در تجارت بين‌الملل استفاده از اعتبارات اسنادي براي واردات و صادرات كالا به عنوان يكي از مهم‌ترين ابزار پرداخت در هر نقطه از جهان از طريق بانك خريدار گشايش و به وسيله‌ي بانك فروشنده به ذينفع ابلاغ مي‌شود. اما چگونه مي‌شود از اين فرايند سوء استفاده كرد و راه‌هاي جلوگيري از آن چيست؟

به گزارش خبرنگار اقتصادي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، بعد مسافت و محل استقرار بانك‌هاي گشايش‌كننده و پرداخت‌كننده وجه اعتبار اسنادي، تاثيري بر فرآيند عمليات بين بانكي ندارد، اما آنچه كه حائز اهميت است و بايستي توسط بانك گشايش‌كننده‌ي اعتبار مورد توجه قرار گيرد، چگونگي انتقال وجه اسناد و يا به عبارت دقيق‌تر چگونگي بستانكار كردن حساب بانك فروشنده است.

از آنجا كه اين امكان عملا وجود ندارد كه بانك گشايش‌كننده اعتبار نزد تمامي بانك‌هاي دنيا حساب بانكي داشته باشد، لاجرم باستي از خدمات بانك ديگري به عنوان بانك پوشش‌دهنده براي پرداخت وجه اعتبار استفاده كرد. در اين حالت بانك پوشش‌دهنده‌ي اعتبار بانكي است كه نزد هر دو بانك فروشنده و خريدار داراي حساب است يا بانك گشايش‌كننده (بانك خريدار يا متقاضي) و بانك پرداخت‌كننده‌ي اعتبار (بانك فروشنده يا ذينفع‌) نزد بانك پوشش‌دهنده داراي حساب بانكي هستند. در اين صورت بانك گشايش‌كننده‌ي اعتبار، پس از تحقق شرايط اعتبار، وجه اسناد را به حساب بانك پوشش‌دهنده واريز و از اين بانك درخواست مي‌نمايد تا وجه واريز‌شده را به حساب بانك فروشنده واريز كند. بدين ترتيب وجه اسناد از حساب بانك خريدار به حساب بانك فروشنده و در نهايت به بستانكار حساب فروشنده واريز مي‌شود.

بايد توجه داشت بانك پوشش‌دهنده هرگز بدون اجازه‌ي بانك گشايش‌كننده‌ي اعتبار اقدام به واريز وجه به حساب بانك فروشنده نخواهد كرد و صرف درخواست بانك فروشنده براي بانك پوشش‌دهنده مجوز اقدام نخواهد بود.

چنانچه بانك پرداخت‌كننده وجه اعتبار به فروشنده از بانك پوشش‌دهنده تاييد قبولي و مسووليت پرداخت وجه اعتبار را استعلام كند، اين تاييد اطمينان خاطر مضاعفي براي بانك فروشنده به دنبال خواهد داشت، به موجب آن اولا از اصالت اعتبار اسنادي صادره مطمئن مي‌شود. ثانيا اطمينان خاطر حاصل مي‌شود كه بانك گشايش‌كننده ترتيب پرداخت وجه اعتبار را از طريق بانك مدنظر خود از پيش تعيين نموده و مشكلي به هنگام پرداخت وجه اعتبار نخواهد داشت.

ماجراي اخير از چه جنس بود؟

در جريان آنچه اخيرا به اختلاس سه هزار ميليارد توماني سيستم بانكي معروف شده، يكي از هفت بانك درگير در اين ماجرا، اقدام به انتشار اسنادي كرده است كه تاييديه‌ بانك پوشش‌دهنده براي پرداخت وجه اعتبار يكي از آنهاست. به موجب اين سند، يكي از شعب بانك صادرات (شعبه‌اي به غير از شعبه‌ي گشايش‌كننده اعتبار) در پاسخ استعلام بانك ابلاغ‌كننده، صراحتا تاييد كرده است كه از سوي بانك گشايش‌كننده‌ي اعتبار مجاز به واريز وجه اسناد به حساب بانك فروشنده شده است.

يكي از نكاتي كه بانك كارگزار يا بانك معامله‌كننده‌ي اسناد در نظر داشته و رعايت مي‌كند، در نظر گرفتن حسن شهرت و حسن ايفاي تعهد بانك گشايش‌كننده‌ي اعتبار اسنادي است، يعني هنگام دريافت پيام گشايش اعتبار جهت ابلاغ به ذينفع (فروشنده)، قبل از اين‌كه نوع پيام و متن پيام گشايش اعتبار را بررسي كند، ميزان خوش‌نامي بانك طرف اعتبار اسنادي يا بانك متعهد پرداخت وجه اعتبار اسنادي (همان بانك گشايش‌كننده) و نحوه‌ي دسترسي يا كانال انتقال وجه به ذينفع و ميزان مسووليت خود را مد نظر قرار داده و سپس اقدام به بررسي كارشناسانه و يا ابلاغ متن اعتبار اسناد وفق مقررات UCP به ذينفع را مي‌كند.

بر اين اساس در مرحله‌ي معامله اسناد حمل نيز بانك كارگزار / بانك معامله‌كننده‌ي اسناد حمل، چنانچه اعتبار اسنادي ديداري باشد، پس از قبول و پذيرش اسناد (با توجه به متن اعتبار اسنادي و اختياري كه بانك گشايش‌ تفويض كرده) حساب بانك گشاينده را بدهكار و حساب مشتري را بستانكار مي‌كند. البته در اين مورد نيز بحث‌هاي تفصيلي ديگري وجود دارد، ولي چنانچه نحوه‌ي پرداخت در اعتبار اسنادي مدت‌دار باشد، كارگزار معامله‌كننده‌ي اسناد هنگام ارسال اسناد طي پيامي سررسيد پرداخت مورد تعهد بانك گشاينده و مبلغ اسناد مورد پذيرش را به بانك گشايش‌كننده اعلام و درخواست تاييد سررسيد و مبلغ را مي‌كند كه بر اساس عرف موجود و وفق مقررات UCP بانك گشاينده بلافاصله بايد ظرف مدت پنج روز كاري از تاريخ دريافت اسناد حمل و پيام بانك كارگزار پيام قبولي يا عدم قبولي خود را اعلام كند و براساس مقررات UCP، چنانچه بانك گشايش‌كننده ظرف مدت مقرر پيام قبولي يا تاييد خود را ارسال نكند، بانك كارگزار چنين تلقي مي‌كند كه سررسيد و مبلغ، مورد تاييد بوده و هيچ‌گونه اعتراضي بعد از اين تاريخ متوجه بانك كارگزار نخواهد بود.

با اين فرض چنانچه بانك كارگزار درخواست تنزيل اسناد را از طرف فروشنده داشته باشد (حتي اگر پيام تاييد بانك گشايش‌كننده را دريافت نكرده باشد)، با توجه به مقررات و ضوابط (بين‌المللي و داخلي) بانكي مي‌تواند اسناد را به اتكاء تعهد و تضمين بانك گشايش‌كننده كه در تعريف اعتبار اسنادي آمده (وفق تعريف ‌UCP كه مورد پذيرش تمامي بانك‌هاي بين‌المللي و وفق نظر اتاق بازرگاني است) تنزيل را به انجام برساند.

در اين‌گونه موارد، بانك‌هاي تنزيل‌كننده‌ي اسناد با توجه به مطالب مطروحه فوق در سررسيد به خودي خود و با توجه به مجوزي كه قبلا و هنگام گشايش اعتبار در متن اعتبار اسنادي دريافت كردند، حساب بانك گشايش‌كننده را بدهكار كرده و حساب‌هاي داخلي خودشان را تسويه مي‌كنند يا از طريق بانك پوشش‌دهنده وجه را تامين و اقدامات داخلي خودشان را به انجام مي‌رسانند.

نحوه گشايش اعتبار اسنادي در بانك

براي گشايش اعتبار ابتدا خريدار يا متقاضي تقاضاي خود را به بانك گشاينده‌ اعتبار يا بانك خريداري ارائه مي‌كند. در مرحله اول خريدار بايد قرارداد فروش با فروشنده مستقل از بانك تنظيم و در خواست گشايش اعتبار و پيش فاكتور خود را به بانك گشاينده اعتبار ارائه بدهد.

فرم ثبت سفارش، كارت بازرگاني معتبر، بيمه‌نامه، پيش فاكتور دريافتي از فروشنده به نام خريدار، اعتبارسنجي (اخذ اطلاعات اعتباري از مراجع ذيصلاح)، تعيين واخذ وثيقه‌ها و تضمين‌ها و اطمينان از نبود ذينفع واحد در خريدار و فروشنده جزو وظايف بانك گشاينده اعتبار است.

در اين مرحله گشايش اعتبار صورت مي‌گيرد و بانك گشاينده اعتبار آن را به بانك فروشنده يا بانك ذينفع ارجاع مي دهد. بانك فروشنده يا بانك ابلاغ‌كننده بايد هويت فروشنده را احراز كند و پس از دريافت متن اعتبار با احراز اصالت ظاهري، بدون قبول هر گونه مسووليت آن را به فروشنده ابلاغ كند.

در اين مرحله اعتبار به فروشنده ابلاغ مي‌شود. تهيه و تحويل كالا به خريدار حسب مقررات حاكم بر تحويل كالا اينكوترمز 2010 و تهيه و ارائه اسناد مندرج در اعتبار به بانك براي دريافت وجه آخرين مرحله از اولين بخش گشايش اعتبار بانكي است.

مرحله بعد مرحله‌ي معامله اسناد شامل كنترل، قبول و پذيرش پرداخت در سررسيد است. در بخش نخست بانك فروشنده وجود دارد كه بررسي اسناد ارائه شده توسط فروشنده و احراز مطابقت آن با شرايط مندرج در متن اعتبار از وظايف اوست. همچنين ارسال اسناد به بانك گشاينده، اخذ وجوه از بانك گشاينده در سررسيد و پرداخت به ذينفع در سررسيد از ديگر وظياف اوست.

پس از آن اسناد كنترل و براي بانك خريدار ارسال مي‌شود. بانك خريدار پس از دريافت كنترل اسناد و مطابقت با اعتبار صادر شده قبول و پذيرش پرداخت وجه اسناد را به بانك فروشنده در سررسيد اعلام مي‌كند. بانك خريدار با دريافت ميان پرداخت از سود خريدار نسبت به پشت نويسي و تحويل اسناد به نام برده اقدام مي‌كند.

پس از پشت نويسي و تحويل اسناد به خريدار دريافت كالا توسط او انجام مي‌شود. مرحله پاياني گشايش اعتبار در بانك، تنزيل اسناد اعتبارات مدت‌دار است. در اين مرحله فروشنده در خواست تنزيل اسناد و پرداخت وجه اعتبار به بانك تنزيل‌كننده را بر عهده دارد.همچنين تحويل نامه‌ي واگذاري عوايد بر عهده اوست.

در مرحله بعد بانك تنزيل‌كننده سررسيد و تعهد بدون قيد و شرط از بانك گشاينده مبني بر پرداخت وجه در سررسيد را اخذ و نامه واگذاري عوايد را دريافت مي‌كند. واريز وجه اعتبار پس از كسر نرخ تنزيل به حساب فروشنده و مطالبه وجه اعتبار در سررسيد پرداخت از بانك گشاينده نيز از ديگر وظايف بانك تنزيل‌كننده است.

تعهد پرداخت در سررسيد به بانك تنزيل‌كننده در اختيار بانك گشاينده است. همچنين تعهد پرداخت و تسويه نهايي با بانك گشاينده در سررسيد پرداخت اعتبار بر عهده‌ي خريدار است.

انتهاي پيام