غلامحسین مظفری، شنبه اول آذر در نشست «شنبه‌های گفت‌وگو» که در کافه کتاب آفتاب مشهد برگزار شد، با اشاره به تجربه سفرهای اخیر هیأت استان به برخی کشورهای منطقه اظهار کرد: در این سفرها عمق پیوندهای فرهنگی و تمدنی میان خراسان و کشورهای همسایه کاملاً مشهود بوده است. در سمرقند و بخارا احساس می‌کردیم با مردمی روبه‌روییم که از نظر فرهنگی مانند خودمانند و آمادگی بالایی برای همکاری در همه حوزه‌ها دارند.
استاندار خراسان رضوی با بیان اینکه بسیاری از فرصت‌های فرهنگی در داخل کشور مغفول مانده، بیان کرد: این درحالی است که توان فرهنگی استان بسیار فراتر از وضع موجود است. خراسان همواره انتظارات بالایی را در حوزه فرهنگ بر دوش می‌کشد و به همین دلیل، در کنار مسائل اجرایی و اقتصادی، حوزه فرهنگ نیازمند اقدام جدی است و هنرمندان، نویسندگان و فعالان فرهنگی باید بیش از گذشته وارد عمل شوند.
مظفری با اشاره به ظرفیت شاهنامه فردوسی و پیشینه خراسان در این حوزه تصریح کرد: بسیاری از کشورهای منطقه، از جمله تاجیکستان، سفارش انبوه شاهنامه داده‌اند، اما در خود استان کمتر به این میراث توجه شده است. باید جشنواره‌ها، مراسم و برنامه‌های سالانه منسجم در حوزه شاهنامه‌خوانی، نقالی و آموزش فردوسی‌پژوهی در خراسان برگزار شود.
وی با انتقاد از کمبود فضاهای فرهنگی و دورهمی‌های سازنده، تأکید کرد: کاهش فعالیت‌های جمعی و جایگزینی آن با انزوای مجازی برای نوجوانان بسیار آسیب‌زاست. حضور در جمع‌ها، گفتگوهای رسمی و غیررسمی و تجربه‌ورزی اجتماعی، بخش مهمی از رشد فرهنگی جامعه است.
استاندار خراسان رضوی با اشاره به اینکه بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی نیازی به ساختارهای سنگین و دولتی ندارند، گفت: حتی بهتر است این مسائل حکومتی نباشد و خود ما آن را شکل بدهیم. نیازی به سازماندهی‌های بزرگ نیست. ما خود می‌توانیم در این زمینه فعال باشیم و نویسندگان و شاعران نیز می‌توانند وارد عمل شوند. بخش مهمی از پیشبرد فرهنگ، به ابتکار و حرکت خودجوش اهالی فرهنگ وابسته است و این ظرفیت باید جدی گرفته شود.
مظفری ادامه داد: همگرایی میان دولت و بخش خصوصی موجب شده است خراسان رضوی از نظر شاخص‌های کسب و کار از رتبه ۲۲ کشور به رتبه اول برسد. مزیت اصلی استان، فرهنگ است و باید از همین ظرفیت فرهنگی استفاده بهینه کرد.
وی با تأکید بر اینکه نمایشگاه بین‌المللی کتاب مشهد می‌تواند به‌صورت ثابت و در تاریخ مشخص، هرساله برگزار شود، گفت: ظرفیت برگزاری یک نمایشگاه بزرگ و بین‌المللی کتاب در خراسان وجود دارد و حتی می‌تواند بخشی از تمرکز تهران را به مشهد نیز منتقل کند.
در ادامه این نشست، صدرا میردامادی، مدیر اسناد و کتابخانه ملی منطقه شرق کشور اظهار کرد: اگر حمایت‌های فرهنگی و همراهی فعالان این حوزه نبود، بسیاری از فعالیت‌ها به نتیجه نمی‌رسید. مشهد و خراسان ظرفیت‌های تاثیرگذاری در حوزه فرهنگ دارند و قدردانی از تلاش مجموعه‌های فرهنگی ضروری است.
وی با اشاره به تمرکز طولانی‌مدت حوزه کتاب در تهران بیان کرد: به دلایلی، حوزه کتاب در تهران متمرکز شده است که البته بخشی از این مسئله در سال‌های اخیر بهتر شده و حوزه کتابخانه ملی نیز در این روند نقش داشته است اما باید تلاش کرد اهمیت کتابخانه ملی و اسناد، پررنگ‌تر شود.
وی با تاکید بر اینکه امروز حوزه کتاب، تنها به مطالعه مکتوب محدود نیست و تنوع روش‌های مطالعه باید در سنجش‌ها و آمارها دیده شود، افزود: آمارهای رایج درباره سرانه مطالعه دقت کافی ندارند و تحولات جدید در حوزه کتاب‌خوانی را منعکس نمی‌کنند.
وی با اشاره به سختی‌های اقتصادی حاکم بر حوزه فرهنگ گفت: با اینکه بخش خصوصی فرهنگی از نظر مالی در تنگنا قرار دارد، اما باز هم فعال مانده و تلاش می‌کند جریان فرهنگ در شهر قطع نشود. مردم امروز بیش از گذشته احساس می‌کنند که فرهنگ به زندگی معنا می‌دهد و می‌تواند بخشی از خستگی و فشارهای ناشی از مشکلات اقتصادی و شرایط منطقه را کم کند.
میردامادی به نمونه‌هایی از فعالیت‌های فرهنگی پایدار در مشهد اشاره کرد و گفت: از جمله جریان شاهنامه‌خوانی و نشست‌های ادبی که ادامه سنت‌های فرهنگی پیشین است و امروز در شکل تازه‌ای تداوم یافته‌اند. نقش نهادهای حاکمیتی در این میان آن است که موانع را برطرف و امکانات بیشتری در اختیار بخش مدنی قرار دهد.
مطالعه معیار اصلی دانایی و فرهیختگی در جامعه است
در ادامه سلمان ساکت، عضو هیئت علمی گروه ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد اظهار کرد: هرچند فرهنگ در بسیاری از حوزه‌ها با چالش روبه‌روست، اما در خراسان این شعله فرهنگی زنده است و با همراهی مدیران فرهنگی، این مسیر تداوم خواهد داشت.
وی با اشاره به پایین بودن سرانه مطالعه در کشور بیان کرد: مطالعه معیار اصلی دانایی و فرهیختگی در جامعه است. امروز باید اشکال مختلف مطالعه، از خواندن تا شنیدن، را جدی گرفت و فرهنگ کتاب‌خوانی را از سنین کودکی نهادینه کرد، زیرا این عادت در بزرگسالی نیز همراه افراد می‌ماند.
عضو هیئت علمی گروه ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد به معرفی کتاب تازه‌منتشرشده خود با عنوان «مجمع‌النوادر» پرداخت و گفت: این اثر مربوط به سال‌های آغازین نگارش در شبه‌قاره است؛ جایی که پیوند فرهنگ ایرانی و زبان فارسی با تاریخ و هویت منطقه گره خورده و تا سال‌ها، فارسی زبان رسمی آن سرزمین بوده است. احیای ارتباطات فرهنگی و حتی اقتصادی با کشورهای شبه‌قاره می‌تواند ادامه این پیشینه دیرینه را تقویت کند.
ساکت ادامه داد: کتاب «مجمع‌النوادر» بر پایه مجموعه‌ای از منابع فارسی و عربی رایج در ایران و جهان اسلام نوشته شده و شامل ۴۰ «نادره» یا بخش است که در مجموع حدود ۶۰۰ حکایت را در خود جای داده است؛ حکایت‌هایی درباره بخشندگان، بخیلان، زنان، کودکان، وزیران، عالمان، صوفیان و سلاطین. این داستان‌ها خواندنی، زیبا، عبرت‌آموز و گاه همراه با شوخ‌طبعی است.
فلسفه برای کودکان؛ زمینه‌ساز پرورش جامعه‌ای عقلانی‌تر و اخلاقی‌تر
در ادامه فریده مدرس‌زاده، تسهیلگر فلسفه کودکان و نوجوانان در اظهار کرد: فلسفه برای کودکان مسیر نوینی است که زمینه‌ساز پرورش یک جامعه عقلانی‌تر و اخلاقی‌تر خواهد بود. همچنین فلسفه برای کودکان به معنای آموزش تاریخ اندیشه نیست، بلکه رویکردی برای فلسفه‌ورزی کودکان با هدف تقویت تفکر خلاق، مشارکتی و همدلانه، همراه با مسئولیت‌پذیری است.
وی افزود: این روش از طریق بازی و داستان با زبان مناسب کودکان، زمینه پرسشگری، نقد، بیان نظر و ابراز خود را برای آنها فراهم می‌کند و به کودکان کمک می‌کند در موقعیت‌های مختلف استدلال اخلاقی خود را پرورش دهند. هدف این است که به جای آموزش حافظه‌محور، تمرکز بر تجزیه و تحلیل، حل مسئله و خودبازبینی باشد، به طوری که کودکان نه تنها دیگران را نقد کنند، بلکه به اصلاح و بهبود خود نیز بپردازند.
مدرس‌زاده با اشاره به تاریخچه این رویکرد گفت: فلسفه برای کودکان از دهه ۷۰ میلادی در آمریکا شکل گرفت، زمانی که دانشجویان دانشگاه‌ها توان استدلال‌ورزی لازم نداشتند و اساتید متوجه شدند پرورش تفکر باید از کودکستان و مهدکودک‌ها آغاز شود. این روش اکنون به مهدکودک‌ها راه یافته و با استفاده از ابزار و زبان کودک، زمینه رشد تفکر فلسفی در سنین پایین فراهم می‌شود.
سهم پایین خراسان از توزیع و همرسانی کتاب
در ادامه این نشست جواد محقق نیشابوری، شاعر و پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی اظهار کرد: حوزه ادبی استان در سطح کشور رتبه بالایی دارد و ناشران قابل توجهی نیز در این منطقه فعال‌اند، اما سهم خراسان از توزیع و همرسانی کتاب بسیار پایین است. این تمرکز در تهران مانع شده که خراسانیان فرصت کافی برای ارائه اندیشه‌ها و آثار خود به سایر نقاط کشور داشته باشند.
وی با اشاره به نقش متولیان فرهنگی، ادامه داد: سهم خراسان در حوزه نشر می‌تواند از طریق اقدامات اجرایی، همکاری نهادهایی مانند استانداری، مرکز اسناد ملی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بهبود یابد و پیگیری مسئولان و فعالان فرهنگی در این زمینه بسیار مهم است.
محقق نیشابوری با تاکید بر اهمیت حمایت از آثار فرهنگی باارزش، تصریح کرد: کتاب مانند غذاست و ذائقه جامعه نباید به سمت آثار سطحی هدایت شود. نویسندگان و متولیان فرهنگی مسئول هستند تا ذائقه مخاطب را به سمت آثار فاخر و ارزشمند هدایت کنند و این امر می‌تواند سهم خراسان در نشر کشور را بهبود بخشد.
وی افزود: توجه به کیفیت آثار ادبی، حمایت از انتشار آنها نه تنها وظیفه نویسندگان است، بلکه نیازمند همراهی و تلاش نهادهای فرهنگی و اجرایی نیز می‌باشد.
انتهای پیام
نظرات