تاکید بر نقش حفاظتی تمامی رشته‌های دانشکده عنوان کرد: تنها رشته شیلات در این دانشکده درون‌مایه‌ای تولیدی دارد، اما تلاش بر این است که نقش تولیدی آن با نقش حفاظتی همراه باشد؛ از جمله در زمینه‌هایی مانند حفاظت از اکوسیستم‌های آبی، حفاظت از رودخانه‌ها و صیانت از منابع ژنتیکی.
ناصری افزود: در حال حاضر بیست نفر از اساتید، عضو هیئت‌علمی این دانشکده هستند که به‌صورت پیوسته یا از طریق قراردادهای پژوهشی و آموزشی با دانشکده همکاری می‌کنند. گروه شیلات نیز با همکاری متخصصان خارج از کشور، در زمینه‌های آموزشی، تدریس دروس، انجام فعالیت‌های پژوهشی در قالب پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و رساله‌های دکتری، همچنین طرح‌های پژوهشی و مطالعاتی، به اشکال مختلف با دانشکده تعامل دارد.
وی در ادامه افزود: حدود ۵۰۰ دانشجو در دانشکده محیط زیست و منابع طبیعی مشغول به تحصیل هستند که از این میان، حدود ۴۰۰ نفر در مقطع کارشناسی و ۱۰۰ نفر در مقاطع تحصیلات تکمیلی و دکتری در حال تحصیل هستند. دو گرایش در شاخه دکتری شامل آبخیزداری و رشته احیای اکوسیستم در این دانشکده فعال است؛ رشته احیای اکوسیستم توسط دانشکده تعریف شده و برای نخستین‌بار در ایران اجرا می‌شود. این رشته به گروه خاصی تعلق ندارد و تمامی گروه‌های مختلف، متناسب با نوع اکوسیستمی که در آن فعالیت دارند، و حتی گروه‌های خارج از دانشکده نیز می‌توانند در آن دانشجو بپذیرند.
رشته‌های منابع طبیعی به کاربرد اکولوژی در مدیریت سرزمین می‌پردازند
رئیس دانشکده محیط زیست و منابع طبیعی با بیان اینکه دانشکده در حوزه‌های مختلف محتوای آموزشی و در فعالیت‌های پژوهشی فعال است، تصریح کرد: رشته‌های منابع طبیعی به کاربرد اکولوژی در مدیریت سرزمین می‌پردازند؛ به عبارتی، این رشته‌ها علم طبیعت‌شناسی هستند. محور اصلی اکولوژی کاربردی، شناخت سرزمین و طبیعت است و این شناخت هم در آموزش دانشکده به نمایش گذاشته می‌شود و هم پژوهش‌های شناختی را به سمت مدیریت سرزمین هدایت می‌کند.
وی با اشاره به پیچیدگی اکوسیستم‌ها و محدودیت شناخت بشر از این عالم پیچیده، خاطرنشان کرد: هنوز شناخت ما از اکوسیستم‌ها کامل نیست و بخشی از پژوهش‌های حوزه منابع طبیعی و محیط زیست به سمت شناخت علوم طبیعت پیش می‌رود. بخش دیگر مربوط به حوزه حفاظت است؛ اینکه چگونه از طبیعت در حال ویرانی مراقبت کنیم و آن را برای نسل‌های بعد حفظ کنیم. محور سوم، بهره‌برداری پایدار از طبیعت است؛ به هر حال، باید معیشت خود را تامین کنیم، اما این بهره‌برداری نباید منجر به تخریب شود. محور چهارم نیز احیای اکوسیستم‌ها است؛ اینکه اکوسیستم‌هایی که در طول زمان بر اثر بهره‌برداری ناپایدار تخریب شده‌اند، چگونه به وضعیت مطلوب بازگردانده شوند.
وی در ارتباط با ارزیابی و به‌روز نگه داشتن دانشکده محیط زیست و منابع طبیعی و منطبق کردن فعالیت دانشجویان با نیازهای روز جامعه، عنوان کرد: دانشکده همواره در حال تعامل با دنیای علم است و خود نیز مرکز تولید علم محسوب می‌شود. اعضای هیئت علمی و دانشجویان باید با بهره‌گیری از علوم دیگران و همکاری مستمر، دانش خود را به‌روز نگه دارند. خوشبختانه امکانات موجود، از جمله اینترنت، هوش مصنوعی و دنیای دیجیتال، زمینه حرکت در مرزهای دانش و بهره‌برداری از دستاوردهای علمی را فراهم کرده است.
ناصری با بیان اینکه سرفصل‌های درسی حداقل پنج سال اعتبار دارند، ادامه داد: وزارت علوم به دانشگاه‌های بزرگ، از جمله دانشگاه فردوسی، اختیار داده است که خود با توجه به نیاز، سرفصل‌ها را تغییر دهند، در حالی که برای برخی دیگر از دانشگاه‌ها این تغییرات توسط خود وزارتخانه اعمال می‌شود. البته این بازنگری‌ها باید در دانشگاه دفاع شوند و از لحاظ محتوای درس، مطالعات پشتیبان و همچنین با نظرسنجی از جامعه بررسی شوند تا از قدیمی شدن دانش آموزشی و عدم انطباق آن با دانش، دانش‌آموختگان و نیازهای کارفرماها جلوگیری شود.
رئیس دانشکده محیط زیست و منابع طبیعی با اشاره به میزان علاقه‌مندی دانشجویان و نحوه انتخاب رشته اظهار کرد: بیشتر دانشجویان بدون آگاهی کافی، رشته‌های خود را انتخاب می‌کنند و در ادامه، تنها حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از آنان به رشته تحصیلی خود علاقه‌مند می‌شوند. متاسفانه این مسئله نشان‌دهنده آفتی در فرایند انتخاب رشته است، چرا که بسیاری از دانشجویان پیش از ورود به دانشگاه، آشنایی لازم با رشته انتخابی خود را ندارند.
وی در ارتباط با حمایت‌ها و ایجاد اشتیاق برای کسب تجربه خاطرنشان کرد: به‌طور نسبی، وضعیت در حد متوسطی قرار دارد. اکثر درس‌های تخصصی رشته‌های ما شامل یک واحد عملی هستند و این واحدهای عملی در دانشکده به سه شکل عمده ارائه می‌شوند؛ دسته نخست، واحدهایی هستند که به‌صورت کارگاهی برگزار می‌شوند؛ برای مثال درس‌هایی که با تفسیر عکس‌های ماهواره‌ای یا داده‌های دورسنجی مرتبط‌اند.دسته دوم، واحدهایی هستند که نیازمند کار آزمایشگاهی‌اند؛ مانند دروس مربوط به خاک‌شناسی، فیزیولوژی و موارد مشابه. اما بخش قابل توجهی از دروس، نیازمند حضور در صحرا هستند؛ به‌گونه‌ای که دانشجو ابتدا مطالب را در کلاس فرا می‌گیرد و سپس همان مفاهیم را در محیط واقعی به‌صورت عملی تجربه می‌کند. کارهای صحرایی بخش عمده‌ای از فعالیت‌های عملی دانشکده را تشکیل می‌دهند.
ناصری با بیان اینکه این سفرهای علمی که معمولا به‌صورت یک‌روزه و با هدف یادگیری مهارت‌های عملی و بی‌واسطه انجام می‌شوند، خاطرنشان کرد: براساس نظرسنجی‌های انجام‌شده از دانشجویان و اساتید، ماندگارترین آموخته‌ها همان تجربیات کسب‌شده در صحرا است. علیرغم آنکه این سفرها بسیار پرهزینه و در عین حال از خطرناک‌ترین نوع فعالیت‌های آموزشی محسوب می‌شوند، ما با اصرار بر اجرای آن‌ها تاکید داریم؛ هرچند در حداقل ممکن، اما سعی در تداوم آن داریم. در عین حال، دانشجو نیز باید پیگیر ادامه مهارت‌آموزی در خارج از دانشگاه باشد.
وی در ارتباط با اینکه دانشجویان پس از فارغ‌التحصیلی، دانشی متناسب با نیاز دستگاه‌های اجرایی یا بخش خصوصی ندارند، افزود: بخشی از این مسئله به کوتاهی‌ها و محدودیت‌های دانشگاه بازمی‌گردد و بخشی نیز ناشی از انتظارات بیش از حد کارفرمایان است، چرا که گاه از یک فارغ‌التحصیل تازه‌کار توقع دارند همان سطح مهارت فردی را داشته باشد که سال‌ها تجربه کاری دارد، در حالی‌که چنین انتظاری عملا امکان‌پذیر نیست.
انتهای پیام
نظرات