بحران آب امروز فقط در عدد و رقم‌ها خلاصه نمی‌شود؛ دیگر نمی‌توان آن را مسئله‌ای مهندسی یا فنی دانست که با چند پروژه عمرانی رفع شود. ما با یک بحران فرهنگی، رفتاری و حتی اخلاقی روبه‌رو هستیم؛ بحرانی که از شیوه مصرف و سبک زندگی تا درک جمعی‌مان از طبیعت را زیر سؤال برده است.

در چنین شرایطی، شهرستان بردسکن همچون بسیاری از شهرهای کم‌بارش کشور آیینه تمام‌ نمای آینده‌ای است که اگر تغییر نکنیم، در انتظار همه ماست. تابستان را با کمترین ذخایر آبی پشت سر گذاشت و اکنون پاییزی بی‌باران و آینده‌ای مبهم را آغاز کرده است. چشمه‌ها و قنوات که روزی مایه غرور و شادابی روستاها بودند، امروز خاموش و فراموش شده‌اند. حتی دل زمین هم از عطش ترک برداشته است. منابع زیرزمینی که هزاران سال برای شکل‌گیری‌شان زمان صرف شده، در چند دهه گذشته با چاهی بی‌پایان از مصرف بی‌محابا تخلیه شده‌اند. دیگر خبری از زمزم‌های طبیعی نیست؛ تنها صدای پمپ‌هایی مانده که بی‌وقفه از رگ‌های زمین، حیات را بیرون می‌کشند.

عبور از پاییز کم‌بارش نیازمند صرفه‌جویی شدید و عزمی ملی است

با شروع پاییزی که هیچ نشانی از بارش‌ نداشت و در آستانه ورود به زمستانی مبهم از نظر جوی، مدیر امور آب و فاضلاب شهرستان بردسکن ضمن هشدار جدی درباره وضعیت منابع آبی، از شهروندان خواست تا با تشدید صرفه‌جویی، مسئولیت عبور ایمن از این دوره کم‌آبی را بپذیرند.

 محمد صادقی در گفت و گو با ایسناT خاطرنشان کرد: بحران کنونی آب در منطقه، دیگر تنها یک مسئله فنی یا مهندسی نیست؛ بلکه به یک تهدید اجتماعی، اقتصادی و حتی فرهنگی تبدیل شده است.

وی بیان کرد: بر اساس گزارش‌های هواشناسی و مشاهدات میدانی، پاییزی که خواهیم گذراند، یکی از خشک‌ترین فصول سال‌های اخیر بوده و تاکنون هیچ بارش معناداری که بتواند سفره‌های زیرزمینی را تغذیه کند، رخ نداده است.

مدیر امور آب و فاضلاب شهرستان بردسکن اظهار کرد: متأسفانه حال آب اصلاً خوب نیست؛ اکثر چشمه‌ها و قنوات تاریخی شهرستان خشکیده‌اند و منابع آب زیرزمینی نیز تا حد بحرانی در حال تخلیه شدن هستند.

وی خشکسالی‌های متوالی و تأثیرات مشهود تغییر اقلیم را عاملی دانست که تهدید آن، فراتر از زیست‌بوم، بنیان‌های زندگی مردم را نشانه گرفته است.

 صادقی با بیان اینکه تکرار روایت‌های قدیمی درباره کمبود آب دیگر کارساز نیست، بر لزوم تغییر رویکرد و عزم همگانی تأکید کرد و افزود: مردم شهرستان بردسکن باید بحران آب و آینده‌ تأمین آب شرب و بهداشتی را بسیار جدی بگیرند. در حال حاضر، هیچ راهی جز صرفه‌جویی حداکثری وجود ندارد و ترویج این فرهنگ، نیازمند یک عزم ملی و همگانی در سطح شهر و روستا است.

مدیر امور آب و فاضلاب بردسکن در کنار این هشدار، به اقدامات شبانه‌روزی این اداره برای حفظ پایداری شبکه آب‌رسانی نیز اشاره کرد و گفت: در ۶ماهه نخست سال جاری، تیم‌های حوادث و اتفاقات اداره آبفا در مجموع ۲۲۶۵ مورد حادثه آب را رفع کرده‌اند.

وی در تفکیک آمار حوادث توضیح داد: از مجموع حوادث رفع ‌شده، ۱۶۷۱ مورد مربوط به انشعاب آب مشترکین و ۵۹۴ مورد نیز مربوط به شبکه توزیع و خطوط انتقال آب‌رسانی در شهرستان بوده است.

صادقی در ادامه خاطرنشان کرد: این حوادث در شهرستان بردسکن که دارای بیش از ۱۰۰۵ کیلومتر خط انتقال و شبکه توزیع است و وظیفه آبرسانی به بیش از ۴۰ هزار اشتراک را بر عهده دارد، بخش مهمی از وقت و انرژی ما را می‌گیرد.

وی با اشاره به اینکه عامل اصلی این حجم از حوادث، فرسودگی حدود ۵۰ درصدی شبکه‌های توزیع و انشعابات آب در شهرستان است، افزود: ما در حال اجرای پروژه‌های جدید آب‌رسانی در حوزه‌های تولید، توزیع و ذخیره‌سازی هستیم، اما در کنار این اقدامات فنی، تداوم همکاری و همراهی مردم در مصرف بهینه آب، نقش تعیین‌ کننده‌ای در مدیریت مصرف و تضمین تأمین پایدار آب ایفا می‌کند.

مدیر آب و فاضلاب بردسکن در ادامه فرهنگ‌سازی و ارتقای آگاهی عمومی را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین محورهای مدیریت مصرف آب برشمرد و تأکید کرد: منابع آبی محدود هستند و برای استفاده صحیح از آن‌ها، برنامه‌ریزی و همکاری همگانی باید در اولویت قرار گیرد.

وی بیان کرد: امیدواریم با توجه به هشدارهای داده‌ شده و ادامه اقدامات اجرایی، شهرستان بتواند از این دوره کم‌بارش بدون مشکلات جدی عبور کند و در ماه‌های آینده، شاهد بارش‌های نرمال و مناسب در زمستان و بهار پیش‌رو باشیم تا منابع زیرزمینی فرصت بازیابی پیدا کنند.

مدیر آب و فاضلاب بردسکن همچنین از شهروندان خواست تا در صورت مشاهده هرگونه حادثه یا شکستگی در خطوط و شبکه‌های آب و فاضلاب، بلافاصله با سامانه ارتباط با مشتریان (شماره ۱۲۲) تماس بگیرند تا اکیپ‌های حوادث بتوانند در کوتاه‌ترین زمان ممکن برای رسیدگی و رفع مشکل اقدام کنند.

وی با بیان اینکه این اداره مسئول تأمین آب شرب برای ۳۸ هزار مشترک در سه شهر و ۷۶ روستای شهرستان است، تأکید کرد: این وظیفه حیاتی با استفاده از ۵۵ منبع آبی انجام می‌شود که به منظور تأمین نیازهای آب شرب شهروندان در حال بهره‌برداری هستند.

بحران آب را باید با کلمات اضطرار و وجدان توصیف کرد

بحران آب را نمی‌توان صرفاً در قالب «صرفه‌جویی» تکراری محدود کرد؛ آنچه امروز نیاز داریم، تغییر نگرش است. باید بپذیریم که مالک آب نیستیم، بلکه امانت‌دار آن برای نسل‌های بعد هستیم. حفظ هر قطره آب، عملی فنی نیست بلکه یک تصمیم اخلاقی است. همان‌طور که هر قطع درخت یا هر آلودگی هوا را توهینی به طبیعت می‌دانیم، اسراف در آب هم باید به عنوان زیان مستقیم علیه چگونه زیستن انسان در نظر گرفته شود. اگر تا دیروز، بحران آب را با آمار و نمودار تفسیر می‌کردیم، امروز باید آن را با کلمات اضطرار و وجدان توصیف کنیم.

یک کارشناس آب در بردسکن با بیان اینکه در این بحران بی‌آبی نقش مردم بردسکن و شهرهای مشابه، حیاتی‌تر از هر زمان دیگر است، گفت: مدیران و نیروهای آب و فاضلاب ممکن است بتوانند هزاران حادثه را در شبکه‌های فرسوده رفع کنند، اما ریشه‌ اصلی مشکل در رفتار روزمره ما است.

حسین مهدوی صرفه‌جویی را نه یک شعار اداری بلکه تمرینی برای بقا دانست و اظهار کرد: شاید در نگاه اول، بحران آب به معنای کمبود در شیرهای منازل یا افت فشار در تابستان‌ها باشد، اما در حقیقت مسئله بسیار عمیق‌تر است.

وی با تأکید بر اینکه آینده آب وابسته به تصمیم‌های همین امروز ما است، خاطرنشان کرد: بردسکن همچون بسیاری از نقاط ایران، در کمربند خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و تغییرات اقلیمی بر شدت این خشکی افزوده است.

این کارشناس آب با بیان اینکه کاهش نزولات جوی به ویژه برف که منبع اصلی تغذیه آبخوان‌ها(سفره‌های زیرزمینی) است، به یک نرم جدید تبدیل شده است، اظهار کرد: افزایش دما نیز موجب افزایش تبخیر از سدها، رودخانه‌ها و مزارع شده و بازدهی آبی را به شدت کاهش داده است.

وی با اعلام اینکه دوره‌های طولانی خشکسالی پیاپی، فرصت هرگونه جبران را از طبیعت و منابع آبی گرفته است، بیان کرد: اگر خشکسالی یک «بلای طبیعی» باشد، بحران آب یک «فاجعه انسانی» است که بر بستر خشکسالی شکل می‌گیرد.

مهدوی، برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، الگوی کشت ناپایدار، فقدان سیستم‌های آبیاری مدرن و فرسودگی شبکه‌های انتقال و توزیع آب را از مهم‌ترین عوامل انسانی در بردسکن دانست و تصریح کرد: اصلی‌ترین عامل تشدید بحران، حفر چاه‌های غیرمجاز و بهره‌برداری بی‌رویه از چاه‌های مجاز است.

وی گفت: افت شدید سطح آب در دشت‌های این شهرستان، به ویژه دشت بردسکن، گواهی روشن بر این مدعاست. زمانی که برداشت از منابع زیرزمینی بسیار بیشتر از نرخ تغذیه طبیعی آن‌ها باشد، نتیجه چیزی جز فرونشست زمین و خشکیدن همیشگی سفره‌های آب نیست.

کشاورزی که ستون فقرات اقتصاد بردسکن است، بر پایه محصولات آب‌بر مانند پسته، زعفران و غلات پایه‌ریزی شده است. در حالی که این محصولات از نظر اقتصادی سودآور هستند، اما برای منطقه‌ای با اقلیم خشک بردسکن، الگویی ناپایدار محسوب می‌شوند. ادامه این روند به معنای تجدیدپذیر بودن بحران آب است.

این کارشناس آب با اشاره به راهکارهای برون‌رفت از بحران گفت: نجات بردسکن از این بحران نیازمند یک برنامه‌ریزی جامع، یکپارچه و بلندمدت با مشارکت همه ذینفعان است.

وی مدیریت تقاضا و بهینه‌سازی مصرف را مهم‌ترین و فوری‌ترین اقدام دانست و افزود: معرفی و ترویج کشت محصولات کم آب بَر و سازگار با اقلیم خشک منطقه و تعیین تکلیف کشت محصولات پرآب بَر ضروری است.

مهدوی با تأکید بر تسریع در اجرای پروژه‌های آبیاری قطره‌ای و تحت‌فشار با حمایت مالی و فنی از کشاورزان، پایش دقیق مصارف آب و تعیین سهمیه برای بهره‌برداران، مدیریت عرضه و افزایش منابع آب و تصفیه و استفاده مجدد از فاضلاب‌های شهری و صنعتی برای آبیاری فضای سبز و کشاورزی و اجرای هرچه گسترده‌تر این طرح‌ها برای مهار سیلاب‌ها و نفوذ دادن آب به عمق زمین برای تغذیه سفره‌های زیرزمینی را ضروری دانست.

بحران آب در بردسکن تنها یک هشدار محیط زیستی نیست؛ یک تهدید چندبعدی برای اقتصاد، جامعه و امنیت این منطقه است. عبور از این بحران نیازمند عزمی راسخ، فراتر از نگاه‌های کوتاه مدت و سیاسی است. باید پذیرفت که دوران آب فراوان و کشت نامحدود در این سرزمین به پایان رسیده و آینده بردسکن در گرو تطبیق با واقعیت‌های جدید اقلیمی و مدیریت خردمندانه آخرین قطره‌های آب آن است. نجات بردسکن، به معنای نجات یک شهرستان نیست، بلکه حفظ سنگری در برابر بیابان‌زایی و فروپاشی اجتماعی در قلب خراسان است.

فراموش نکنیم که هیچ وعده‌ای از آسمان تا زمانی که در زمین تدبیر نکنیم، اتفاق نخواهد افتاد. آب دیگر فقط منبعی طبیعی نیست، بلکه معیار بلوغ ملی ماست؛ معیاری برای سنجش اینکه تا چه اندازه می‌توانیم بین حق طبیعی خود و مسئولیت انسانی‌مان تعادل ایجاد کنیم. 

انتهای پیام