فرش دستباف ترکمن را به طور قطع می‌توان یکی از اصیل‌ترین و قدیمی‌ترین نمونه های قالی دست بافت ایران معرفی کرد که دارای مشخصات خاص و ویژه ای است.

فرش یک خطه زمانی که بتواند از زندگی مردم آن منطقه به شما اطلاعاتی بدهد نشان از ارزش و عجین شدن قالی بافی با فرهنگ آن مردم دارد و این امر چیزی است که در مورد قالی ترکمن به وضوح قابل مشاهده است.

متاسفانه در سال‌های اخیر به دلایل گوناگون تولید فرش ترکمن کاهش یافته و این هنر اصیل و ارزشمند را در خطر نابودی قرار داده است، به منظور بررسی چرایی این واقعه با «ماهیره فراخی» یکی از تولیدکنندگان قدیمی فرش در گلستان به گفت‌وگو کرده ایم که در ادامه آورده شده است.

ایسنا: خود را معرفی کرده و بگویید بزرگترین چالش پیش روی تولید کنندگان چیست؟

ماهیره فراخی ۳۷ ساله فارغ التخصیل رشته فرش دستباف و تولید کننده فرش در شهرهای گمیشان ، آق‌قلا و روستاهای حومه این شهرستان‌ها هستم. در حال حاضر ۲۰ بافنده فرش تحت پوشش دارم که به اجبار برای همه آنها بیمه تامین اجتماعی واریز می‌کنم.

این حق بافنده است که از بیمه قالی بافی استفاده کند، اما متاسفانه در استان ما به دلیل پایین بودن حق بیمه قالبافی سوء استفاده زیادی در این حوزه صورت گرفته و افراد بسیاری که در مشاغل مختلف مشغول کار هستند با استفاده از رانت و پارتی از بیمه قالی‌بافی استفاده می‌کنند در حالی که اغلب بافنده‌های واقعی فرش از این حق محروم می‌شوند.

حق بیمه بافندگی در ماه ۵۰۰ هزار تومان است ولی من بابت ۱۰ روز کار هر کدام از بافنده‌های تحت پوششم ماهانه یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان و برای یک ماه کار آنها دو میلیون و ۴۰۰ هزار تومان واریز می‌کنم که هزینه بسیار کمرشکنی است.

ما در منطقه بافنده‌های پیرزن و پیرمردی داریم که با ۸۰ سال سن در حال بافت فرش هستند ولی هنوز بیمه ندارند و یا بافنده‌هایی هستند که پس از سال‌ها بافندگی دچار عوارض آرتروز گردن و کمر و مشکلات جسمی شده‌اند اما بیمه فرش ندارند.

ایسنا: شرط استفاده از بیمه بافندگی چیست؟ 

برای آنکه بافنده‌های فرش مشمول بیمه بافندگی شوند باید مدرک فنی و حرفه‌ای داشته باشند و لازمه گرفتن مدرک حضور در کلاس و گذراندن دوره ای است که این دوره بیش از یک میلیون تومان هزینه دارد و بافنده‌ها بضاعت پرداخت این هزینه را ندارند و ما امروزه می‌بینیم بافنده واقعی از حق خود محروم  شده و در عوض مشاغل دیگر صرفا با گرفتن مدرک بافندگی از بیمه این افراد استفاده کرده و  حق این مردم زحمتکش را ضایع می کنند.

من حاضرم بدون قید و شرط هزینه کامل بیمه هر بافنده که ماهی ۵۰۰ هزار تومان و در نهایت ۱۰ میلیون تومان است را با جان و دل پرداخت کنم اما توان پرداخت ۵۰ میلیون تومان حق بیمه تامین اجتماعی در ماه را ندارم.

من بارها و بارها به نمایندگان مجلس و مسئولان اعلام کرده‌ام، بافندگان توان مالی گرفتن مدرک فنی و حرفه ای ندارند و یک تولید کننده مثل من که خودم بیمه ندارم چطور می توانم ماهانه ۵۰ میلیون تومان حق بیمه بدهم.

ایسنا: چطور می‌توانیم بافنده واقعی را تشخیص دهیم؟

اگر مدیرکل صنعت، معدن و تجارت و رئیس اتاق فرش استان مدافع حقوق بافنده هستند، لیست کسانی که از بیمه بافندگی استفاده می کنند را در اختیار ما تولیدکنندگان فرش در منطقه قرار دهند تا مشخص کنیم چه کسانی واقعا بافنده هستند و چه کسانی با استفاده از رانت و پارتی و صرفا برای استفاده از حق بیمه بافندگان ادعای بافندگی دارند.

من به جرات می گویم از هر ۱۰۰ نفر بیمه شده ۱۰نفر هم بافنده واقعی نیستند و حاضرم شخصا از کارگاه همه افراد بازدید کرده و صحت ادعای آنها را ثابت کنم امثال من که کار تولید دارند می‌توانند بافنده واقعی را تشخیص می‌دهند.

رئیس اتحادیه فرش باید حق بیمه فرش را به بافنده واقعی بدهد، بافندگان قشر محروم و ضعیف جامع هستند که صدایشان به جایی نمی رسد. 

ایسنا: استقبال از فرش ترکمن  در داخل و خارج از کشور به چه صورت است؟

مشکل دیگر ما تولیدکننده‌های فرش ترکمن بازار فروش است، در زمان گذشته هر فرد ترکمن حداقل دو تخته فرش ترکمن برای جهیزیه دختر خود سفارش می‌داد اما امروزه به دلیل مشکلات اقتصادی که مردم با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، دیگر استطاعت خرید فرش دستباف را نداشته و بیشتر فرش ماشینی استفاده می‌کنند.

تعدادی از افراد سودجو نیز اقدام به وارد کردن فرش‌های بی‌کیفیت افغان در منطقه می‌کنند. اگر همین الان به مسیر راه‌بند مراجعه کنید فروشگاه های زیادی را می‌بینید که در حال عرضه فرش بی‌کیفیت افغان هستند.

در فرش افغان به جای پشم طبیعی و رنگرزی گیاهی از کرک استفاده می‌شود و به همین دلیل قیمت تمام شده فرش‌ها کمتر است.

در حال حاضر بیشتر فرش گبه تولید می‌کنم که بابت هر متر مربع آن ۷۵۰ هزار تومان به بافنده‌ها هزینه پرداخت می‌کنم. به دلیل مشکلات اقتصادی امروزه فرش ترکمن کمتر خریدار دارد و تنها در صورت سفارش مشتری تواید می‌کنیم.

برای صادرات فرش هم با مشکلات زیادی همراه هستیم، از مسئولان درخواست دارم زمینه صادرات را برای تولید کنندگان فراهم کنند، علاوه بر پرداخت هزینه بالای گمرک مشکلات قانونی زیادی سرراه صادرات وجود دارد که گره آن تنها به دست مسئولان باز می‌شود.

ایسنا: راه حل شما برای بازگشت رونق تولید فرش چیست؟

به عقیده من مددجویان کمیته امداد و بهزیستی باید به سمت تولید فرش هدایت شوند، تقریبا همه مددجویان کمیته امداد در شهرهای ترکمن نشین با هنر قالی بافی آشنایی دارند من از مسئولان کمیته امداد می‌خواهم مددجویان خود را به سمت کار بافندگی تشویق کنند، من به عنوان یک تولید کننده، تمام و کمال دستمزد آنها را پردخت کرده و بیمه قالی بافی را هم شخصا واریز می کنم به این ترتیب میزیان تولید افزایش پیدا کرده و بار دیگر تولید رونق می‌گیرد.

متاسفانه به دلیل اینکه هزینه دریافتی بابت قالی بافی پایین است، میزان تولید فرش ترکمن و سنتی هر روز درحال کمتر شدن است و بسیاری از بافنده‌ها به سمت کارهای دیگر نظیر پرتقال چینی، کارگری و کارهای خدماتی می روند حق هم دارند آنها هم باید زندگی کرده و معاش خود را تامین کنند.

ایسنا: سخن پایانی؟

پروانه تولیدکنندگان هرساله باید تمدید شود در حالی که تعداد محدودی تولید کننده فرش ترکمن در منطقه وجود دارد که همگی مشهور و شناخته شده هستند.

لازمه تمدید هرساله پروانه تولید این است که مسئولان سازمان صنعت و معدن استان به همراه خود من از تک تک خانه‌های بافنده‌ها بازدید کنند در صورتی مردم ترکمن ورود مرد نامحرم به منازل خود را دوست ندارند و از طرفی خود من هم فرصت برای این هم سرکشی در اختیار ندارم به همین دلیل تمدید پروانه کسب من  با مشکل روبرو شده است.

من خودم بیمه ندارم ولی حق بیمه بافنده‌ها را تمام و کمال واریز می‌کنم آن هم نه با نرخ بیمه قالی بافی که با نرخ بیمه تامین اجتماعی که باعث می‌شود، هزینه تولید فرش را بالا ببرد، از مسئولان می‌خواهم شرایطی را فراهم کنند تا قالیبافان از حق بیمه بافندگی بهره مند شوند.

من ۱۳سال تولید کننده فرش هستم سال اول ۴۰۰ تا ۵۰۰ مترمربع در ماه تولید داشتم اما الان تولید من به زور به ۱۰۰ متر مربع در ماه هم نمی‌رسد و هنر فرش دستبافت در حال نابودی است چون تولید به شدت پایین آمده است. اگر میزان تولید بالا برود، کار برای تولید کننده هم صرفه اقتصادی دارد و می تواند حقوق خوب و به موقع به بافنده پرداخت کند.

انتهای پیام