مرتضی مغربی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه متاسفانه حتی بخش زیادی از دانشگاهیان هم نسبت به چیستی فناوری نانو بی‌اطلاع هستند، اظهار کرد: فناوری نانو عبارت است از کنترل (چیدمان) مواد در مقیاس ۲ تا ۵۰ نانومتر به شرط اینکه منجر به ایجاد خواص و کاربردهای جدید شود.

وی با بیان اینکه تولیدات نانو هنگامی ارزشمند است که منجر به ایجاد بازار جدید و تولید قدرت و ثروت شود، افزود: در کشور ما بسیاری از محصولات به نام نانو تولید و ارائه شده است، اما تقریبا هیچ کدام این‌ها پیشرفته و در سطح بالا نیستند. زمانی در کشور اعلام شد هر فردی هر کاری در حوزه نانو انجام دهد و محصولی را تولید کند، می‌تواند از تسهیلات برخوردار شود و نتیجه این شد که بسیاری از افراد با ساخت محصولات بسیار قدیمی و سطحی، توانستند پولی از ستاد نانو بگیرند.

عضو هیات علمی گروه مهندسی شیمی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: بسیاری از کشورها مانند سنگاپور یا برخی کشورهای دیگر که به اسم نانو سروصدا به پا نکردند، توانستند در زمینه این علم به سمت تولید محصولات پیشرفته مانند ساخت جلیقه ضدگلوله نازک و ارزان‌قیمت حرکت کنند. اگر به فناوری نانو توجه شود، محققین این حوزه می‌توانند مشکلاتی نظیر آلودگی هوا، مصرف بالای برق و کمبود آب را حل کنند.

در حوزه نانو صرفا در حال تولید مقاله و محصولات سطح پایین هستیم

مغربی با بیان اینکه ما در علومی مانند فناوری هسته‌ای توانسته‌ایم در جمع کشورهای برتر دنیا قرار گیریم و این موضوعی افتخارآمیز است، عنوان کرد: اما در حوزه نانو صرفا مقالات زیادی نوشته‌ایم و تعداد زیادی شرکت‌ داریم که در حال تولید محصولات با فناوری سطح پایین اند. طبعاً این‌ها هیچ افتخاری ندارد، در حالیکه محصولات پیشرفته و کارامدی در حوزه نانو در دنیا در حال تولید است، ما حتی به تولید چنین محصولاتی فکر هم نمی‌کنیم و بیشترین تمرکزمان را بر روی انتشار مقاله گذاشته‌ایم.

وی با بیان انتقاداتی نسبت به ستاد نانو کشور، ابراز عقیده کرد: هرچند اخیرا پس از مدت‌ها بالاخره مدیریت این ستاد تغییر کرد، اما همچنان تحولی مشاهده نمی‌شود و مشکلات قدیمی وجود دارد. برخی از مدیران پیشین این ستاد چندان به فکر ایجاد ارزش افزوده برای کشور نبودند و تنها در پی این بودند که یک محصولی با هر میزان کیفیت و کارایی ارائه دهند تا مسئولین مربوطه را اقناع کنند، وگرنه معضلی از کشور را حل نکردند.

این پژوهشگر حوزه نانو تاکید کرد: وقتی در یک حوزه‌ای ستادی تشکیل می‌شود، باید نهایتا به حل معضلی اساسی از کشور منجر شود و در غیر این صورت ارزشی ندارد که برای تولید چند کالای معمولی ستادی تاسیس و ۲۰ سال بودجه مملکت در آن صرف شود.

وی ادامه داد: برخی ماموریت ستاد نانو را صرفا ترویج علم نانو می‌دانند، در حالی که اصالت‌دهی به ترویج این علم نیز چندان تاثیرگذار و دارای اهمیت راهبردی نیست که ستادی برای آن تشکیل شود. لذا روی هم رفته با توجه به هزینه‌ای که تا کنون در کشور صرف نانو شده است، دستاوردهای ما در این حوزه چندان ملموس نیست و دیگر بیش از این هم نمی‌توان به این شیوه امتحان پس داده، ادامه داد.

مغربی با بیان اینکه آمریکا اولین کشوری بود که برای کار در حوزه نانو بودجه بسیاری اختصاص داد و در این زمینه تبلیغات زیادی کرد، گفت: اما پس از مدتی به دلیل عدم دستیابی به موفقیتی شاخص در این حوزه، حمایت‌های دولتی به تدریج برداشته شد و دیگر به لفظ نانوی صرف بها داده نمی‌شود. اکنون در این کشور از محصول جدیدی که پیچیدگی فناوری بالایی داشته و بتواند منجر به ایجاد بازاری جدید شود، صرف نظر از اینکه نام نانو را یدک بکشد یا نه، توسط شرکت‌های خصوصی و بعضا دولتی حمایت می‌شود.

وی ادامه داد: به عبارت دیگر امروزه کشورهای پیشرفته توانسته‌اند علم نانو را به سایر علوم پیوند زنند و محصولاتی های‌تک و با کارایی بالا بسازند و دیگر خیلی مهم نیست که اسم آن محصول نانو باشد یا خیر. در کشور ما در ارائه تسهیلات بین محققی که یک کار سطح بالا و پرزحمت در حوزه نانو انجام داده و کسی که تنها یک مقاله شبیه‌سازی تکراری در این حوزه نوشته است، تفاوتی گذاشته نمی‌شود. لذا آن کارهای شاخص هم تضعیف شده است.

عضو هیات علمی گروه مهندسی شیمی دانشگاه فردوسی با بیان اینکه ما تنها در انتشار مقالات نانو جایگاه خوبی در دنیا داریم، اظهار کرد: در یک تحقیقی که ما انجام دادیم و مقالات نانو در ایران را با کشوری مانند سنگاپور مقایسه کردیم، دیدیم در این کشور از این مقالات، محصولات کارامد تولید و به بازار عرضه می‌شود. هرچند در حوزه‌هایی نظیر نانوپزشکی و نانودارو توانسته‌ایم همگام با دنیا حرکت کنیم، اما در سایر زمینه‌ها از پیچیدگی فناوری برخوردار نیستیم و لذا تلاش ما در حوزه نانو منجر به ایجاد تحولی نشده است.

مغربی با بیان اینکه بیش از ۲۰ سال است که ما در حوزه نانو تنها کارهای کم‌عمق انجام می‌دهیم، افزود: اکنون وقت آن است که تمام این کارها را رها کنیم و به حل معضلات کشور بپردازیم. اگر نانو نتواند برای مشکلات اصلی کشور راه حل ارائه دهد، پیش‌بینی می‌کنم در چند سال آینده ستاد نانوی کشور تعطیل شود و در ایران هم مانند بسیاری از کشورهای دیگر، نام نانو به تاریخ سپرده شود.

ظرفیت بلااستفاده علم نانو در کشور

این پژوهشگر حوزه نانو با بیان اینکه ما باید به جای ساخت محصولات سطحی به سمت ایجاد یک انقلاب در عرصه نانو حرکت کنیم، اضافه کرد: محققین ایرانی این ظرفیت را دارند که اگر مورد توجه و حمایت قرار گیرند، با استفاده از علم خود بسیاری از معضلات اصلی کشور را حل کنند. مثلاً در حالی که اکنون دولت در تلاش است با صرف هزینه هنگفت آب را از جنوب کشور به فلات مرکزی ایران جهت مصرف شرب مردم انتقال دهد، ما با هزینه‌ای به مراتب کمتر می‌توانیم با استفاده از فناوری غشای نانولوله‌ای، آب چاه‌های نیتراته یا پساب‌ها را یون‌زدایی کرده و به چرخه آب شرب و کشاورزی برگردانیم.

وی افزود: به عنوان مثالی دیگر، ما در دانشگاه فردوسی توانسته‌ایم با صرف بودجه بسیار اندک و بدون حمایت دولتی، طول عمر باتری سربی را حدود ۳۰ برابر افزایش دهیم. این باتری گلوگاه ساخت ماشین‌های برقی است و به کاهش آلودگی هوا و همچنین کاهش مصرف برق توسط مردم و صنوف تجاری کمک خواهد کرد. به علاوه ما  توانسته‌ایم عمر مفید و استحکام پلیمرها را تا چند برابر افزایش دهیم که انقلابی در جایگزینی پلیمر به جای فلز است. متاسفانه هر دوی این پروژه‌ها به دلیل عدم حمایت‌های لازم تعطیل شدند.

مغربی با بیان اینکه برای حل مشکل نانو در کشور در قدم اول باید یک سامانه هم‌اندیشی راه‌اندازی شود، گفت: در این سامانه باید محققین نانو با توجه به نیازهای کشور، همفکری و اولویت‌ها را احصا کنند و با طراحی ابرپروژه‌هایی، صرفا بر روی اولویت‌ها کار شود تا از این طریق بتوانیم از ظرفیت‌های علم نانو برای کمک به کشور و حل معضلات بهره ببریم.

انتهای پیام