«حسین مسرت» در گفت‌وگو با ایسنا در مورد «بی‌بی فاطمه گلشن» و آثار خیر وی در یزد می‌گوید: حاج «علی اکبر محلّه تلی» دومین فرزند «حاج محمّدتقی» تاجر یزدی و برادر حاج عبدالرّسول (پدر حاج محمّدتقی رسولیان) بود که بعدها نام خانوادگی «مروّج یزدی» را از همسرش که البته در اسناد ثبت احوال یزد، نام خانوادگی وی رسولیان ذکر شده است، گرفت.

وی اضافه می‌کند: حاج علی اکبر، دارای یک پسر که در همان جوانی بر اثر اصابت گلوله کشته شد و یک دختر به نام حاجیه بی‌بی فاطمه‌ مروج یزدی معروف به گلشن بود که البته در اسناد ثبت احوال یزد، نام خانوادگی وی رسولیان ذکر شده است.

مسرت در ادامه خاطرنشان می‌کند: بی‌بی فاطمه که در سال ۱۲۸۰ چشم به جهان گشود، از پدرش صاحب ثروت زیادی شد و از خیران یزد بود به طوری که همواره در جیب خود سکه‌ی نقره داشت و به تهی‌دستان می‌بخشید. آب انبار فاطمه گلشن در محله‌ی تل(پنبه‌کاران کنونی) و آب انبار و حمام فاطمه گلشن و مسجد فاطمیه واقع در بلوار منتظر قائم شهر یزد از یادگارهای اوست.

وی می‌گوید: بی‌بی فاطمه ابتدا همسر «میرزا محمدهاشم رسولیان»(پسر عمویش) بود و بعد به عقد «حاج حسین‌آقا گلشن» درآمد ولی از هیچ کدام صاحب فرزند نشد لذا برای این که نام نیکی از خود باقی بگذارد، ساخت آب انبار دو دهانه(برای مسلمان و زرتشتیان) را محله تل با یاری همسرش در اسفند ۱۳۳۷ که ترکیبی از باشندگان مسلمان و زرتشتی را دارد، آغاز کرد.

این محقق و نویسنده یزدی در مورد این آب انبار بیان می‌کند: مخزن این بنا دو هزار مترمکعب آب را در خود جای می‌دهد و چندین هزار نفر تشنه‌کام را در گرمای کویز یزد، به رایگان، سیرآب و شادمان می‌ساخته است. این آب‌انبار به مانند چندین آب‌انبار واقع در محلّه از آب وقف‌آباد سرشار می‌شده و پس از آنکه آب وقف‌آباد کم و نایاب شد، از آب چاه پر می‌شد.

وی اظهار می‌کند: اهمیت این آب‌انبار به این دلیل است که در صد قدمی آن چندین آب‌ انبار مانند شش بادگیری و زیر بازارچه‌ وجود دارد و نشان دهنده‌ی انبوهی جمعیت در آن محل است که بعدها به نام کوی پنبه‌کاران (در گویش بومی یزد؛ پنبه‌گرون) یا محمدی نامیده شد. 

به گفته‌ی مسرت، این آب‌انبار که روبروی هتل لاله فعلی(خانه‌ی گلشن) قرار دارد، در سال ۱۳۷۸ به شماره‌ی ۲۳۰۰ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد.

وی تصریح می‌کند: آب‌انبار گلشن از نظر معماری، نوع مصالح و نمای آجریِ خوش نقش مدخل و پوشش آجری پشت گنبد درخور توجّه و اهمیّت است. ارتفاع بادگیرهای آن همانند دیگر بادگیرهای استان در مقایسه با سایر شهرها به مراتب بیشتر است به نحوی که ارتفاع چهار بادگیر چهار وجهی آن که در فواصل یکسان بر کنار محیط مخزن دایره‌ای شکل آب‌انبار قرار دارد، یک متر بیشتر از ارتفاع بادگیرهای شش بادگیری و ۱۳ متر است.

وی راجع به خانه‌ی گلشن که در حال حاضر به هتل سنتی تبدیل شده است نیز می‌گوید: این خانه با مساحت ۱۴۰۰ مترمربع را حاج علی اکبر مُرَوِج محله تَلی ساخته و به دختر و دامادش بخشیده و به همین دلیل نیز به «خانه‌ی گلشن» معروف شده است.

مسرت با بیان این که با قدمت ساخت این خانه ۱۲۰ سال و به ثبت میراث فرهنگی رسیده است، عنوان می‌کند: این خانه ۱۱۰۰ مترمربع زیربنا، سه حیاط شامل بیرونی، اندرونی و نارنجستان و تعداد ۱۷ اتاق به همراه حوضخانه و دو در ورودی در دو کوچه‌ی جنوبی و شرقی دارد و نیز دارای چندین فضای کاربردی مانند آشپزخانه و چایخانه است.             

وی همچنین یادآور می‌شود: راهروی سمت راست، کنار طاقچه جلوی در ورودی، اتاق سه دری که اتاق ویژه‌ بی‌بی فاطمه گلشن بود، جای پنهان کردن گنج بوده است که سازمان میراث فرهنگی یزد در سال ۱۳۷۵ هنگام بازسازی آن را کشف و برابر قانون ضبط کرد.

به گفته مسرت، گلشن از سال‌های ۱۳۲۰ تا پایان عمرش یعنی ۱۳۷۳ در همین خانه زندگی می‌کرد؛ خانه‌ای که هر ساله در ایام محرم، آیین روضه‌خوانی در آن برپا می‌شد.

وی در بخش دیگری از سخنانش می‌گوید: گلشن در طی عمر خود اقدام به ساخت برخی بناهای عمومی و عام المنفعه دیگر نیز کرد که یکی از آنها مسجد فاطمیه در محل تقاطع کنونی فاطمیه است که در زمینی به مساحت هزار مترمربع در کنار حمام برای این امر وقف و در سال ۱۳۵۸ بنا شد.

وی اضافه می‌کند: حمام گلشن نیز در سال ۱۳۳۱ در زمینی به وسعت ۶۰۰  مترمربع ساخته شده و تا سال ۱۳۸۰ نیز فعال بود. این حمام به دلیل وجود ساختمان‌های جداگانه‌ی مردانه، زنانه و زرتشتیان در یک محل تا اندازه‌ای منحصربه فرد است ولی تاکنون به ثبت میراث فرهنگی نرسیده و هم اکنون کارگاه نجاری و انبار کالاست.

این پژوهشگر یزدی ادامه می‌دهد: حمّام گلشن با سه باب مغازه و زمین محصور جنب آن در سال ۱۳۳۲ توسط بی‌بی فاطمه، وقف بر عام شد و مصارف آن به غیر از حمام، به صرف دارالایتام، بیمارستان، زایشگاه و روشنایی، آب و نمک آب انبار حاج علی اکبر پدرش و نیز کمک به مستمندان و بینوایان می‌رسید.

مسرت در پایان ضمن بیان این که آب انبار فاطمه‌ گلشن نیز در زمینی به مساحت ۴۰۰ مترمربع در نزدیکی حمّام قرار دارد که وقف عام بوده است، متذکر می‌شود: جالب است که حاج حسین گلشن دو همسر به نام فاطمه داشته با این تفاوت که از همسر دوم صاحب چند فرزند می‌شود.

انتهای پیام