علی محمدی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به ایده ساخت و بازسازی آب‌انبار «شیرچهارسوق» اظهار کرد: این بنا که به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین آب‌انبارهای خراسان شناخته می‌شود، شالوده اصلی آن در اواخر دوران صفویه بنا شده و تا سال‌های پیش از انقلاب نیز مورد استفاده مردم بوده است. موقعیت قرارگیری آب‌انبار نیز اهمیت فراوانی دارد؛ زیرا درست در چهارراه اصلی شهر قدیم، یعنی «چهارسوق» واقع شده بود؛ نقطه‌ای که پیرامون آن بناهای عام‌المنفعه متعددی وجود داشت که بسیاری از آن‌ها به همت بانی شهر قدیم تربت، اسحاق‌خان قرایی، ساخته شده بودند.
وی ادامه داد: این آب‌انبار تا پیش از اجرای شبکه لوله‌کشی شهری، کاربرد اصلی خود را حفظ کرده بود؛ اما پس از آن به تدریج متروکه شد و در ادامه، بر اثر ساخت و سازهای نادرست و دخل و تصرف‌های غیرقانونی، از حق انتفاع خارج شده بود. مغازه‌هایی بر روی آن احداث شده، لوله‌های فاضلاب از داخل آن عبور داده شده و بخش‌هایی از مخزن با نخاله و خاک پر شده بود؛ همین عوامل موجب شده بود که بنا، به طور کامل به یک مخروبه تبدیل شود.
رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تربت‌حیدریه بیان کرد: پس از پیگیری‌های متعدد و بررسی مستنداتی که از گذشتگان به دست آمده بود، مشخص شد که این مکان تاریخی همچنان وجود دارد و می‌توان آن را احیا کرد. بنابراین با همکاری دستگاه قضا، رفع تصرف از مالکین غیرقانونی انجام شد و پس از آن، فرآیند آواربرداری و پاکسازی آغاز شد. با مشارکت بخش خصوصی نیز طرح تبدیل این آب‌انبار به یک مرکز فرهنگی-گردشگری شکل گرفت.
محمدی به روند طراحی و اجرای این پروژه اشاره و اظهار کرد: از زمان رفع تصرف تا اتمام مرمت، حدود دو سال زمان صرف شده است. در این مدت بخش‌های مختلف آب‌انبار شامل پاشیر، مخزن، بادگیرها و پلکان، مرمت و بندکشی شده و آوارهای انباشته شده تخلیه شده‌اند. مهم‌ترین چالش در این مسیر نبودِ بادگیرهای سالم بود؛ زیرا بادگیرها عنصر اصلی تهویه آب‌انبار هستند، اما به علت احداث مغازه‌ها از بین رفته بودند. در نهایت با همراهی شهرداری، بادگیرهای جدید در حاشیه خیابان ایجاد شد تا هم تهویه مناسب فراهم شود و هم جلوه‌ای نمادین برای رهگذران ایجاد کند و وجود یک بنای تاریخی را به آن‌ها یادآوری کند.
وی افزود: از دیگر چالش‌های اساسی، وجود ۹ مغازه در بخش فوقانی آب‌انبار بود؛ مغازه‌هایی که لوله‌کشی آب و فاضلاب آن‌ها از روی بنا عبور می‌کرد و نشتی‌ها باعث آسیب جدی به آب‌انبار می‌شد. این مشکل در حال حاضر نیز یکی از دغدغه‌های اصلی مرمتگران است و اقدامات اساسی برای رفع آن در دستور کار قرار دارد. همچنین ساخت یک کلینیک بر روی بخش پاشیر و فضاهای اطراف نیز به‌عنوان مانعی برای حفاظت اصولی از بنا مطرح بوده است.
رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تربت‌حیدریه درباره ویژگی‌های شاخص این آب‌انبار نسبت به پروژه‌های مشابه در استان گفت: نخستین مزیت آن، قرارگیری در دل بافت تاریخی شهر است که ارزش فرهنگی و هویتی آن را دوچندان می‌کند. افزون بر این، وسعت زیاد بنا و وجود پنج ستون اصلی در بخش داخلی، از مختصات شاخص آن به شمار می‌رود. پوشش گنبدی و سقف با تزیینات آجرکاری نیز از جلوه‌های مهم معماری این آب‌انبار است که آن را از بسیاری نمونه‌های دیگر متمایز می‌کند.
محمدی با تاکید بر اینکه مرمت و احیای این بنا تأثیر قابل توجهی در معرفی هویت تاریخی و فرهنگی تربت‌حیدریه داشته است، افزود: به گونه‌ای که پس از افتتاح مجدد، بسیاری از شهروندان قدیمی با حضور در محل، خاطرات گذشته خود را زنده کرده و این مکان را همچون بخشی از شناسنامه شهر شناخته‌اند. از سوی دیگر، چون شهر دارای نمونه‌های متعدد حمام تاریخی و مسجد بوده اما آب‌انبار قابل استفاده نداشته، احیای این بنا خلأ مهمی را در معرفی میراث عام‌المنفعه شهر تکمیل کرده است.
وی تصریح کرد: این مکان اکنون علاوه بر جذب گردشگران، به محلی مهم برای آشنایی دانش‌آموزان و دانشجویان با هنر، نبوغ و روش‌های سنتی مدیریت آب در ایران تبدیل شده و ظرفیت بالقوه‌ای در حوزه آموزش و گردشگری فرهنگی ایجاد کرده است.
انتهای پیام
نظرات